80 cm K (E) „Schwerer Gustav” (znane także jako Dora) to niemieckie działo kolejowe o kalibrze 802 mm, które jest uznawane za największe i najdroższe działo w historii.
Historia
Prace nad budową Dory rozpoczęły się w 1935 roku na zlecenie Adolfa Hitlera. W zakładach Kruppa podjęto wówczas badania nad możliwością skonstruowania działa o zasięgu 34–45 km, które mogłoby niszczyć żelbetowe ściany o grubości 7 m oraz stalowe płyty o grubości 1 m. Pod kierownictwem prof. dr. inż. Ericha Müllera, szefa działu konstrukcyjnego koncernu Kruppa, przeprowadzono analizy balistyczne dla dział kalibru 700, 800 oraz 1000 mm. W marcu 1936 roku Hitler wydał dyrektywę do rozpoczęcia prac nad działem, które określano jako Maginot-Linien-Bezwinger. Na początku 1937 roku zaprezentowano wstępny projekt dla wojskowych, opracowany w ramach programu Sofort-Programm, mającego na celu szybkie stworzenie nowoczesnej artylerii kolejowej. W tym okresie powstały również inne działa kal. 150 mm, 170 mm, 200 mm, 240 mm oraz 280 mm. Początkowo działo 800 mm miało być używane do niszczenia umocnień Linii Maginota. Po kampanii w Polsce i rozpoczęciu działań na zachodzie Europy, skomplikowany proces budowy opóźnił jego produkcję, co skutkowało brakiem użycia działa w kampanii francuskiej.
Na początku 1941 roku w Darłowie (wówczas niem. Rügenwalde) Hitler uczestniczył w demonstracji działa 80 cm Kanone 5, które ostatecznie było gotowe dopiero w 1942 roku. Działo to było prezentem od Gustava Kruppa dla Hitlera, który na cześć swojego darczyńcy nadał mu nazwę Gustav.
Armata kolejowa Gustav była ogromną stalową konstrukcją. Jej transport wymagał demontażu na części, co, podobnie jak montaż, zajmowało około 6 tygodni. Na stanowisku ogniowym działo poruszało się po dwóch równoległych torach, które były ułożone w łuk, co umożliwiało celowanie w poziomie. Oprócz torów dla samego działa, stanowisko miało także dwa tory zewnętrzne, po których poruszały się dźwigi niezbędne do montażu (wymagało to pracy około 1400 ludzi – robotników, techników i wartowników). Ochronę przed atakami lotniczymi zapewniał pułk artylerii przeciwlotniczej. Pociski, transportowane na wagonach zaopatrzeniowych, były ładowane przy pomocy małego dźwigu i wózków. Ze względu na dużą masę pocisków (sięgającą 7,1 tony) oraz skomplikowany proces ładowania, możliwe było wystrzelenie tylko 2–3 pocisków na godzinę, co i tak było znaczną wartością, biorąc pod uwagę siłę rażenia pojedynczego pocisku.
Latem 1942 roku, podczas pierwszego użycia bojowego pod Sewastopolem, pocisk przebił 10-metrową warstwę ziemi oraz strop z żelbetu, eksplodując w podziemnym składzie amunicji. Działo Dora, nazwane tak na cześć żony prof. Müllera przez jego żołnierską obsługę, pozostawało pod Sewastopolem przez 14 dni, wystrzeliwując około 20 pocisków. Niestety, nie osiągnięto oczekiwanego efektu ze względu na zbyt duży rozrzut pocisków. Później działo skierowano do Leningradu, ale nie dotarło na miejsce z powodu radzieckiej kontrofensywy.
Następnie działo zostało przetransportowane z powrotem do Niemiec w celu remontu. Jeden z pocisków znajduje się obecnie w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie.
W rzeczywistości, w kontekście powstania warszawskiego, użyto 60-cm Karl Gerät 040 – znanego jako „Ziu”.
Działo prawdopodobnie zostało zniszczone, aby zapobiec jego przechwyceniu. Jakieś czas przed 22 kwietnia 1945 roku, jego szczątki odkryto w lesie, 15 km na północ od Auerbach i około 50 km na południowy zachód od Chemnitz.
Rozpoczęto także budowę drugiego działa tego samego typu, ale prace zostały wstrzymane z powodu zbyt dużych wymagań dotyczących stali i siły roboczej. Dalsze losy Dory pozostają nieznane. Po zajęciu Niemiec, od czasu do czasu znajdowano jej części (głównie w Bawarii), ale nigdy nie odnaleziono całego działa.
Trzecim planowanym działem tego typu miała być „Herta”, jednak nigdy nie została zbudowana.
Dane taktyczno-techniczne
Kaliber: 802 mm
Masa:
- działa na stanowisku bojowym: 350 000 kg
- całkowita masa działa wraz z lawetą i platformami kolejowymi: 1 350 000 kg
Długość lufy: 32,48 m (40,6 kalibrów)
Długość pomiędzy buforami: 42,976 m
Kąt podniesienia: +10° do +65°
Poziomy kąt ostrzału: 0°
Pocisk:
- Masa pocisku: 4800 kg i 7100 kg
- Prędkość początkowa pocisku: 710–820 m/s
- Siła przebicia materiałów o grubości:
- stalowy pancerz: 1 m
- żelbet: 8 m
- ziemia: 32 m
- Maksymalna donośność: 47–50 km
- Obsługa (wraz z ochroną policyjną i obroną przeciwlotniczą): około 5000 osób (w tym 500 artylerzystów)
Przypisy
Bibliografia
MariuszM. Skotnicki MariuszM., Działo kolejowe kal. 800 mm Dora, „Nowa Technika Wojskowa”, 12, 1993, s. 14–17, ISSN 1230-1655.
Linki zewnętrzne
Niemiecka strona z historią i danymi technicznymi tego działa