Eighth Air Force (8 AF)
Ósma Armia Lotnicza (8 AF) – związek operacyjny Sił Powietrznych Armii Stanów Zjednoczonych (USAAF), powołany do życia 22 lutego 1944 roku. 8 AF miała swoją bazę w High Wycombe w Wielkiej Brytanii i aktywnie uczestniczyła w działaniach na europejskim teatrze II wojny światowej, koncentrując się głównie na operacjach nad Niemcami oraz krajami przez nie okupowanymi aż do kapitulacji III Rzeszy w maju 1945 roku. Była to największa armia powietrzna pod względem liczby personelu, samolotów i sprzętu w czasie wojny.
Historia
Historia Eighth Air Force zaczyna się 2 stycznia 1942 roku, kiedy to w Bazie Lotniczej Savannah w Georgii powołano do życia VIII Bomber Command. Wkrótce, 5 stycznia, generał-major Carl Spaatz ustanowił kwaterę główną dowództwa na lotnisku Bolling w Waszyngtonie. 28 stycznia ogłoszono utworzenie „Sił Zbrojnych USA na Wyspach Brytyjskich” (USAFBI), a 12 maja przybyła do Anglii pierwsza grupa personelu USAAF. 15 czerwca Spaatz dotarł do Anglii i założył kwaterę główną przyszłej armii w Bushy Park, około 25 km na południowy zachód od Londynu.
8 AF przejęła dowództwo nad podległymi jednostkami:
- VIII Bomber Command (dowództwo bombowe utworzone w styczniu 1942 roku) – zajmujące się bombardowaniami strategicznymi przy użyciu ciężkich, czterosilnikowych bombowców.
- VIII Fighter Command (dowództwo myśliwskie utworzone w styczniu 1942 roku) – odpowiedzialne za eskortę myśliwską dla ciężkich bombowców.
- VIII Air Support Command (dowództwo wsparcia utworzone w kwietniu 1942 roku) – zajmujące się lotami zwiadowczymi, transportowymi oraz bombardowaniami taktycznymi z użyciem dwusilnikowych bombowców.
Wszystkie te jednostki były aktywne przez większość 1942 roku oraz cały 1943, ale ich działania nie były wysoko oceniane z powodu braku doświadczenia personelu oraz odpowiedniej osłony myśliwskiej. Dopiero utworzenie 8 AF umożliwiło przygotowanie grup bombowych (GB) oraz grup myśliwców eskortowych (GF) do wielkich dziennych nalotów na Niemcy, które mogły rozpocząć się dopiero w 1944 roku.
Wielki tydzień
Pierwszy nalot 8 AF miał miejsce 11 stycznia 1944 roku, kiedy to 633 B-17 zbombardowały zakłady lotnicze w Halberstadt, Magdeburgu i Oschersleben. Niestety, z powodu trudnych warunków atmosferycznych, akcja zakończyła się niepowodzeniem, a Amerykanie stracili 60 bombowców oraz 5 myśliwców.
Prognozy przewidywały zimny, lecz bezchmurny ostatni tydzień lutego. W tym czasie zaplanowano pierwszą wielką akcję 8 AF pod kryptonimem „Argument”, która zyskała miano „Wielkiego tygodnia”. W nocy z 19 na 20 lutego RAF zbombardował Lipsk. W ciągu dnia 8 AF wystartowała z lotnisk z ponad tysiącem B-17 i B-24 oraz ponad 800 myśliwcami, wspieranymi przez 16 dywizjonów RAF. Celem ataku było dwanaście fabryk produkujących samoloty, przy czym B-17 skierowały się na Lipsk, Bernburg i Oschersleben, a B-24 na Gothę, Tutow i Rostock. Naloty te spowodowały ogromne zniszczenia, zmuszając Niemców do przeniesienia ośrodków produkcyjnych na wschód, w relatywnie bezpieczniejsze rejony.
