8 Pułk Piechoty Liniowej

Był to polski pułk piechoty działający w okresie Królestwa Kongresowego.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Pułk został utworzony w 1815 roku. W czasie pokoju jego struktura obejmowała sztab oraz dwa bataliony, z których każdy składał się z czterech kompanii, a także dodatkowe dwie kompanie rezerwowe. W każdej kompanii znajdowało się od 4 do 6 oficerów, 14 do 16 podoficerów oraz 184 żołnierzy. Całkowity stan batalionu wynosił 830 żołnierzy, a całościowy skład pułku obejmował: 5 oficerów starszych, 54-55 oficerów młodszych, 160 podoficerów, 72 muzyków, od 1664 do 1676 szeregowych oraz 5 oficerów i od 71 do 82 podoficerów i szeregowych w rezerwie. W sumie w pułku służyło około 2050 żołnierzy. Pierwsze dwie kompanie pułku były kompaniami wyborczymi: grenadierską i woltyżerską, natomiast pozostałe nazywano fizylierskimi, czyli strzeleckimi.

W przypadku wojny przewidywano zwiększenie liczby batalionów do czterech, z ośmioma kompaniami w każdym z nich. W ramach etatu wojennego w każdym batalionie tworzono kompanię woltyżerską na bazie nowo powstałej kompanii.

Pułk wchodził w skład 2 Dywizji Piechoty. Po rozpoczęciu powstania listopadowego piechota została zreorganizowana, a pułk został przydzielony do nowo utworzonej 3 Dywizji Piechoty.

26 kwietnia 1831 roku przeprowadzono kolejną reorganizację piechoty armii głównej, dzieląc ją na pięć dywizji. Pułk został włączony do 1 Brygady 3 Dywizji Piechoty.

Dyslokacja pułku

Stanowisko pułku znajdowało się w województwie płockim i mazowieckim.

Miejsca dyslokacji pododdziałów pułku w 1830 roku:

sztab – Pułtusk
1 batalion – Serock
2 batalion – Pułtusk
dwie kompanie wyborcze – Warszawa

Żołnierze pułku

Pułkiem dowodzili:

płk Ignacy Blumer (od 1815; 29 października 1818 roku awansował na generała brygady),
płk Jan Zygmunt Skrzynecki (od 1818 do 22 grudnia 1830 roku, z przerwą w latach 1819 i 1820, kiedy to dowództwo pułku było wakujące),
ppłk Ludwik Kierwiński (od 6 lutego do 7 marca 1831 roku),
płk Emilian Węgierski (od 7 marca do 6 maja 1831 roku),
ppłk Jakub Antonini (od 6 maja do 14 lipca 1831 roku),
mjr Jan Wodzyński (od 14 lipca 1831 roku, awans na ppłk 1 sierpnia; wzięty do niewoli 6 września),
płk Teodor Podczaski (od 22 września 1831 roku).

Walki pułku

Pułk brał udział w walkach podczas powstania listopadowego.

Bitwy i potyczki, w których uczestniczył pułk:

Warszawa (29 listopada 1830 roku)
Zakrzew (14 lutego 1831 roku)
Dobre (17 lutego)
Wawer (19 lutego)
Grochów (20 i 25 lutego)
Zegrze (23 lutego)
Dębe Wielkie (31 marca)
Iganie (10 kwietnia)
Kleczkowo (18 maja)
Rudki (20 maja)
Nadbory (25 maja)
Ostrołęka (26 maja)
Warszawa (6 i 7 września).

W 1831 roku, podczas wojny z Rosją, żołnierze pułku otrzymali 3 krzyże kawalerskie, 41 złotych oraz 114 srebrnych krzyży Orderu Virtuti Militari.

Uzbrojenie i umundurowanie

Podstawowym uzbrojeniem piechurów były karabiny skałkowe. Początkowo używano karabinów francuskich wz. 1777 (kaliber 17,5 mm), które później zastąpiono rosyjskimi karabinami z fabryk tulskich wz. 1811 (kaliber 17,78 mm). Oprócz karabinów, piechurzy mieli także bagnety, a w kompaniach grenadierskich oraz u podoficerów – tasaki (pałasze piechoty). Wyposażenie obejmowało także łopatki saperskie, ładownice na 40 naboi oraz pochwy na bagnety.

Umundurowanie piechura składało się z granatowej kurtki i spodni – zimą były to sukienne granatowe, a latem płócienne białe. Żołnierze pułku nosili naramienniki w kolorze granatowym z żółtą wypustką oraz żółte wyłogi i kołnierze, a także białe pasy (jak w całej piechocie liniowej). Numer dywizji (2) był żółty. Używano wysokich czapek o okrągłych denkach (tzw. kaszkiety), które miały białe sznury (kordony) oraz pompony (w kompaniach fizylierskich) lub kitami (w kompaniach grenadierskich). Po reformie w 1826 roku wprowadzono pantalony zapinane na guziki oraz nowe, wyższe kaszkiety bez kordonów. Na kaszkiecie znajdowała się blacha z orłem oraz numerem pułku. W przypadku niepogody noszono szare, sukienne płaszcze, długie do kostek, z żółtymi kołnierzami i granatowymi naramiennikami, a na kaszkiecie, po zdjęciu kordonów i pomponu (kit) zakładano ceratowy pokrowiec. Utworzone w grudniu 1830 roku 3. i 4. batalion pułku nie miały kaszkietów, lecz okrągłe furażerki bez daszka, ze zmniejszonym denkiem, co ułatwiało ich odróżnienie od rosyjskich.

W takim umundurowaniu żołnierze 8 PPL walczyli pod Grochowem i Dębem Wielkim.

Chorągiew

Chorągiew pułku przedstawiała granatowy krzyż kawalerski na czerwonym tle, w otoku z wieńca laurowego umieszczony był biały orzeł z złoconą koroną, szponami i dziobem.

Pola między ramionami krzyża były czarne z czerwonymi, a w rogach płata widniały królewskie inicjały: A I, a później M I z koroną, otoczone wieńcami laurowymi.

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

Bronisław Gembarzewski: Wojsko Polskie – Królestwo Polskie 1815-1830. Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 2003. ISBN 83-88841-48-3.

Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.

Bronisław Gembarzewski: Żołnierz polski. Ubiór, uzbrojenie i oporządzenie. Tom IV. Od 1815 do 1831 roku. Warszawa: 1966.

Tadeusz Korzon, Bronisław Gembarzewski, Jadwiga Rogowa: Dzieje wojen i wojskowości w Polsce. T.3. Lwów, Warszawa, Kraków: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, 1923.

Karol Linder: Dawne Wojsko Polskie. Ubiór i uzbrojenie. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1960.

Jan Wimmer: Historia piechoty polskiej do roku 1864. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.