77 Pułk Piechoty AK to jednostka sił zbrojnych Armii Krajowej, która została powołana na początku 1944 roku w ramach działań mających na celu odbudowę struktur Wojska Polskiego sprzed 1939 roku.
Informacje ogólne
Przed 1939 rokiem 77 pułk piechoty stacjonował w Lidzie i wchodził w skład 19 Dywizji Piechoty. W 1944 roku został odtworzony przez Okręg Nowogródek.
Szacunkowa liczba żołnierzy wchodzących w skład 77 pp wynosiła od 5000 (w marcu 1944, zgodnie z poniższymi danymi jednostek) do prawie 7000 (przed operacją Ostra Brama). Te liczby przewyższały regulaminowy stan pułku. Mimo że istniał on jedynie formalnie i nie był jednostką operacyjną, dokumenty były stemplowane pieczęcią pułku. Rzeczywistą strukturę organizacyjną sił partyzanckich Okręgu Nowogródek w 1944 roku stanowiły zgrupowania – bataliony 77 pp tworzyły cztery z pięciu zgrupowań tego okręgu (zobacz Okręg Nowogródek AK – struktura).
Struktura organizacyjna 1944
I batalion – utworzony z oddziału partyzanckiego 301.
stan: 700
dowódca: kpt. Władysław Żogło „Zych”
adiutant: ppor. Kazimierz Dogil „Sawko”
lekarz: ppor. Antoni Łozowski „Brodacz”
skład:
- kompania – ppor. Jan Wasiewicz „Lew” – przeniesiona do VII batalionu (maj 1944)
- kompania – ppor. Józef Klukiewicz „Bartek”
- kompania – ppor. Jerzy Dąbrowski „Dąb”
przynależność: Zgrupowanie Nadniemeńskie
II batalion – utworzony z oddziału partyzanckiego 314.
stan: 650
dowódca: kpt. Jan Borysewicz „Krysia”
adiutant: sierż. Franciszek Załuski „Socha”
lekarz: ppor. Ryszard Fidelski „Burda”
kapelan: ks. ppor. Ignacy Kryński „Poważny”
skład:
- kompania – ppor. Edward Jodko „Narkiewicz” do 03.1944 r., ppor. Aleksander Dziakiewicz „Oleś” do końca 05.1944 r., ppor. Jan Borysewicz „Bzura” – stryjeczny brat Jana Borysewicza „Krysia”
- kompania – por. Antoni Borewicz „Antoni”
- kompania – ppor. Kazimierz Krzywicki „Wiesław”
- kompania zapasowa – ppor. Aleksander Dziakiewicz „Oleś”
przynależność: Zgrupowanie Północne
III batalion – utworzony z uderzeniowych batalionów kadrowych.
stan: 480
dowódca: por. Bolesław Piasecki „Sablewski”
adiutant: ppor. Jan Wyszomirski „Wroński”
lekarz: Stefan Goebel „Kreczetow”
kapelan: ks. Mieczysław Suwała „Oro”
skład:
- kompania – ppor. Stanisław Karolkiewicz „Szczęsny”; jednym z żołnierzy tej kompanii byli Leon Suszyński „P-8” „Peoś”, „Litwin”, Boleslaw Marcinkiewicz „Zuk”
- kompania – ppor. Ryszard Reiff „Jacek”
- kompania – ppor. Stanisław Hniedziewicz „Olgierd” do 08.07.1944 r., następnie ppor. Andrzej Krasiński „Bojar”
przynależność: Zgrupowanie Wschód
IV batalion – utworzony z oddziału partyzanckiego 312.
stan: 1600 (wliczając 2 szwadron 26 pułku ułanów)
dowódca: ppor. Czesław Zajączkowski „Ragner”
adiutant: sierż. podch. Piotr Szymkowicz „Pietia”
lekarz: ppor. Bronisław Oszmian „Demon”
skład:
- kompania – ppor. Alfred Matulewicz „Fred”
- kompania – ppor. Jerzy Bokłażec „Pazurkiewicz” do 04.1944 r., ppor. Jerzy Leszczyński „Lotnik” do 18.05.1944 r., ppor. Józef Jagielski „Pion”
- kompania – sierż. Andrzej Ochwat „Zając”, ppor. Jarosław Kmita „Aleksander” do 05.03.1944 r., sierż. pchor. Władysław Kołodziński „Ali”
- kompania broni ciężkiej – ppor. Włodzimierz Citowicki „Mewa”
- kompania samochodowa – ppor. Jerzy Bokłażec „Pazurkiewicz”
- kompania szkolna – ppor. Jarosław Kmita „Aleksander” do końca 04.1944 r., ppor. Niekrasiewicz „Zemsta”
przynależność: Zgrupowanie Nadniemeńskie
V batalion – utworzony z konspiracyjnej kompanii „Bieniakonie”, pełny stan osiągnął w maju 1944 r.
