8 Oddział Ochrony Pogranicza – rozwiązana jednostka w strukturze Wojsk Ochrony Pogranicza.
Formowanie i zmiany organizacyjne
8 Oddział Ochrony Pogranicza JW 1923 (Zarządzenie SzSG Nr 0053/Org. z dnia 30 marca 1946) został utworzony przez Krakowski Okręg Wojskowy na mocy rozkazu nr 09 wydanego przez dowódcę okręgu, gen. Mikołaja Prus-Więckowskiego, z dnia 5 października 1945. Jednostka składała się z czterech komendantur odcinków oraz 16 strażnic, zatrudniając 1856 żołnierzy wojskowych i 23 żołnierzy kontraktowych.
8 Oddział miał być zorganizowany z wykorzystaniem 9 oraz częściowo 8 Dywizji Piechoty. Uzupełnienia miały pochodzić z rozformowywanej Oficerskiej Szkoły Piechoty nr 3, a także z 14 i 17 Dywizji Piechoty. Sztab jednostki został ulokowany w Przemyślu przy ul. Basztowej.
Na podstawie rozkazu Nr 0153/Org. Naczelnego Dowódcy WP z dnia 21 września 1946, jednostka została przekształcona w 8 Rzeszowski Oddział WOP.
Struktura organizacyjna
W 1945 roku jednostka była zorganizowana w następujący sposób:
- Dowództwo
- Sztab oraz pododdziały przysztabowe
- Grupa manewrowa
- 34 komenda odcinka – Lubaczów
- 35 komenda odcinka – Przemyśl
- 36 komenda odcinka – Olszanica, Olchowiec, Lesko, Wołkowyja
- 37 komenda odcinka – Baligród
Przejściowe punkty kontrolne znajdowały się w: Lubaczowie (drogowy), Przemyślu (kolejowy), Medyce (drogowy), Olszanicy (kolejowy), Radoszycach (drogowy) oraz Łupkowie (kolejowy).
Historia oddziału
Z uwagi na wysokie nasycenie terenu oddziałami Ukraińskiej Powstańczej Armii, rozkazem nr 0253 z dnia 11 grudnia 1945, zrezygnowano z bezpośredniego obsadzania granicy. Utworzone obsady strażnic zostały skoncentrowane w miejscach postoju komend odcinków, gdzie patrolowały granicę w składzie pododdziałów od drużyny do plutonu, wzmacnianych bronią maszynową.
Pierwszym odcinkiem obsadzonym przez 8 Oddział była strefa Komendy Odcinka nr 35 w Przemyślu. Całkowite zabezpieczenie granicy państwowej miało miejsce dopiero w październiku 1948 roku.
Oddział chronił wschodni odcinek granicy czechosłowackiej oraz południową część granicy radzieckiej, obejmując teren Bieszczadów, Gór Sanocko-Turczańskich, Pogórza Przemyskiego oraz Roztocza. Granice Odcinka wyznaczały: od zachodu – punkt styku z 9 Oddziałem Ochrony Pogranicza (szosa Przełęcz nad Roztokami Górnymi-Roztoki Górne-Cisna-Baligród włącznie), a od północy – granica z 7 Oddziałem Ochrony Pogranicza (rzeka Sołokija od punktu przecięcia granicy do Tomaszowa Lubelskiego).
W dniach od 5 kwietnia do 31 października 1946, żołnierze Oddziału wspierali działania Grupy Operacyjnej Rzeszów w walce z UPA. Jednostka została podzielona na dwie grupy: „Północ”, do której należały 34 i 35 komenda odcinka w ramach 9 Dywizji Piechoty, oraz „Południe”, obejmująca 36 i 37 komendy odcinka w składzie 8 Dywizji Piechoty.
W obliczu ciągłego zagrożenia ze strony nacjonalistów ukraińskich z OUN-UPA, strażnice WOP na tym obszarze były umacniane (zasieki z drutu kolczastego, stanowiska broni maszynowej, bunkry itd.). Żołnierze musieli być w stałym pogotowiu bojowym i nie mogli opuszczać swoich pozycji pojedynczo lub bez broni. W 1946 roku liczba żołnierzy wzrosła do 2000, po czym od 1947 zaczęła systematycznie maleć. Żołnierze 8 Oddziału WOP brali aktywny udział w walkach z UPA oraz w operacji wojskowej „Wisła”. Zajmowali się także ochroną ludności ukraińskiej przesiedlanej do ZSRR.
Żołnierze oddziału
Dowódcy oddziału:
- ppłk Józef Popek (IX 1945 – 20 III 1946)
- mjr Anatol Korościński (III – 5 IV 1946)
- mjr / ppłk Witold Trubny (IV 1946 – X 1947)
Oficerowie:
- mjr Stanisław Duda
- ppor. Roman Bury
Przekształcenia
8 Oddział Ochrony Pogranicza → 8 Rzeszowski Oddział WOP → 15 Brygada Ochrony Pogranicza → 26 Brygada WOP → Grupa Manewrowa WOP Przemyśl «» Samodzielny Oddział Zwiadowczy WOP Przemyśl → 26 Oddział WOP → 26 Przemyski Oddział WOP → Bieszczadzka Brygada WOP → Bieszczadzki Oddział SG
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Henryk Dominiczak: Wojska Ochrony Pogranicza w latach 1845-1948. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1971.
Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945-1985. Warszawa: Wojskowa drukarnia w Łodzi, 1985.
Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945-1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza (1945-1991). Krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
Jan Ławski: Ochrona granic Polski Ludowej 1945-1948. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowe, 1974.
Andrzej Zapałowski: Granica w ogniu: 35. „Przemyska” Komenda Odcinka WOP w działaniach przeciw OUN i UPA w latach 1945–1948. Warszawa: Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, 2016.
Andrzej Zapałowski, Zbigniew Ziembolewski: Żołnierze WOP na Podkarpaciu. Przemyśl: 2009. ISBN 83-902113-2-7.
Archiwum Straży Granicznej, sygn. 217/143 k.7-8. Wykazy dyslokacyjne WOP 1946.