8 Armia (ros. 8-я армия) – jednostka operacyjna Armii Czerwonej z okresu II wojny światowej.
Historia
8 Armia została utworzona w październiku 1939 roku (lub 14 września 1939) z Nowogrodzkiej Grupy Armijnej Leningradzkiego Okręgu Wojskowego, której celem było zabezpieczenie północno-zachodnich granic Związku Radzieckiego. Nowogrodzka Grupa Armijna została powołana miesiąc wcześniej, 13 sierpnia 1939, na mocy rozkazu nr 0129 ludowego komisarza obrony ZSRR, marszałka Klimienta Woroszyłowa. Grupa ta miała za zadanie operacje na obszarze Estonii i Łotwy.
Wojna zimowa
30 listopada 1939 roku Związek Radziecki zaatakował Finlandię, rozpoczynając wojnę zimową. Siły 8 Armii, a w ogóle Armii Czerwonej na północ od jeziora Ładoga, zaskoczyły fiński sztab generalny. Finowie dysponowali jedynie dwiema dywizjami oraz grupą wsparcia składającą się z trzech brygad, łączącą 30 000 żołnierzy. Armia Czerwona miała jedną dywizję zabezpieczającą wszystkie drogi prowadzące na zachód w kierunku granicy z Finlandią. Dowództwo 8 Armii sprawował gen. Iwan Chabarow, który 13 grudnia został zastąpiony przez gen. Grigorija Szterna. Zastępcą dowódcy Południowej Grupy od grudnia 1939 roku był Władimir Kurdiumow, później mianowany zastępcą dowódcy 15 Armii.
8 Armia miała za zadanie zniszczenie fińskich wojsk w rejonie jeziora Ładoga i dotarcie do obszaru pomiędzy Sortawałą a Joensuu w ciągu dziesięciu dni. Rosjanie dysponowali przewagą 3:1 w liczbie żołnierzy, 5:1 w artylerii oraz przewagą powietrzną.
Fińskie wojska przeprowadziły wcześniej zaplanowany odwrót przed przeważającymi siłami wroga. 7 grudnia w środkowym odcinku frontu karelski Finowie wycofali się w okolice małego strumienia rzeki Kollaa. Sam strumień nie zapewniał ochrony przed wrogiem, ale wzdłuż niego znajdowały się grzbiety górskie o wysokości do 10 m. Bitwa nad Kollą trwała do końca wojny. Na północy, 5 grudnia, Finowie wycofali się z rejonu jeziora Ägläjärvi do jeziora Tolvajärvi, gdzie zatrzymali ataki radzieckich 139. i 75. Dywizji Strzeleckiej w bitwie koło Tolvajärvi, która miała miejsce 12 grudnia.
Na południu dwie radzieckie dywizje były połączone na północnej stronie drogi biegnącej wzdłuż brzegu jeziora Ładoga. Podobnie jak wcześniej, dywizje te znalazły się w pułapce, ponieważ Finowie mogli atakować ich flanki od północy. Fińskie kontrataki były przeprowadzane z różnych kierunków, jednak bezskutecznie. Armia Czerwona przyjęła bardziej defensywną strategię. 19 grudnia Finowie na chwilę zaprzestali ataków, gdyż ich żołnierze byli wyczerpani. Dopiero między 6 a 16 stycznia 1940 roku Finowie przeprowadzili nową ofensywę, rozdzielając radzieckie dywizje na mniejsze grupy dzięki taktyce motti.
Wbrew fińskim oczekiwaniom, okrążone radzieckie dywizje nie próbowały się wydostać z kotła, lecz stawiały opór i okopały się. Rosjanie liczyli na dodatkowe wsparcie z powietrza. Mimo to Finowie skutecznie powstrzymywali wszystkie próby 8 Armii w celu wsparcia okrążonych żołnierzy, którzy doświadczali braku wystarczającego zaopatrzenia. Z powodu niedoboru ciężkiej artylerii i ludzi, Finowie nie podejmowali bezpośrednich ataków na kotły, koncentrując się na eliminacji największych zagrożeń i czekając na odpowiedni moment.
II wojna światowa
W 1940 roku armia stała się częścią Nadbałtyckiego Specjalnego Okręgu Wojskowego.
W czerwcu 1941 roku weszła w skład Frontu Północno-Zachodniego.
W czerwcu 1941 Armia brała udział w intensywnych walkach z siłami niemieckimi (Grupa Armii Północ) w rejonie Szawli. W dniach 23-25 czerwca 12. Korpus Zmechanizowany 8 Armii, wspólnie z 3. Korpusem Zmechanizowanym 11 Armii, przeprowadził kontratak na wojska nieprzyjacielskiej 4 Grupy Pancernej (Bitwa pod Rosieniami), co opóźniło jej natarcie o kilka dni. Między lipcem a sierpniem 8 Armia walczyła na obszarze Estonii. 14 lipca armia została przydzielona do Frontu Północnego, a 27 sierpnia do Frontu Leningradzkiego. Armia została odcięta od sił głównych na wybrzeżu Bałtyku w rejonie Oranienbaumu (oblężenie Leningradu). Na początku listopada dowództwo armii oraz niektóre jej jednostki przebiły się do Leningradu i zostały rozmieszczone w wschodnim rejonie obrony Frontu Leningradzkiego oraz na przyczółku mostowym na rzece Newa w Moskiewskiej Dubrowce. Od listopada do grudnia armia przeprowadzała kontrataki w celu przerwania blokady Leningradu. Pod koniec stycznia 1942 roku dowództwo armii przeszło przez zamarznięte jezioro Ładoga do rejonu Wołchowa, tworząc dowództwo Siniawińskiej Grupy Operacyjnej z 54. Armią, która zajmowała pozycje obronne na południe od jeziora Ładoga do kirowskiej linii kolejowej.