Następnego dnia, ponad 900 bombowców i 700 myśliwców 8 AF zaatakowało fabryki lotnicze w okolicy Brunszwika. W wyniku walk około 60 myśliwców Luftwaffe zostało zestrzelonych, przy stracie 19 bombowców i 5 myśliwców własnych. 24 lutego, w sprzyjających warunkach pogodowych nad centralnymi Niemcami, 8 AF wysłała do akcji ponad 800 bombowców, atakując Schweinfurt oraz porty nad Bałtykiem w Gdańsku i Gdyni, tracąc jedenaście B-17. Około 230 B-24 zbombardowało zakłady montażowe Messerschmitt Bf 110 w Gocie, przy stracie 24 samolotów.
25 lutego zarówno 8 AF, jak i stacjonująca w południowych Włoszech 15 AF, zaatakowały Furth, Augsburg i Ratyzbonę w Bawarii, celując w zakłady produkujące myśliwce Bf 109. 8 AF straciła 31 bombowców, a 15 AF 33.
Cel: Berlin
W kilka dni po zakończeniu „Wielkiego tygodnia”, 8 AF przeprowadziła swój pierwszy atak na Berlin. RAF od 1941 roku prowadził nocne naloty na stolicę III Rzeszy, jednak ten miał być pierwszym atakiem dziennym. Początkowo zaplanowano atak na 3 marca 1944 roku, jednak z powodu złej pogody, został on odwołany. 748 maszyn, które miały wyruszyć w stronę stolicy, zostały odwołane z trasy, a 79 maszyn zbombardowało cel zastępczy, którym był port w Wilhelmshaven. W wyniku akcji stracono 9 B-17, dwa B-24 i siedem P-51. Atak powtórzono następnego dnia, ale znów pogoda pokrzyżowała plany aliantom. Liberatory powróciły do swoich baz w Anglii, a Latające Fortece (502 sztuki) zbombardowały cele zastępcze w Bonn, Kolonii, Frankfurcie i Düsseldorfie. Jedna grupa 30 Latających Fortec z 100th Bombardment Group i 95th Bombardment Group kontynuowała misję, bombardując przedmieścia Berlina. 6 marca 1944 roku Ósma Armia USAAF wystawiła do nalotu na Berlin 814 maszyn bombowych, które były osłaniane przez 796 myśliwców. Całe ugrupowanie, rozciągnięte na przestrzeni 150 kilometrów, składało się z trzech formacji. Na czoło leciały B-17 z 1st Bombardment Division, podzielone na pięć Combat Wing. Każde skrzydło składało się z trzech Combat box po około 20 maszyn każdy. Za 1st Division leciały B-17 z 3d Bombardment Division, podzielonej na trzy skrzydła, a te z kolei na dwie formacje „A” i „B”. W każdej z formacji były po dwa Combat box. Ostatnią jednostką była 2d Bombardment Division, w skład której wchodziły Liberatory rozdzielone pomiędzy trzy skrzydła. 8 marca nad stolicą Niemiec pojawiło się 600 bombowców, które zniszczyły fabrykę VKF w Erkner, produkującą łożyska toczne. Następnego dnia formacja B-17 wyposażonych w radary H2X przeprowadziła trzeci atak na Berlin, tym razem przez powłokę chmur. W sumie w pierwszym tygodniu marca 8 AF zrzuciła na Berlin ponad 4800 ton bomb.
22 marca ponad 800 bombowców, naprowadzanych przez wyposażone w radary H2X samoloty zwane „tropicielami” (ang. pathfinder), ponownie zbombardowało Berlin, niszcząc wiele celów przemysłowych. Z uwagi na fatalną pogodę w stolicy Niemiec, Luftwaffe nie wysłała myśliwców przeciwko amerykańskiej armadzie, sądząc, że Amerykanie nie odnajdą celów. Tymczasem „pathfindery” z bazy w Alconbury z 482 GB udowodniły, że potrafią odnajdywać cele i naprowadzać na nie ciężkie bombowce.
