8 dywizjon artylerii ciężkiej (8 dac) – jednostka artylerii z okresu kampanii wrześniowej 1939 roku.
Dywizjon nie był częścią pokojowej struktury wojskowej. Został utworzony przez 1 pułk artylerii ciężkiej z Modlina, aby wspierać 8 Dywizję Piechoty.
8 dac w kampanii wrześniowej
Mobilizacja
W ramach mobilizacji alarmowej w grupie „niebieskiej”, 1 pułk artylerii ciężkiej w dniach od 24 do 27 sierpnia 1939 roku, zorganizował 8 dywizjon artylerii ciężkiej jako jednostkę organiczną artylerii 8 Dywizji Piechoty. Mobilizacja miała miejsce w miejscowości Rybitwy, w pobliżu Modlina. Proces mobilizacji był zgodny z wymaganiami etatowymi, z wyjątkiem koni i wozów z poboru, które nie spełniały norm artylerii ciężkiej. 29 sierpnia 8 dac wyruszył do rejonu koncentracji 8 DP w okolicach Płońska, a następnie włączył się do Armii „Modlin” razem z macierzystą dywizją.
Działania bojowe
Rankiem 30 sierpnia dywizjon dotarł do wyznaczonego rejonu. Następnej nocy przemieszczał się w stronę Ościsłowa, Rydzewa, 12 km na zachód od Ciechanowca. W nocy z 1 na 2 września 1939 roku 8 dac, współdziałając z 21 pułkiem piechoty, maszerował na zachód od lasu opinogórskiego w kierunku miejscowości Niedzbórz. Kolejnej nocy kontynuował marsz, osiągając o świcie 3 września rejon Koziczyna. Od południa 3 września dywizjon rozpoczął ostrzał nieprzyjaciela, który atakował od północy, niszcząc wiele pojazdów. W trakcie walki, pozycje baterii były kilkakrotnie ostrzeliwane przez niemiecką artylerię. Dywizjon wsparł również atak 13 pułku piechoty na Grudusk. Major Niewodniczański otrzymał rozkaz marszu do Sulmierza, jednak w trakcie przemarszu, około godziny 23:00, z kierunku Gruduska pojawiły się niemieckie wozy pancerne, co spowodowało panikę wśród żołnierzy 13 pp. Ta panika dotknęła częściowo także 8 dac, w wyniku czego dywizjon stracił 25% swojego stanu osobowego. Zbiegi dotarli do Modlina lub Warszawy.
4 września 8 dywizjon dotarł do Regumin, skąd udał się do Glinojecka, gdzie został zbombardowany przez niemieckie lotnictwo, ponosząc straty osobowe oraz w koniach. Wieczorem osiągnął Płońsk. Rano 5 września dywizjon dotarł do Modlina, gdzie ponownie wcielił część zbiegłych żołnierzy z Gruduska oraz w oddziale zbierania nadwyżek 1 pac uzupełnił swój stan osobowy, konie oraz sprzęt. 7 września dywizjon zajął stanowiska ogniowe w rejonie Kazunia Niemieckiego oraz stanowiska obserwacyjne w twierdzy Modlin. 11 września wsparł ogniem artylerii obronę batalionów VI i VII 32 pułku piechoty w Zakroczymiu, ostrzeliwując oddziały niemieckiej 32 Dywizji Piechoty. W kolejnych dniach obrony Modlina, dywizjon wspierał własną piechotę na pozycjach obronnych w twierdzy oraz zwalczał niemiecką artylerię. W czasie obrony Modlina poległ dowódca 1 baterii armat, podporucznik F. Ruszkowski oraz 5 kanonierów, a rany odniosło 13 kanonierów oraz jeden oficer. W nocy z 29 września żołnierze 8 dac zniszczyli swój sprzęt i uzbrojenie w chwili kapitulacji Modlina.
Obsada personalna
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Piotr Zarzycki: Plan mobilizacyjny „W”. Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny. Pruszków 1995. ISBN 83-85621-87-3
Piotr Zarzycki: 1 Pułk Artylerii Ciężkiej. Pruszków: Wydawnictwo „Ajaks”, 1997, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt 55. ISBN 978-83-87103-27-9.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Wyd. 2 poszerzone. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon Sp. z o.o., 2021. ISBN 978-83-66687-09-7.