76 mm armata przeciwlotnicza wz. 1914/15 Lendera (8-K)
76 mm armata przeciwlotnicza wz. 1914/15 Lendera (ros. 76-мм зенитная пушка образца 1914/15 годов) to rosyjskie, a później radzieckie działo przeciwlotnicze, które powstało w czasie I wojny światowej i kontynuowano jego użycie w okresie międzywojennym oraz podczas II wojny światowej. Pierwsza wersja tego działa, małoseryjna armata wz. 1914, była również wykorzystywana jako armata morska.
Historia
Inicjatorem stworzenia armaty przeciwlotniczej na podwoziu samochodowym, bazującej na rosyjskiej armaty polowej wz. 1902, był sztabskapitan gwardii Wasilij Tarnowski, który w 1912 roku przedstawił swoją koncepcję. Pomysł nie wzbudził jednak zainteresowania Głównego Zarządu Artyleryjskiego (GAU). Projekt został następnie przekazany do Zakładów Putiłowskich w Petersburgu. W lipcu 1913 roku inżynier Franz Lender, współpracując z Tarnowskim, rozpoczął prace nad armatą przeciwlotniczą na podwoziu samochodu. W czerwcu 1914 roku, przed wybuchem I wojny światowej, GAU zlecił produkcję próbnej partii 12 armat. Pierwsze cztery egzemplarze ukończono w lutym 1915 roku, a następnie w marcu poddano je testom poligonowym i sformowano z nich baterię. Działa montowano na 5-tonowych podwoziach ciężarówek Russo-Bałt. Armata została oznaczona jako wzoru 1914 (ros. образца 1914 года), znana była również jako armata Lendera. W dokumentach spotykano także nazwę armaty Tarnowskiego-Lendera. W 1915 roku zmodyfikowano konstrukcję podstawy, zwiększając kąt podniesienia z 65° do 75°, na życzenie marynarki, co wraz z innymi ulepszeniami doprowadziło do opracowania modelu wzór 1914/15. Od lat 30. w dokumentach armaty te były także oznaczane jako wzór 1915.
W 1916 roku w Zakładach Putiłowskich wyprodukowano 26 dział, a w 1917 roku 110, po czym po przerwie w 1919 roku jeszcze 82. Po zakończeniu wojny domowej władze radzieckie wznowiły produkcję tych dział w fabryce nr 8 im. Kalinina w Podlipkach, gdzie otrzymały oznaczenie fabryczne 8K. W latach 1922–1931 powstało tam 844 egzemplarzy.
Zastosowanie
Pierwsza bateria samochodowa z armatami wz. 1914, pod dowództwem kapitana Tarnowskiego, została utworzona w marcu 1915 roku w Carskim Siole. 14 marca 1915 roku przetransportowano ją na front, najpierw do Warszawy, a następnie do Łomży, gdzie 1 kwietnia po raz pierwszy wzięła udział w walce z niemieckim samolotem.
Armata wz. 1914/15 była początkowo montowana na ciężarówkach, wagonach kolejowych (w tym w pociągach pancernych), okrętach oraz na stałych stanowiskach betonowych. Od 1927 roku, obok stanowisk stałych, wprowadzono półstałe platformy wzór 1927 (ZU-27), przyczepy do ciągu mechanicznego wzór 1925 (ZU-25) i wzór 1929 (ZU-29) oraz do ciągu konnego wzór 1926 (ZU-26).
Na dzień 1 listopada 1936 roku Armia Czerwona dysponowała 808 armatami i 19 egzemplarzami szkolnymi, a 22 czerwca 1941 roku miała jeszcze 539 armat, które wzięły udział w II wojnie światowej.
Opis
Armata charakteryzuje się półautomatycznym zamkiem klinowym. Długość lufy wynosi 2307 mm (30,5 kalibrów) i początkowo była lufą warstwową bez koszulki, a w latach 20. wprowadzono lufę z koszulką wewnętrzną. Lufa miała 24 gwinty, a jej masa wynosiła od 437 do 440 kg. Pod lufą umieszczono opornik hydrauliczny, a wokół niego znajdował się powrotnik sprężynowy.
Podstawa armaty była stożkowa i mocowana do podłoża za pomocą kotw lub śrub, co zapewniało kąt obrotu 360°. Kąt podniesienia wynosił od -5° do 75° (do 65° w armatach wz. 14). Prędkość naprowadzania ręcznego wynosiła 2° w pionie i 3,6° w poziomie. Armata morska mogła być wyposażona w małą tarczę po lewej stronie. Całkowita masa armaty z podstawą wynosiła około 1300 kg.
Armata miała zdolność do strzelania szrapnelami o masie 6,5 kg i prędkości wylotowej 588,2 m/s oraz granatami o masie 6 kg i prędkości wylotowej 609,6 m/s. Donośność granatu wynosiła 7265 m, a pułap 4480 m; pułap szrapnela to 4908 m. Maksymalny pułap przy pociskach z 29-sekundową ścieżką prochową przy maksymalnym podniesieniu wynosił 6900 m. Amunicja była zunifikowana z armatą polową wz. 1902, a długość łuski wynosiła 385 mm.
Maksymalna szybkostrzelność wynosiła 30 strzałów na minutę, podczas gdy praktyczna szybkość strzelania wynosiła 10–12 strzałów na minutę.
Przypisy
Bibliografia
- Aleksandr Szyrokorad. Otieczestwiennyje połu-awtomaticzeskije zienitnyje puszki. „Tiechnika i Woorużenije”. Nr 7’98, lipiec 1998. (ros.)
- A. Łaszkow, W. Gołotiuk. Nowator russkoj zienitnoj artilerii. Czast I. „Tiechnika i Woorużenije”. Nr 12’03, grudzień 2003. (ros.)
- A. Łaszkow, W. Gołotiuk. Nowator russkoj zienitnoj artilerii. Czast II (razdieł I). „Tiechnika i Woorużenije”. Nr 1’04, styczeń 2004. (ros.)