8 Batalion Celny – to jednostka organizacyjna formacji granicznych II Rzeczypospolitej.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych nr 3046/Org z dnia 24 marca 1921 roku, bataliony wartownicze oraz etapowe zostały przekształcone w bataliony celne. 8 batalion celny został utworzony w Okręgu Generalnym „Kraków” na podstawie 3/V batalionu wartowniczego. Jego etat obejmował 14 oficerów oraz 600 szeregowych. Batalion podlegał Komendzie Głównej Batalionów Celnych, a politycznie Ministrowi Spraw Wewnętrznych.
Chociaż 8 batalion celny był pełnoprawnym oddziałem wojskowym, nie był wliczany do pokojowego etatu armii. To ograniczało możliwość uzupełniania jego szeregów poprzez normalny pobór rekrutów. Ministerstwo Spraw Wojskowych często przydzielało batalionowi żołnierzy przeznaczonych do zwolnienia oraz oficerów rezerwy, a także żołnierzy uznanych przez dowództwa okręgów generalnych za niezdolnych do dalszej służby. Po sformowaniu, dowództwo batalionu stacjonowało w Nowym Sączu, a kompanie rozmieszczono w Jabłonce, Szczawnicy, Muszynie i Wysowej. W czerwcu 1921 roku przeniesiono 1 kompanię celną z Sawek do Kiczora, a w lipcu sztab 4 kompanii przeniesiono do Tylicza. Zgodnie z tajnym rozkazem nr 10 z 7 października 1921 roku, Komendant Główny Batalionów Celnych zarządził likwidację batalionów nr 14., 17. i 18. W ramach tego rozkazu, 18 batalion celny miał przekazać swoją 3 kompanię do 8 batalionu celnego w Nowym Sączu. Z dniem 28 października, wszystkie kompanie rozformowywanych batalionów miały udać się do nowych miejsc przeznaczenia.
W listopadzie 1921 roku, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych postanowiło utworzyć brygady celne, a 8 batalion celny wszedł w skład 3 Brygady Celnej. W kwietniu 1922 roku 4 kompania celna stacjonowała w Białce.
We wrześniu 1922 roku, wszystkie kompanie zostały zebrane w Nowym Sączu, a dowódca batalionu po raz ostatni zameldował o dyslokacji swoich pododdziałów. Jesienią 1922 roku, 8 batalion celny przekazał swój odcinek graniczny nowo utworzonemu Inspektoratowi Straży Celnej „Sącz”. Po zluzowaniu batalionu przez Straż Celną, dowódca batalionu otrzymał zadanie, aby do 26 października przejść do dyspozycji Wojewody Wołyńskiego i zająć odcinek granicy od Kobyle do Paszuk, a dowództwo batalionu miało się rozmieścić w Korcu.
Na podstawie uchwały Rady Ministrów z dnia 23 maja 1922 roku, minister spraw wewnętrznych, rozkazem z 9 listopada 1922 roku, zmienił nazwę „Bataliony Celne” na „Straż Graniczna”. Jednocześnie wprowadzono nową organizację wewnętrzną. 8 batalion celny został przemianowany na 8 batalion Straży Granicznej.
Służba celna
Odcinek batalionowy był podzielony na cztery pododcinki, które były obsadzane przez kompanie wystawiające posterunki i patrole. Posterunki były umieszczane wzdłuż linii granicznej tak, aby mogły się wzajemnie widzieć w ciągu dnia. W tym zakresie batalion współpracował z posterunkami i patrolami Policji Państwowej. Współpraca ta polegała na tym, że posterunki celne były wystawiane wzdłuż linii granicznej, natomiast Policja Państwowa tworzyła swoje patrole w głębi strefy, poza linią graniczną. W zakresie ochrony granicy, batalion podlegał staroście.
Sąsiednie bataliony
- 7 batalion celny w Żywcu ⇔ 6 batalion celny w Sanoku – VI 1921
- 7 batalion celny ⇔ 6 batalion celny – 1922
Kadra batalionu
Dowódcy batalionu
Struktura organizacyjna
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
Henryk Dominiczak: Granica polsko-niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
Bogusław Polak: Z dziejów polskich formacji granicznych 1918−1939. Studia i materiały. T. I. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909484-0-0.
Teresa T. Prengel-Boczkowska: Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Bataliony Celne”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2009.
Ordre de bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 i od numeru 20 do 44 → Archiwum Straży Granicznej, Szczecin. (sygn. 110/350 i 110/351)
Zarządzenia i wytyczne Ministerstwa Skarbu, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych oraz Głównej Komendy Batalionów Celnych dotyczące organizacji, reorganizacji i luzowania Batalionów Celnych → Archiwum Straży Granicznej, Szczecin.
Materiały dotyczące spraw dyslokacyjnych, przeniesienia siedzib komend, batalionów oraz obszarów odcinków granicznych, 1922–1923 → Archiwum Straży Granicznej, Szczecin.