8 cm PAW 600 – 8 cm Panzerabwehrwerfer 600, 8 cm Panzerabwehr-Wurf-Kanonen 8H63 – to niemiecka armata przeciwpancerna o gładkiej lufie. Była to broń charakteryzująca się niską ceną, lekką konstrukcją i wysoką skutecznością na krótkich dystansach. Mimo to, jej wejście do uzbrojenia miało miejsce pod koniec II wojny światowej, a wyprodukowano jedynie około 260 sztuk, co nie miało już wpływu na przebieg działań wojennych. Stała się jednak inspiracją dla nowoczesnych dział przeciwpancernych.
Konstrukcja
Armata 8 cm PAW 600 była wyposażona w dwukomorowy układ wysokiego i niskiego ciśnienia, co umożliwiało zmniejszenie masy całego działa. Łuska z ładunkiem miotającym była zaślepiona grubą blachą, która oddzielała ją od pocisku. Blacha ta miała otwory i była przymocowana do trzpienia, na którym osadzano pocisk burzący, podobny do tego stosowanego w moździerzu 8 cm Granatwerfer 34, lub specjalnie zaprojektowany pocisk kumulacyjny. Pocisk był przymocowany do trzpienia za pomocą zawleczki. W chwili strzału gazy prochowe z komory wysokiego ciśnienia przechodziły przez otwory do komory niskiego ciśnienia, co powodowało wzrost ciśnienia do około 550 kg/cm². W efekcie zawleczka się zerwała, a pocisk zaczynał poruszać się w lufie. Takie rozwiązanie pozwoliło na zastosowanie cieńszych ścianków lufy, co zredukowało wagę całej armaty do 640 kg. Dla porównania inne niemieckie armaty o mniejszym kalibrze były znacznie cięższe: 5 cm PaK 38 ważył 990 kg, a 7,5 cm PaK 40 1425 kg.
Lufa była gładkolufowa, co uprościło proces produkcji, a także znacznie obniżyło koszty. Koszt armaty 8 cm PAW 600 wynosił 2050 RM, podczas gdy 7,5 cm PaK 40 kosztowała 12 000 RM, a 8,8 cm PaK 43 aż 26 400 RM. Dzięki tym zaletom oraz mniejszej wadze, istniały nadzieje na wyposażenie niemieckiej armii w dużą liczbę mobilnych dział przeciwpancernych o znakomitej przebijalności, które miałyby uzupełniać tradycyjne armaty.
Amunicja
Pociski do 8 cm PAW 600 były stabilizowane brzechwowo, podobnie jak granaty moździerza. Kaliber armaty wynoszący 81,4 mm był taki sam jak w moździerzu 8 cm Granatwerfer 34, co ułatwiało produkcję pocisków burzących.
W przypadku niszczenia celów opancerzonych stosowano pociski kumulacyjne. W działach z gwintowaną lufą również używano pocisków kumulacyjnych, jednak ich skuteczność była znacznie niższa. Wirowanie pocisku rozpraszało strumień kumulacyjny, co zmniejszało jego zdolność do przebijania pancerza. Pocisk kumulacyjny wystrzelony z haubicy 105 mm potrafił przebić pancerz o grubości 100 mm, natomiast w przypadku 8 cm PAW 600, gładka lufa i brzechwowa stabilizacja pocisku pozwalały na przebijanie pancerza o grubości 140 mm (jak z pancerzownicy Panzerschreck).
Jednakże, metoda brzechwowej stabilizacji nie była idealna i prowadziła do znacznego rozrzutu pocisków. Na dystansie 750 m, połowa najcelniejszych pocisków trafiała w cel o wymiarach 0,7 na 0,7 m. Dla porównania, w gwintowanej armacie 8,8 cm Pak 43 na tym samym dystansie 50% najcelniejszych pocisków trafiało w cel o wymiarach 0,2 na 0,2 m. Duży rozrzut pocisków oraz stosunkowo niska prędkość początkowa wynosząca 520 m/s ograniczały efektywny zasięg ognia przeciwpancernego do celów ruchomych do 600–750 m.
Produkcja
Prace projektowe nad armatą rozpoczęły się w 1942 roku w firmie Rheinmetall. Produkcję prowadziła firma Wolf z Magdeburga. Dopiero pod koniec 1944 roku powstało 10 armat. W styczniu i lutym 1945 roku planowano wyprodukowanie po 100 armat, a w kolejnych miesiącach odpowiednio 150, 200 i 250. Ostatecznie szacuje się, że do końca wojny powstało jedynie około 260 sztuk. W 1944 roku wyprodukowano 6000 pocisków kumulacyjnych dla tego działa, a w 1945 roku kolejne 28 800. Pierwsze 81 armat dostarczono wojsku w styczniu 1945 roku. 1 marca 1945 roku Wehrmacht dysponował 155 armatami 8 cm PAW 600, z czego jedynie 105 znajdowało się na froncie.
Następcą armaty 8 cm PAW 600 miało być działo o większym kalibrze – 10 cm Panzerabwehr-Wurf-Kanone 10H64, które miało przebijać pancerz o grubości 200 mm, a efektywny zasięg miał wynosić 1000 m. Jednak z powodu zakończenia wojny, plany wprowadzenia tego działa do uzbrojenia nie zostały zrealizowane.
W muzeach
Muzeum Obrony Wybrzeża w Świnoujściu (Fort Gerharda) posiada jedną z trzech zachowanych armat PAW 600 na świecie.
Przypisy
Bibliografia
Широкорад А. Б., ”БОГ ВОЙИЫ ТРЕТЬЕГО РЕЙХА”, Москва 2003, str. 35-36 i str. 315-316.
Bryja Marcin, ”Artyleria niemiecka 1933–1945. Taktyka, organizacja, uzbrojenie”, 1996, str. 144-145.
Marcin Bryja. Łabędzi śpiew, czyli niemiecka artyleria przeciwpancerna na początku 1945 roku. „Poligon”. 5(40)/2013, wrzesień – październik 2013. Magnum-X.
Linki zewnętrzne