9 czerwca armia została przydzielona do Frontu Wołchowskiego. Między sierpniem a wrześniem brała udział w nieudanej operacji siniawińskiej jako część grupy uderzeniowej frontu. W styczniu 1943 roku 8 Armia uczestniczyła w operacji przełamania blokady Leningradu, osłaniając południową flankę grupy uderzeniowej frontu. Między lipcem a sierpniem armia toczyła zacięte walki w operacji zajęcia miasta Mga.
W styczniu 1944 roku dowództwo armii oraz jej jednostki wspierające zostały przeniesione do rejonu pomiędzy Nowogrodem a jeziorem Pejpus.
Po wzmocnieniu nowymi jednostkami, armia wzięła udział w nowogrodzko-łuskiej operacji ofensywnej. Po przekształceniu w część Frontu Leningradzkiego (od 16 lutego) armia podejmowała próby okrążenia niemieckiego Oddziału Armijnego „Narwa” w bitwie o narewski przyczółek mostowy. Po niepowodzeniu tej operacji armia przyjęła pozycje obronne od końca marca do lipca. Brała udział w operacji narewskiej oraz w bitwie o linię Tannenberga (25 lipca – 10 sierpnia 1944). We wrześniu, razem z 2. Armią Uderzeniową i Flotą Bałtycką, przeprowadziła operację tallińską, która doprowadziła do zdobycia Estonii i jej stolicy.
W okresie od października do listopada armia, wspólnie z Flotą Bałtycką, zrealizowała moonsundzką operację desantową w celu zdobycia archipelagu Moonsundzkiego.
Od grudnia 1944 roku do końca wojny armia pełniła rolę wojsk obrony wybrzeża na terytorium Estonii.
We wrześniu 1945 roku armia została rozwiązana, stając się dowództwem Zachodniosyberyjskiego Okręgu Wojskowego w Nowosybirsku.
Dowódcy armii
gen. Iwan Chabarow: do 13 grudnia 1939;
Grigorij Sztern: od 13 grudnia 1939;
gen. mjr Piotr Sobiennikow: marzec – czerwiec 1941;
gen. por. Fiodor Iwanow: czerwiec – lipiec 1941;
gen. mjr Ilja Lubowcew: lipiec – sierpień 1941;
gen. por. Piotr Pszennikow: 6 sierpnia – wrzesień 1941;
gen. mjr Władimir Szczerbakow: od 1 września 1941;
gen. por. (od października 1941 gen. płk) Trifon Szewałdin: wrzesień – listopad 1941;
gen. mjr Andriej Bondariew: listopad 1941 – styczeń 1942;
gen. mjr Aleksandr Suchomlin: styczeń – kwiecień 1942;
gen. mjr (od listopada 1942 gen. por.) Filipp Starikow: kwiecień 1942 – koniec wojny.
Skład armii
Podczas wojny zimowej:
- 1 Korpus Strzelecki – dowódca: kombrig Roman Panin
- 139 Dywizja Strzelecka
- 155 Dywizja Strzelecka
- 56 Korpus Strzelecki – dowódca: komdiw Aleksandr Czerepanow
- 18 Dywizja Strzelecka
- 56 Dywizja Strzelecka
- 168 Dywizja Strzelecka
- Od zapas: 75 Dywizja Strzelecka, 34 Brygada Pancerna (lekka) (w trakcie transportu), 108 pułk artylerii (Odwód Naczelnego Dowództwa (OND)) i 315 dywizjon artylerii (OND)
W dniu agresji III Rzeszy na ZSRR:
- 9 Brygada Artylerii Przeciwpancernej – płk Nikołaj Poljanski
- 10 Korpus Strzelecki
- 10 Dywizja Piechoty
- 48 Dywizja Piechoty
- 90 Dywizja Piechoty
- 11 Korpus Strzelecki
- 11 Dywizja Piechoty
- 125 Dywizja Piechoty
- 12 Korpus Zmechanizowany
- 23 Dywizja Pancerna
- 28 Dywizja Pancerna
- 202 Dywizja Zmotoryzowana
Przypisy
Bibliografia
Michał Fiszer, Jerzy Gruszczyński: Operacja Barbarossa 1941. Hitlera uderza na ZSRR. Poznań: 2009. ISBN 978-83-261-0286-8.
A. A. Greczko, Siły zbrojne państwa radzieckiego, Warszawa 1975.
Kazimierz Sobczak (red.): Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
Jurij Kilin, Ari Raunio: Talvisodan taisteluja. Karttakeskus, 2007. ISBN 978-951-593-068-2.
Mała Encyklopedia Wojskowa MON 1967
Władimir Bieszanow: Pogrom pancerny 1941. Warszawa: Bellona, 2009. ISBN 978-83-1111-530-9.
Mikołaj Plikus (kier.): 50 lat Armii Radzieckiej. Mała kronika. Warszawa: 1968.
Linki zewnętrzne