1 kwietnia 1944 roku, podczas wyprawy na Ludwigshafen, 22 Liberatory B-24 z 392nd Bombardment Group omyłkowo zbombardowały szwajcarskie miasto Szafuza, w wyniku czego zginęło 39 osób, a ponad 100 zostało rannych.
21 czerwca miała miejsce kolejna wielka wyprawa bombowa 8 AF, w której wzięło udział łącznie 2500 samolotów bombowych i myśliwskich. Celem ataku była dzielnica rządowa, węzły kolejowe oraz zakłady lotnicze. Amerykanie stracili tego dnia 44 bombowce. Część tej wielkiej armady powietrznej (114 B-17 i 70 P-47) oddzieliła się w celu zbombardowania zakładów paliw syntetycznych Ruhland na Dolnym Śląsku. Po wykonaniu zadania, samoloty te skierowały się na radzieckie lotniska pod Połtawą, obserwowane przez He-177 z eskadry dalekiego rozpoznania. W nocy 200 bombowców Luftwaffe przeprowadziło nalot, niszcząc na ziemi 47 Latających Fortec.
Operacja Overlord
W ramach przygotowań do lądowania w Normandii, amerykańskie samoloty już w lutym 1944 roku zaczęły atakować węzły kolejowe, lotniska, porty i mosty w północnej Francji oraz w Belgii. Myśliwce z 8 AF i 9 AF atakowały z lotu koszącego lotniska oraz linie kolejowe. Do 6 czerwca piloci myśliwscy zniszczyli lub uszkodzili setki lokomotyw, tysiące samochodów, a także wiele mostów i samolotów na lotniskach.
1 maja 1300 ciężkich bombowców Eighth Air Force przeprowadziło zmasowany atak na linie kolejowe we Francji i Belgii. 7 maja 1000 bombowców zaatakowało cele na wybrzeżu kanału La Manche, niszcząc fortyfikacje, mosty oraz bocznice kolejowe.
W dniu inwazji, ciężkie bombowce 8 AF wykonały ponad 2300 lotów bojowych nad obszarami lądowań w Normandii oraz w pobliżu Cherbourga, z zadaniem neutralizowania umocnień Wału Atlantyckiego oraz siły żywej nieprzyjaciela.
Kres Luftwaffe
Pierwsze Mustangi P-51A pojawiły się w europejskim teatrze działań na początku 1942 roku w dywizjonach brytyjskich; były wyposażone w silniki Allison V-1710. P-51A zyskały wysoką ocenę wśród pilotów RAF, choć stwierdzali, że samoloty te gorzej sprawdzają się na dużych wysokościach. Wyniki znacznie poprawiły się po zamontowaniu silników Rolls-Royce Merlin oraz czteroskrzydłowych śmigieł: P-51B osiągał w locie poziomym prędkość 700 km/h na wysokości 7470 m, co było prawie o 100 km/h więcej niż P-51A. Na wszystkich wysokościach tempo wznoszenia wzrosło niemal dwukrotnie. Ostatecznie te samoloty zostały wyposażone w silniki Packard V-1650-3.
USAAF wprowadziła Mustangi P-51B pod koniec 1943 roku. Samoloty te mogły na własnych wewnętrznych zbiornikach przelecieć taki sam dystans, jaki pokonywał P-47 z doczepianymi zbiornikami. Niemniej jednak P-51B miały być myśliwcami taktycznymi i jako takie przydzielono je w listopadzie do 9 AF, a nie do 8 AF, która bardzo potrzebowała myśliwców eskortowych dalekiego zasięgu. Pierwszy lot w eskorcie wyprawy bombowej odbył się dopiero 5 grudnia.
Efekty użycia Mustangów przeciwko Luftwaffe były widoczne szybko: od czerwca 1944 roku alianci zaczęli uzyskiwać przewagę w powietrzu. Mimo że Luftwaffe nadal mogła skutecznie przeprowadzać ataki na formacje alianckich ciężkich bombowców, rosnąca liczba B-17 i B-24 atakujących cele nieprzyjaciela przewyższała liczbę niemieckich myśliwców, co uniemożliwiało im powstrzymanie ofensywy lotniczej.
