8 Dywizjon Żandarmerii (8 dżand.) – jednostka żandarmerii Wojska Polskiego.
Historia dywizjonu
8 Dywizjon Żandarmerii, wraz z podległymi pododdziałami, stacjonował na obszarze Okręgu Korpusu Nr VIII. Dowódca dywizjonu jednocześnie pełnił funkcję szefa żandarmerii w Dowództwie Okręgu Korpusu Nr VIII w Toruniu.
Do 20 marca 1924 roku zlikwidowane zostały plutony żandarmerii w Chojnicach i Włocławku, a ich miejsce zajęły posterunki żandarmerii. W tym samym miesiącu nastąpiły przeniesienia wymienionych oficerów z korpusu oficerów żandarmerii do korpusu oficerów piechoty, z równoczesnym wcieleniem ich do 63 pułku piechoty: kpt. żand. Marian Garbiak, por. żand. Edward Magda oraz por. żand. Marian Matera.
17 lutego 1928 roku minister spraw wojskowych zatwierdził 4 listopada jako datę święta dywizjonu.
5 września 1929 roku dowódca Okręgu Korpusu Nr VIII przeniósł w ramach służby starszego żandarma Władysława Kierzkę z Plutonu Żandarmerii w Grudziądzu do Posterunku Żandarmerii w Starogardzie, gdzie objął stanowisko pełniącego obowiązki dowódcy posterunku.
12 grudnia 1935 roku minister spraw wojskowych unieważnił dotychczasową datę święta dywizjonu oraz zatwierdził dzień 13 czerwca jako nową datę święta żandarmerii.
Jednostka nie miała sztandaru ani odznaki pamiątkowej. Od 1931 roku oficerowie i podoficerowie mogli otrzymać odznakę pamiątkową Żandarmerii. W 1939 roku planowano wprowadzenie „Znaku Służbowego Żandarmerii”, który miał być numerowany. Dla 8. dżand przewidziano numery od 8000 do 8999.
W okresie międzywojennym w dywizjonie służyli m.in.: rtm. Emil Rogalski, kpt. żand. Kazimierz Kaciukiewicz oraz porucznicy Stanisław Karoński i Józef III Kozak.
Organizacja pokojowa i dyslokacja 8 dżand w 1939
Dowództwo dywizjonu znajdowało się w Toruniu, w Koszarach Racławickich.
Pluton żandarmerii w Bydgoszczy, ul. Marszałka Focha 23.
Posterunki żandarmerii w:
- Bydgoszczy
- Chojnicach
- Inowrocławiu
- Grudziądzu, ul. Legionów, koszary 16 pal
- Świeciu
- Chełmnie
- Brodnicy
- Tczewie, ul. Bałkowska 6
- Gniewie
- Starogardzie
- Toruń, Koszary Racławickie
- Toruń
- Toruń Podgórz
- Włocławku
Kadra żandarmerii okręgu generalnego i dowódcy dywizjonu
Obsada personalna dywizjonu w marcu 1939 roku:
Dowódca dywizjonu – mjr żand. Józef Schmied
I zastępca dowódcy – mjr żand. Witold Czesław Matz
II zastępca dowódcy – mjr żand. Henryk Bolesław Kruczek
Adiutant – wakat
Oficer mobilizacyjny – kpt. żand. Stanisław Edward Płochocki
Oficer śledczy – kpt. żand. Franciszek Karol Gocko
Oficer do zleceń – wakat
Oficer gospodarczy – kpt. int. Kazimierz Wilk †1940 Katyń
Dowódca plutonu żandarmerii w Bydgoszczy – kpt. żand. Karol Gabriel Waguła
Dowódca plutonu żandarmerii w Grudziądzu – kpt. żand. Rudolf Franciszek Petz
Dowódca plutonu żandarmerii w Tczewie – por. żand. Edmund Zabielski
Dowódca plutonu żandarmerii w Toruniu – por. żand. Eligiusz Brzezicki
Oficer plutonu – ppor. kaw. rez. pdsc mgr Maksymilian Stefan Lorenz
Absolwenci I Kursu Centralnej Szkoły Podoficerów Piechoty Nr 2 w Grudziądzu, mianowani z dniem 1 sierpnia 1922 roku podporucznikami w korpusie oficerów żandarmerii:
Chor. Jakub Cwaczka ur. 21 VII 1880 (lok. 78),
Wachm. szt. Zygmunt Kuniczkowski ur. 26 X 1891 (lok. 80),
Chor. Józef Tomaszek ur. 7 II 1887 (lok. 88).
Oficerowie rezerwy:
Mjr rez. Franciszek Popiel
Kpt. rez. Józef Gabriel Jęczkowiak
Kpt. rez. Sobiesław Mościcki
Por. rez. Jan Tadeusz Maria Stoklasa
Por. rez. Adam Julian Koraszewski
Por. rez. Bolesław Józef Sutarski
Por. rez. dr Włodzimierz Jan Baczyński
Por. rez. Tadeusz Górski
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1921.
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
Dziennik Rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskowych. Śląska Biblioteka Cyfrowa. [dostęp 2017-03-05].
Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
Jan Kiński, Helena Malanowska, Urszula Olech, Wacław Ryżewski, Janina Snitko-Rzeszut, Teresa Żach: Katyń. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Marek Tarczyński (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2000. ISBN 83-905590-7-2.
Grzegorz Ratajczyk: Żandarmeria Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej. Toruń: Dom Wydawniczy DUET, 2004. ISBN 83-89706-20-2.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
Jan Suliński: Żandarmeria organ bezpieczeństwa armii 1918-1945. Warszawa: Kompas II, 2003. ISBN 83-912638-5-1.