8 Drezdeńska Dywizja Piechoty

8 Drezdeńska Dywizja Piechoty im. Bartosza Głowackiego

8 Drezdeńska Dywizja Piechoty (8 DP) to jednostka piechoty wchodząca w skład Wojska Polskiego. Została utworzona w 1944 roku w Siedlcach, bazując na Zgrupowaniu Partyzanckim „Jeszcze Polska nie zginęła”. Dywizja weszła w skład 2 Armii Wojska Polskiego i brała udział w operacjach łużyckiej oraz praskiej, za co została odznaczona Krzyżem Grunwaldu III klasy. W 1947 roku uczestniczyła w operacji „Wisła”.

W dniu 30 marca 1949 dywizja została przekształcona w 8 Zmotoryzowaną Dywizję Piechoty oraz przeniesiona na Pomorze Zachodnie.

Formowanie i szkolenie

Formowanie dywizji rozpoczęto na ziemi siedleckiej zgodnie z rozkazem nr 8 Naczelnego Dowództwa WP z 20 lipca 1944. Bazą stało się sformowane w Wołyniu Zgrupowanie Partyzanckie „Jeszcze Polska nie zginęła” pod dowództwem ppłk. Roberta Satanowskiego, który początkowo odpowiadał za formowanie dywizji.

Już 28 sierpnia nowym dowódcą został oficer sowiecki płk Wasyl Gulida, który przybył z grupą 86 oficerów. 6 września dowództwo objął płk Iwan Iwanczura, a od 21 listopada 1944 do końca wojny dywizją dowodził płk Józef Grażewicz.

Odejście ppłk. Satanowskiego, cenionego przez partyzantów, oraz brak uznania dla partyzanckich stopni wojskowych, spowodowały niezadowolenie i dezercję blisko połowy żołnierzy.

Dywizja była formowana według etatu dywizji strzeleckiej gwardii Armii Czerwonej, przewidującego ponad 11 000 żołnierzy, w tym ponad 900 oficerów i 3300 podoficerów.

Ze względu na brak możliwości zakwaterowania w Siedlcach, formowanie jednostek przeniesiono do lasów na południe od Mordów. 6 września dowództwo i sztab przeniesiono do Mordów, a pułki rozlokowano w okolicznych wsiach. Większość żołnierzy biwakowała w ziemiankach, co wiązało się z wieloma trudnościami, takimi jak brak ciepłego umundurowania czy niedobory w zaopatrzeniu.

W drugiej połowie września dywizja zaczęła otrzymywać niezbędny ekwipunek, chociaż największe braki występowały w transporcie samochodowym.

Na 21, 22 i 23 października oddziały złożyły przysięgę wojskową, a msze celebrował kapelan 8 DP, ksiądz kpt. Stanisław Matyjasik.

Szkolenie odbywało się według półtoramiesięcznego planu Armii Czerwonej, przewidującego 42 dni szkoleniowe po 12 godzin dziennie. Szkolenie rozpoczęto 2 października, a od trzeciego tygodnia prowadzone były ćwiczenia batalionów, pułków i dywizji oraz kursy dla podoficerów i dowódców różnych jednostek.

Do końca 1944 roku 8 DP zakończyła podstawowe szkolenie bojowe, a w styczniu 1945 roku rozpoczęto szkolenie doskonalące.

Struktura organizacyjna

W nawiasach podano numery poczty polowej:

Dowództwo 8 Dywizji Piechoty (83678)
32 Budziszyński pułk piechoty (52152)
34 Budziszyński pułk piechoty (83689)
36 Łużycki pułk piechoty (52162)
37 Łużycki pułk artylerii lekkiej (83732)
samodzielny batalion szkolny (52170)
11 Łużycki dywizjon artylerii pancernej (83744)
19 samodzielny batalion saperów (52183)
10 samodzielny batalion medyczno-sanitarny (52176)
8 samodzielna kompania zwiadowcza
12 samodzielna kompania chemiczna
13 samodzielna kompania łączności
14 samodzielna kompania samochodowa
15 piekarnia polowa
szpital weterynaryjny
3063 Wojskowa Stacja Pocztowa (52189)
1882 Kasa Banku Polowego (83686)

Działania zbrojne

Marsz w kierunku frontu

28 stycznia 1945 8 DP rozpoczęła marsz przez Mordy, Siedlce i Kałuszyn, docierając 31 stycznia do Warszawy, gdzie 1 lutego objęła służbę garnizonową. Sztab i pododdziały dywizyjne rozlokowano w koszarach w Warszawie, a od 6 do 21 lutego realizowano szkolenie doskonalące.

Od 21 lutego rozpoczęto planowanie przegrupowania 2 Armii WP na Pomorze. 8 DP miała maszerować trasą: Błonie, Kutno, Włocławek, Bydgoszcz, Nakło, a ostatecznie skoncentrować się w rejonie Piły. W trakcie marszu dywizja przeprowadzała defilady w Toruniu i Bydgoszczy.