W połowie 1944 roku Eighth Air Force liczyła ponad 200 tysięcy ludzi (szacuje się, że przez 8 AF przewinęło się 350 000 Amerykanów w czasie wojny w Europie). W szczytowym okresie Eighth Air Force składała się z czterdziestu grup ciężkich bombowców, piętnastu grup myśliwskich oraz czterech grup wsparcia. Oznacza to, że w jednym nalocie (na kilka celów jednocześnie) mogło brać udział – i często brało – ponad 2000 czterosilnikowych bombowców i 1000 myśliwców.
Do roku 1945 wszystkie (z wyjątkiem jednej) grupy myśliwskie Eighth Air Force były wyposażone w P-51D.
Zwycięstwo
W styczniu 1945 roku Luftwaffe podjęła ostatnią ofensywę przeciwko lotnictwu alianckiemu. Z frontu wschodniego ściągnięto 950 myśliwców, które 1 stycznia zaatakowały 27 alianckich lotnisk we Francji, Belgii oraz południowej Holandii, mając nadzieję na unieszkodliwienie lotnictwa przeciwnika w północnej Europie. Był to ostatni wysiłek mający wesprzeć siły Wehrmachtu, które utknęły podczas realizacji operacji w Ardenach. Akcja była pyrrusowym zwycięstwem Luftwaffe, ponieważ ich straty (nie do odrobienia) wyniosły ponad 300 samolotów zestrzelonych głównie przez aliancką artylerię przeciwlotniczą, a straty samolotów alianckich zostały szybko uzupełnione. Niemcom nie udało się zdobyć panowania w powietrzu (nawet przejściowo), a ich siły lądowe nadal były celem ataków z powietrza.
Samoloty odrzutowe, które po raz pierwszy dostrzegli lotnicy alianccy pod koniec lata 1944 roku, zaczęły rzeczywiście atakować formacje alianckich bombowców dopiero w marcu 1945 roku. 2 marca, gdy bombowce 8 AF wystartowały do akcji przeciwko rafinerii paliwa syntetycznego w Lipsku, Messerschmitty Me 262 zaatakowały formację w pobliżu Drezna. Następnego dnia, największa eskadra niemieckich odrzutowców, jaką kiedykolwiek widziano, najprawdopodobniej z eksperymentalnego dywizjonu Luftwaffe, Jagdgeschwader 7 Nowotny, zaatakowała bombowce Eighth Air Force nad Dreznem i nad Essen, zestrzeliwując trzy z nich.
Odrzutowców Luftwaffe było zbyt mało i pojawiły się zbyt późno, by mogły osiągnąć znaczący sukces w walce z alianckimi armadami powietrznymi nad terytorium III Rzeszy. Braki paliwa i odpowiednio wyszkolonych pilotów znacznie ograniczały ich możliwości. Me-262 był trudnym przeciwnikiem dla P-47 i P-51 z powodu znacznej przewagi prędkości. Alianckie myśliwce w eskorcie bombowców trzymały się znacznie wyżej niż formacja – pikowanie z tej wysokości dawało im prędkość, znacznie niwelując różnicę. Dodatkowo Me 262 był mniej zwrotny od P-51, więc dobrze wyszkolony aliancki pilot mógł go wymanewrować. Na przykład, 9 kwietnia 1945 roku 133 Skrzydło Myśliwskie, składające się z trzech polskich dywizjonów, zestrzeliło cztery Me 262 bez strat własnych. Jednak zestrzelenie odrzutowca, czy nawet szybszego, rakietowego Me 163 Komet, było najłatwiejsze na ziemi lub podczas startu bądź lądowania. Lotniska Luftwaffe, z których startowały myśliwce odrzutowe i rakietowe, jak Parchim czy Bad Zwischenahn, były często bombardowane, a alianccy piloci patrolowali okolice tych lotnisk, polując na maszyny podchodzące do lądowania. Luftwaffe reagowała, instalując na podejściach baterie dział przeciwlotniczych (tzw. flak allee) oraz wysyłając konwencjonalne myśliwce w celu osłony lądujących Me 262. Mimo tych starań, w marcu i kwietniu 1945 roku alianckie patrole nad lotniskami doprowadziły do znacznych strat odrzutowców.