stan: 300
dowódca: kpt. Stanisław Truszkowski „Sztremer” do 03.07.1944 r., kpt. Bolesław Wasilewski „Bustromiak”
adiutant: ppor. Józef Wierzbicki „Wróblewski”
lekarz: ppor. Jerzy Przyszwa-Strzeszewski „Janko”
kapelan: ks. Piotr Siczek „Piotr”
skład:
- kompania – ppor. Józef Malinowski „Horyń”
- kompania – kpt. Stanisław Szabunia „Licho”
- kompania – ppor. Czesław Stecewicz „Śmiały” do 04.1944 r., por. Jan Bobin „Kalina”
- dca. plutonu Bolesław Siemiątkowski „Czarny” odznaczony Krzyżem Virtuti Militari
- strzelec Fredynand Woronowicz „Fred” odznaczony dwukrotnie Krzyżem Walecznych
przynależność: Zgrupowanie Północne
VI batalion – utworzony z oddziału partyzanckiego 321.
stan: 520
dowódca: kpt. Stanisław Dedelis „Pal”
adiutant: pchor. Władysław Kondratowicz „Lot”
lekarz: NN „Angloameryka”
skład:
- kompania – ppor. Zdzisław Bułak-Bałachowicz „Zdrój”
- kompania – ppor. Jan Redzik „Nowina”
- kompania – ppor. Jan Pilecki „Artur”
przynależność: Zgrupowanie Wschód
VII batalion – utworzony z oddziału partyzanckiego działającego w ośrodku szczuczyńskim.
stan: 780
dowódca: ppor. Bojomir Tworzyański „Ostoja” od 15.03.1944 r. do początku 04.1944 r., por./mjr Jan Piwnik „Ponury” do 16.06.1944 r., następnie ppor. Bojomir Tworzyański „Ostoja”
adiutant: ppor. Bronisław Filipowicz „Mały” do 16.06.1944 r., chor. Wacław Ługowski „Burza”
lekarz: Jan Kondrat „Jontek”
skład:
- kompania – ppor. Jan Borysewicz „Bzura” do 1. poł. 04.1944 r., ppor. Bojomir Tworzyański „Ostoja” do 16.06.1944 r., ppor. Witold Ginel „Czertwan”, por. Jan Woźniak „Kwaśny”; dowódca I plutonu – ppor. Gustaw Heczko „Skorpion”, „Rogacz”
- kompania – ppor. Eugeniusz Klimowicz „Okoń”
- kompania – ppor. Jan Wasiewicz „Lew” – po przeniesieniu z I batalionu
- kompania – por. Jan Woźniak „Kwaśny”, następnie NN „Aleksander”.
przynależność: Zgrupowanie Zachód
VIII batalion „Bohdanka” – utworzony z Samodzielnych Kompanii Zdzięcioł-Nowojednia „Stawy-Mydło” oraz Nowogródek „Stawy-Ryby”.
stan: 200
dowódca: ppor. Tadeusz Mossakowski „Jastrzębiec” do 07.06.1944, Tadeusz Drobniak „Jarosz” do 04.07.1944 r., ppor. Józef Zwinogrodzki „Turkuć”
adiutant: Julian Horodecki „Tor”
lekarz: NN „Kocur”
skład:
- kompania – ppor. Józef Zwinogrodzki „Turkuć”
- kompania – ppor. Wacław Janikowski „Jurand”
- kompania – ppor. Leszek Kozłowski „Gaston”
- kompania – kpr./ppor. Józef Abłażej „Bohun”
przynależność: Zgrupowanie Nadniemeńskie
Przypisy
Bibliografia
Jan Engelgard, Maciej Motas: W imię czego ta ofiara? Obóz Narodowy wobec Powstania Warszawskiego. Warszawa: 2017. ISBN 978-83-64037-16-0.
Jan Wasiewicz, Józef Wilbik, Krótki zarys organizacji Okręgu Nowogródek, [w:] Ze wspomnień żołnierzy AK Okręgu Nowogródek, oprac. Eugeniusz Wawrzyniak, Warszawa 1988.
Jan Erdman, Droga do Ostrej Bramy, Warszawa 1990, s. 274-275 i in.
Roman, Wincenty Gwiżdż (red.): IV Batalion 77 Pułku Piechoty Armii Krajowej Okręgu Nowogródzkiego – „Nów” 1943-1945. Gdańsk: Wydawnictwo „44” S.C, 1998. ISBN 83-907179-0-5.
Kazimierz Krajewski, Na Ziemi Nowogródzkiej „Nów” – Nowogródzki Okręg Armii Krajowej, Warszawa 1997.
Wojciech Königsberg, Droga „Ponurego”. Rys biograficzny majora Jana Piwnika. Wyd. Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej, Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa 2011, ss. 360. ISBN 978-83-7399-475-1.