16 marca dywizja otrzymała nowe zadanie, mając rozbudować obronę pomiędzy 9 a 7 DP na rubieży Dobiegniew, Bierzwnik, Chłopowo. Zgodnie z decyzją Stawki, od 20 do 27 marca dywizja przegrupowała się w rejon Wrocławia, gdzie rozbudowała obronę na stokach Wzgórz Trzebnickich. 11 kwietnia dywizja wyruszyła w kierunku Nysy Łużyckiej.

Walki w Łużycach

13 kwietnia dywizja przeszła do natarcia, wspierana przez różne jednostki artylerii i piechoty. Celem było sforsowanie Nysy i przełamanie obrony nieprzyjaciela, a końcowy cel osiągnięcie południowo-zachodniej części Niesky. W ciągu operacji dywizja współpracowała z radzieckimi dywizjami lotniczymi.

Dowódca dywizji podjął decyzję o ataku na odcinku tartaku na południe od Rothenburga. W pierwszym rzucie nacierały pułki 34 i 36, a w drugim 32. Rozpoznanie wzmocnioną kompanią 34 pp zakończyło się sukcesem, zdobywając przyczółek w zakolu Nysy.

16 kwietnia 1945 dywizja sforsowała Nysę Łużycką i zaatakowała niemieckie pozycje, gdzie toczono zacięte walki o Nieder-Neundorf oraz stację kolejową Biehain. 17 kwietnia dywizja działała wspólnie z 16 BPanc, nacierając na Ober i Mittel Horka.

Walki toczyły się intensywnie, jednak 18 kwietnia dywizja zdobyła Niesky oraz inne miejscowości. 19 kwietnia dywizja odpierała niemieckie ataki, a 20 kwietnia rozpoczęła pościg, napotykając silny opór. W dniach 21-22 kwietnia dywizja zajęła kilka miejscowości, a 25 kwietnia przeszła do obrony na linii Strohschütz – Großbrösern – Cölln.

26 kwietnia dywizja musiała cofnąć się o 5 km, by przygotować się do dalszej walki po dramatycznych starciach. Od 28 kwietnia do 4 maja dywizja prowadziła obronę.

Operacja praska

W maju 1945 roku dywizja wzięła udział w operacji praskiej, wspierając zgrupowanie uderzeniowe 2 Armii i sowieckiej 28 Armii. W trakcie operacji zdobyła wiele miejscowości oraz znaczne ilości sprzętu wojskowego.

Od 16 kwietnia do 12 maja dywizja straciła 3649 żołnierzy, w tym 989 poległych. W uznaniu zasług, wielu żołnierzy otrzymało wysokie odznaczenia wojskowe.

Marsze i działania bojowe

Okres powojenny

W ochronie granicy państwowej

17 maja 2 Armia WP opuściła skład 1 Frontu Ukraińskiego. 20 maja 8 DP otrzymała zadanie zabezpieczenia wschodniego brzegu Odry. Poszczególne pułki obsadziły różne odcinki.

28 maja dywizja faktycznie obsadziła linię Nysy Łużyckiej, pełniąc służbę graniczną. Sztab dywizji stacjonował w Lubsku, a 12 czerwca 1945 przekazała swoje odcinki innym pułkom.

W lipcu 8 DP została podporządkowana 1 Armii WP, a jej zadaniem było nadzorowanie granicy polsko-czechosłowackiej.

Działania polityczno-militarne dywizji

W wrześniu 1945 sztab dywizji stacjonował w Tarnowie, a żołnierze uczestniczyli w parcelacji majątków ziemskich. Obszar odpowiedzialności dywizji obejmował powiaty z dużą aktywnością oddziałów UPA. W 1946 roku szacowano, że oddziały UPA liczyły około 5000 żołnierzy.

Od kwietnia do października 1946 8 DP działała w ramach Grupy Operacyjnej „Rzeszów”, prowadząc wiele akcji przeciwko UPA. W listopadzie dywizja weszła w podporządkowanie dowódcy OW VII.

Na mocy zarządzenia z 17 kwietnia 1947 utworzono Grupę Operacyjną „Wisła”, w skład której weszła 8 DP. Jej głównym celem była likwidacja sił OUN i UPA, a także przesiedlenie ludności ukraińskiej.

W czasie Akcji „Wisła” 8 DP straciła 169 żołnierzy, a po jej zakończeniu jednostki dywizji trafiły do różnych garnizonów.

Skład i rozmieszczenie w 1949

(przed przekazaniem do OW II)

Dowództwo – Łódź
32 Budziszyński pułk piechoty – Skierniewice
34 Budziszyński pułk piechoty – Łódź
36 Łużycki pułk piechoty – Łowicz
37 Łużycki pułk artylerii lekkiej – Skierniewice
18 dywizjon artylerii przeciwpancernej – Skierniewice
5 batalion saperów – Gałkówek
21 kompania łączności – Łódź

Zgodnie z rozkazem ministra obrony narodowej z 30 marca 1949, 8 Drezdeńska Dywizja Piechoty została przekształcona w 8 Zmotoryzowaną Dywizję Piechoty i przeniesiona na Pomorze Zachodnie.