4 marca 1945 roku, podczas wyprawy na południowe Niemcy, kilka bombowców 8AF omyłkowo zbombardowało szwajcarskie miasta Zurych i Bazyleę, w wyniku czego zginęło 5 osób, a blisko 20 zostało rannych.
7 kwietnia Eighth Air Force rzuciła do boju 32 Bomber Groups (BG) B-17 i B-24 oraz 14 Fighter Groups (FG) Mustangów (liczebność biorących udział w nalotach w roku 1945 samolotów alianckich była tak wielka, że liczono je w grupach) do akcji przeciw celom na obszarze tego, co pozostało z III Rzeszy. Zbombardowane zostały wszystkie niemieckie lotniska, na których stacjonowały odrzutowce. W rezultacie zniszczono niemal 300 samolotów wszelkich typów. 16 kwietnia rekord ten został pobity: ponad 700 samolotów niemieckich zostało zniszczonych na ziemi.
25 kwietnia 1945 roku Eighth Air Force przeprowadziła swoją ostatnią operację bojową w Europie. Latające Fortece B-17 zbombardowały zakłady zbrojeniowe Škoda w Pilźnie w Czechosłowacji, a Liberatory B-24 zaatakowały górską kwaterę Hitlera w Berchtesgaden. W dniach 1–8 maja samoloty 8 AF brały udział (razem z RAF) w operacji Manna, wykonując 2268 lotów i dostarczając głodującym mieszkańcom wciąż jeszcze okupowanej Holandii 4000 ton żywności. 400 B-17 w dniach 1–3 maja zrzuciło 800 ton wojskowych racji „K” na lotnisko w Amsterdamie, a w późniejszych dniach podobne ilości na miasta Bergen, Hilversum i Utrecht.
Po zakończeniu działań zbrojnych 8 maja, samoloty Eighth Air Force przeprowadziły serię lotów „wycieczkowych”, aby pokazać personelowi naziemnemu z baz w Anglii, jakie zniszczenia zostały dokonane przez ich załogi w Niemczech. Eighth Air Force została wkrótce przemianowana na United States Air Forces in Europe, a następnie przeniesiona na pacyficzny teatr działań pod inną nazwą.
Przypisy
Bibliografia
Raymond K. Bluhm, Jr.: U.S. Army: A Complete History. New York: The Army Historical Foundation, 2011. ISBN 978-0-88363-640-4. Brak numerów stron w książce
Roger A. Freeman: The Mighty Eighth: Units, Men and Machines – A History of the US 8th Air Force. 1970. ISBN 0-87938-638-X. Brak numerów stron w książce
John W. Lambert: The 8th Air Force: Victory and Sacrifice, A World War II Photo History. Atglen, Pennsylvania: Schiffer Publishing, 2006. ISBN 0-7643-2534-5. Brak numerów stron w książce
Ivor Matanle: World War II. New York: Military Press, 1989. ISBN 0-517-67605-2. Brak numerów stron w książce
Kent D. Miller: Fighter Units & Pilots of the 8th Air Force September 1942 – May 1945. Atglen, Pennsylvania: Schiffer Publishing, 2000. ISBN 0-7643-1241-3. Brak numerów stron w książce
Janusz Piekałkiewicz: Kalendarium wydarzeń II wojny światowej. AMW, 1985. ISBN 83-86510-78-1. Brak numerów stron w książce
Graham Smith: The Mighty Eighth in the Second World War. Newbury: Countryside Books, 2001. Brak numerów stron w książce