81 Samodzielna Kompania Czołgów Rozpoznawczych

To pancerny pododdział rozpoznawczy Wojska Polskiego w okresie II Rzeczypospolitej.

Kompania nie była częścią pokojowej struktury wojska. Została utworzona 25 sierpnia 1939 roku w Bydgoszczy w ramach jednostek oznaczonych kolorem niebieskim, przeznaczonych dla 15 Dywizji Piechoty. Mobilizującą jednostką był 8 batalion pancerny.

Na jej uzbrojeniu znajdowało się 13 czołgów rozpoznawczych TK-3.

81 skczr w kampanii wrześniowej

Kompania, pierwotnie przydzielona do 15 Dywizji Piechoty, została rozkazem dowódcy Armii „Pomorze” podporządkowana Grupie Operacyjnej „Wschód”. Wieczorem 1 września przeszła z Bydgoszczy do Wąbrzeźna, zajmując rejon wyjściowy do działań w lesie Jarantowice. Tam pozostawała w gotowości do kontrataków na rzecz 16 Dywizji Piechoty lub Oddziału Wydzielonego „Jabłonowo” do 3 września. Rano 3 września tankietki kompanii prowadziły rozpoznanie na rzecz OW „Jabłonowo”, a później uczestniczyły w kontrataku batalionu II/67 pułku piechoty przeciwko oddziałom niemieckiej 228 DP. W tym ataku kompania poniosła poważne straty, z 12 tankietek biorących udział w ataku, 2 TK-3 zostały zniszczone, a 6 uszkodzonych, w tym 2 na tyle mocno, że pozostały na polu walki. Mimo to kontratak odniósł częściowy sukces, gdyż w okolicach wsi Zakrzewo kompania odcięła Niemcom drogę odwrotu, zmuszając ich do odwrotu w kierunku jeziora Mełno.

4 września, w ramach odwrotu Armii Pomorze, kompania przemieściła się do lasu Wronie, gdzie stacjonowała przez cały dzień. 6 września, wyprzedzając jednostki 4 Dywizji Piechoty wycofywanej przez Toruń na lewy brzeg Wisły, zajęła pozycje w lesie na północ od Solca Kujawskiego. 7 września, podporządkowana 4 Dywizji Piechoty, prowadziła rozpoznanie w kierunku Koła, a następnego dnia rano, razem z kawalerią dywizyjną, zabezpieczała pod Kowalem przemarsz oddziałów, patrolując kierunki do miejscowości Lubień i Chodcza. Nocą z 9 na 10 września kompania weszła w bezpośrednie podporządkowanie dowódcy Grupy Operacyjnej „Wschód”, a następnego dnia dowódcy Armii „Pomorze”. Kiedy się przegrupowała, dotarła do m.p. dowództwa armii, do dworu Czerniew.

16 września, w ramach zgrupowania pancernego kpt. Szczepankowskiego (wozy kompanii czołgów rozpoznawczych nr 71, 81 i 82) wsparła walkę 18 pułku piechoty 26 DP o las w majątku Braki w okolicy Sochaczewa. Tankietki okrążyły lewe skrzydło niemieckiego 74 pułku piechoty i przeniknęły na jego tyły. Pozbawione wsparcia ze strony piechoty i artylerii, poniosły jednak znaczne straty i wycofały się do wsi Karnków. W nocy 16/17 września, razem z 26 DP, osiągnęły Osiek pod Kiernozią. 17 września resztki zgrupowania pancernego wsparły obronę 26 DP, która była atakowana przez wozy bojowe 1 pcz 1 DPanc, ponosząc dalsze straty w ludziach i sprzęcie. 18 września, nie mogąc przebić się do przepraw na Bzurze, zatarasowanych przez wozy konne kolumn taborowych, kompania straciła resztę swojego sprzętu, a jej żołnierze dołączyli do batalionu II/18 pułku piechoty 26 DP, z którym dostali się do niewoli.

Obsada personalna

Obsada na dzień 1 września 1939 roku:

dowódca kompanii – kpt. Feliks Polkowski
dowódca 1 plutonu – por. Tadeusz Klar
dowódca 2 plutonu – ppor. Wacław Sławiński
dowódca plutonu techniczno-gospodarczego – ppor. rez. Eugeniusz Widuchowski

Skład kompanii

Poczet dowódcy:

gońcy motocyklowi
drużyna łączności
patrole:

radiotelegraficzny
łączności z lotnictwem

sekcja pionierów

Razem w dowództwie:

1 oficer, 7 podoficerów, 21 szeregowców;
1 czołg, 1 samochód osobowo-terenowy, 2 samochody z radiostacjami N.2, furgonetka, 4 motocykle.

2 x pluton czołgów:

1 oficer, 7 podoficerów, 7 szeregowców;
6 czołgów, 1 motocykl, przyczepa towarzysząca.

Pluton techniczno-gospodarczy:

drużyna techniczna
drużyna gospodarcza
załogi zapasowe
tabor

Razem w plutonie:

1 oficer, 13 podoficerów, 18 szeregowców;
5 samochodów ciężarowych, samochód-warsztat, cysterna, 1 motocykl, transporter czołgów, 2 przyczepy na paliwo, kuchnia polowa.

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

Krzysztof M. Gaj: Polska broń pancerna w 1939 roku – organizacja wojenna i pokojowa jednostek. Oświęcim: NapoleonV, 2014. ISBN 978-83-7889-122-2.
Adam Jońca: Wrzesień 1939: pojazdy Wojska Polskiego: barwa i broń. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1990.
Rajmund Szubański: Polska broń pancerna 1939. Warszawa: Bellona, 2011. ISBN 978-83-11-12106-5.
Jan Tarczyński, Krzysztof Barbarski, Adam Jońca: Pojazdy w Wojsku Polskim = Polish Army vehicles: 1918-1939. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”; Londyn: Komisja Historyczna b. Sztabu Głównego PSZ, 1995. ISBN 83-85621-57-1.
Marian Żebrowski: Zarys historii polskiej broni pancernej 1918 – 1947. Londyn: Zarząd Zrzeszenia Kół Oddziałowych Broni Pancernych, 1971.
Jan Tarczyński: 8 Batalion Pancerny. Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej, zeszyt nr 74. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1996. ISBN 83-87103-03-9.