Żołnierze dywizji

Dowódcy dywizji:

płk Wasyl Gulida (28 sierpnia 1944 – 3 września 1944)
płk Jan Iwanczura (4 września – 6 listopada 1944)
płk/gen. bryg. Józef Grażewicz (od 6 listopada 1944 do marca 1946)
płk dypl. Stanisław Habowski (od 27 marca 1946 do 27 października 1946)
płk Józef (Iosif) Bielecki (od 27 października 1946 do 17 września 1948)
płk Józef Batkiewicz (do kwietnia 1949)
płk Aleksander Wygnański (do października 1950)
płk Stanisław Korowoj (do listopada 1951)

Zastępcy dowódcy dywizji ds. liniowych:

płk Ignacy Robb-Narbutt (4-10 września 1944)
ppłk Franciszek Berezowski (od 25 stycznia 1945)

Zastępca dowódcy dywizji ds. polityczno-wychowawczych:

mjr Eugeniusz Kuszko (od 4 października 1944)

Szef sztabu:

ppłk Teodor Rajewski (27 sierpnia 1944 – zg. 18 maja 1946 w Sanoku)
płk Kazimierz Ilnicki (od 26 sierpnia 1946 – do 12 września 1947)
ppłk Stanisław Korowoj (w 1950)

Jednostki wojskowe 8 Dywizji Piechoty

(do 30 kwietnia 1946 obowiązywały numery radzieckich poczt polowych)

JW 2824 – Dowództwo dywizji (DP, ZDP) (1946-1950)
JW 1746 – 32 pułk piechoty (1944-1949)
JW 2873 – 34 pułk piechoty (1944-1949)
JW 1784 – 36 pułk piechoty (1944-1949)
JW 1746 – 32 zmotoryzowany pułk piechoty (1949-1950)
JW 2873 – 34 zmotoryzowany pułk piechoty (1949-1950)
JW 3572 – 39 zmotoryzowany pułk piechoty (1949-1950)
JW 2314 – 9 pułk czołgów (1949-1950)
JW 1887 – 19 batalion saperów (1946-1950)
JW 2117 – ruchomy warsztat naprawy samochodów nr 3 (1949-1950)
JW 2945 – 37 pułk artylerii lekkiej (1944-1949)
JW 2527 – 34 pułk artylerii lekkiej (1949-1950)
JW 4888 – 15 pułk moździerzy (1949-1950)
JW 2982 – 11 dywizjon artylerii przeciwpancernej (1944-1949)
JW 2796 – 91 pułk artylerii przeciwpancernej (1949-1950)
JW 4400 – 12 dywizjon artylerii przeciwlotniczej (1949-1950)
JW 3897 – 28 batalion łączności (1949-1950)
JW 4975 – 5 batalion rozpoznawczy (1949-1950)
JW 4004 – ruchomy warsztat naprawy czołgów nr 1 (1949-1950)
JW 5200 – ruchomy warsztat naprawy sprzętu artyleryjskiego nr 2 (1949-1950)

Przekształcenia

8 Drezdeńska Dywizja Piechoty → 8 Zmotoryzowana Dywizja Piechoty → 8 Drezdeńska Dywizja Zmechanizowana → 8 Bałtycka Dywizja Obrony Wybrzeża

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

Edward Kospath-Pawłowski: 8 dywizja piechoty w dziejach oręża polskiego. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1995. ISBN 83-85621-71-7.

Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945-1960: skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń; Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6.

Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej, T. 1, Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego: formowanie, działania bojowe, organizacja, uzbrojenie, metryki jednostek piechoty. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1965.

Stowarzyszenie Przyjaciół Ziemi Gubińskiej, Gubińskie Towarzystwo Kultury czerwiec 2010 – Kalendarium Gubina 1945-2009 ISBN 978-83-927655-6-1.

Kazimierz Kaczmarek: Polacy na polach Łużyc. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1980. ISBN 83-11-06464-4.

Stanisław Rzepski: 8 Dywizja Piechoty. Z dziejów 8 Drezdeńskiej Dywizji Piechoty im. Bartosza Głowackiego. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1970.

Zygmunt Wojdalski: Wojsko społeczeństwu 1944-1948. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1982. ISBN 83-11-06736-8.

Andrzej Wojtaszak, Kazimierz Kozłowski: Żołnierz polski na Pomorzu Zachodnim X-XX wiek. Materiały z sesji naukowej z 10 listopada 1999 Praca zbiorowa. Szczecin: Oddział Edukacji Obywatelskiej, 2001. ISBN 83-86992-76-X.

[red.] Stanisław Stąpor: Organizacja i działania bojowe ludowego Wojska Polskiego w latach 1943-1945. Szkolenie, przegrupowania i działania bojowe 2 Armii WP. Wybór materiałów źródłowych. Tom III. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1965.

Wiesław Mąsior: Dowódcy dywizji Wojska Polskiego. Profesjonalne Forum Wojskowe. Serwis-militarny.net, 2005. [dostęp 2018-02-05].

Kazimierz Sobczak (red.): Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.