76 mm armata dywizyjna wz. 1939 (USW) (ros. 76-мм дивизионная пушка образца 1939 года, УСВ) to radziecka armata polowa, która była produkowana w początkowym okresie II wojny światowej. Znana jest również jako F-22 USW (ros. Ф-22 УСВ).
W maju 1936 roku armata F-22, zaprojektowana przez Wasilija Grabina, została przyjęta do uzbrojenia Armii Czerwonej. Była to innowacyjna armata, która dzięki dużemu kątowi podniesienia lufy mogła pełnić rolę zarówno działa polowego, jak i przeciwlotniczego. Szybko jednak ujawniono, że jej efektywność w walce z samolotami była niska, a uzyskanie dużego kąta podniesienia lufy wymagało skomplikowanego i ciężkiego łoża. W rezultacie armata wz. 1936 stała się zbyt ciężka i kosztowna w produkcji.
W 1937 roku podjęto decyzję o rezygnacji z uniwersalności armat dywizyjnych i rozpoczęto prace nad nową armatą, eliminującą wady modelu F-22. Pierwszy projekt został zrealizowany w biurze projektowym zakładów kirowskich, gdzie pod kierownictwem Machanowa stworzono armatę oznaczoną jako Ł-12 (ros. Л-12), która była testowana w 1938 roku. Drugi projekt, NDP-76 (ros. НДП-76), został opracowany w OKB-43 przez zespół pod kierownictwem Kondakowa, ale nie przeszedł pomyślnie prób przeprowadzonych w kwietniu 1939 roku.
Na przełomie kwietnia i maja 1939 roku pojawił się trzeci kandydat, którym był W. Grabin z armatą F-22-USW. Mimo nazwy sugerującej modyfikację F-22, było to działo łączące niektóre elementy F-22 z łożem haubicy M-30.
Latem 1939 roku przeprowadzono porównawcze próby armat Ł-12 i USW. W wyniku tych testów do uzbrojenia przyjęto armatę USW, oznaczoną jako 76 mm armata dywizyjna wz. 1939. W tym samym roku zakończono produkcję armat F-22 i rozpoczęto seryjną produkcję USW. Na początku 1941 roku produkcja dział USW została wstrzymana, ponieważ na podstawie błędnych raportów wywiadowczych uznano, że działa o kalibrze poniżej 100 mm nie będą w stanie skutecznie zwalczać nowych typów niemieckich czołgów.
W dniu ataku niemieckiego, 22 czerwca 1941 roku, Armia Czerwona dysponowała 1170 armatami USW. Pierwsze starcia wykazały, że pociski przeciwpancerne kal. 76,2 mm nie miały problemu z penetracją pancerzy niemieckich czołgów, jednak łoże przejęte z haubicy, z dwoma stanowiskami celowniczymi po obu stronach lufy (jeden do naprowadzania w pionie, drugi w poziomie), utrudniało prowadzenie ognia na wprost. W związku z tym zdecydowano o wznowieniu produkcji armaty wz. 1939, jednak została ona przerwana w 1942 roku, gdy doświadczenia bojowe ujawniły wartość armaty ZiS-3, która łączyła łoże armaty przeciwpancernej ZiS-2 z lufą USW.
W warunkach wojennych produkcja dział USW napotkała wiele trudności, co doprowadziło do opracowania wariantów: USW-BR (ros. УСВ-БР, z zmodyfikowanym zawieszeniem, masa bojowa 1560 kg, masa marszowa 2070 kg) oraz ZiS-22-USW (ros. ЗиС-22-УСВ, z uproszczoną konstrukcją, masa bojowa 1550 kg).
Przypisy
Bibliografia
Stefan Pataj: Artyleria lądowa 1872-1970. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1975. Brak numerów stron w książce
Andrzej Ciepliński, Ryszard Woźniak: Encyklopedia współczesnej broni palnej. Warszawa: Wydawnictwo WiS, 1994. ISBN 83-86028-01-7. Brak numerów stron w książce
А. Иванов: Артиллерия СССР в перод вовторой мировой войны. Санкт-Петербург: Издательский Дом «Нева», 2003. Brak numerów stron w książce