8 Brygada Jazdy
8 Brygada Jazdy (8 BJ) to duża jednostka kawalerii Wojska Polskiego w okresie II Rzeczypospolitej.
W lipcu 1920 roku w Ostrołęce zorganizowano brygadę, która składała się z trzech pułków ułanów (2, 108 i 115), dywizjonu artylerii konnej (8) oraz szwadronu tatarskiego. Brygada została podporządkowana dowódcy 2 Dywizji Jazdy, mającej na celu stawienie oporu bolszewickiemu 3 Korpusowi Kawalerii Gaja. Na froncie ukraińskim walczyła w ramach tej samej dywizji pod dowództwem płk. Dreszera.
Formowanie
W czasie intensywnych walk na przedpolach Warszawy, generał Józef Haller w dniu 14 sierpnia 1920 roku, na mocy rozkazu organizacyjnego nr 3826/III, zlecił reorganizację kawalerii Frontu Północnego i nakazał utworzenie dwóch dywizji jazdy. Już istniejąca dywizja północna miała być podporządkowana dowódcy 5 Armii, której celem była osłona lewego skrzydła oraz tyłów obrony.
W tym samym rozkazie płk. Gustaw Orlicz-Dreszer został mianowany dowódcą dywizji jazdy „północnej”. Dysponując 1. i 201. pułkiem szwoleżerów oraz 2., 108., 115. i 203. pułkiem ułanów, płk Dreszer przydzielił je do brygad: 8. pod dowództwem mjr. Zygmunta Podhorskiego oraz 9 BJ pod dowództwem mjr. Jana Głogowskiego. Większość żołnierzy tych pułków stanowili ochotnicy, którzy byli słabo wyszkoleni i mało doświadczeni w działaniach bojowych.
Działania zbrojne
W Nowogrodzie dwa młode pułki brygady nie zdołały obronić przepraw i zostały pokonane przez korpus Gaja. 3 sierpnia pułki 2 i 108 ruszyły w stronę Łomży, jednak w trakcie walki musiały się wycofać w kierunku Ostrołęki, a 108 pułk poniósł znaczne straty. Następnego dnia 2 pułk również uległ przeciwnikowi pod Nową Wsią – Suskiem. Korpus Gaja po raz pierwszy napotkał na silny opór ze strony polskich kawalerzystów. 5 sierpnia podjęto decyzję o wycofaniu pułków z działań osłonowych, w których działały w sposób zdecentralizowany, rozdzielone między oddziały piechoty. 7 sierpnia brygada zniszczyła mosty i, osłaniając odwrót piechoty, opuściła Ostrołękę. W obliczu oskrzydlającego manewru Rosjan, którzy zajęli Przasnysz i Ciechanów, brygada przeszła do Starego Gołymina.
13 sierpnia w Milewie 2 pułk przeprowadził brawurową szarżę, całkowicie rozbijając sowiecki 29 pułk piechoty. W trakcie walki zginął dowódca pułku, a 150 żołnierzy zostało wziętych do niewoli, zdobyto również 3 karabiny maszynowe. Wieczorem tego samego dnia sowiecki 30 pułk piechoty kontratakował w Milewie, jednak 203 pułk odparł atak, zabijając 200 żołnierzy wroga, biorąc 120 jeńców i zdobywając 2 karabiny maszynowe. 14 sierpnia, uszczuplona brygada (700 szabel i 8 dział) zaatakowała Glinojeck, niszcząc kompanię piechoty oraz sztab sowieckiej 18 Dywizji Piechoty. Brygada wzięła 513 jeńców oraz zdobyła 40 km terenu i 250 wozów amunicji. 115 pułk z szarżą zaatakował okopany batalion piechoty w Małużynie, zdobywając 200 jeńców i 8 karabinów maszynowych. 16 sierpnia brygada ponownie zajęła Ciechanów, a dowódca 4 armii sowieckiej uciekł z miasta, a Polacy przejęli akta sztabu i radiostację armii. 17 sierpnia 2 pułk odparł atak batalionu piechoty w Kraszewie, a w nocy 8 BJ zdobyła Małuszyn, po czym podporządkowała się dowódcy 2 Dywizji Jazdy, płk. Dreszerowi.
Mapy walk brygady w 1920
Struktura organizacyjna
W październiku 1920 roku struktura brygady przedstawiała się następująco:
- dowództwo
- 2 pułk ułanów
- 108 pułk ułanów
- 115 pułk ułanów
Żołnierze brygady
Dowódcy brygady:
- gen. Stefan Suszyński (do 5 VIII 1920)
- gen. Aleksander Karnicki (– 17 VIII 1920)
- ppłk Erazm Stablewski (17 VIII 1920 – )
- ppłk Stanisław Grzmot-Skotnicki (był 17 IX 1920)
- płk Konstanty Plisowski
- płk Stefan Strzemieński
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
- Almanach oficerski, praca zbiorowa, Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, Warszawa 1923
- „Księga jazdy polskiej”, pod protektoratem marsz. Edwarda Śmigłego-Rydza, Warszawa 1936, reprint, Bellona, Warszawa 1993
- Mirosław M. Giętkowski, Artyleria konna Wojska Polskiego 1918–1939, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2001, ISBN 83-7174-823-X, OCLC 69505837. Brak numerów stron w książce
- Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
- Arkadiusz Tuliński: 6 Armia Wojska Polskiego w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r. T. 1 i 2. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2020. ISBN 978-83-8229-062-2.
- Henryk Wielecki: Wojsko Polskie 1921-1939. Warszawa: Wydawnictwo Crear, 1992. ISBN 83-900345-0-7. Brak numerów stron w książce
- Lech Wyszczelski: Wojsko Polskie w latach 1918-1921. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2006. ISBN 83-89729-56-3.