76 Lidzki Pułk Piechoty

76 Lidzki Pułk Piechoty im. Ludwika Narbutta (76 pp) był jednostką piechoty Wojska Polskiego w okresie II Rzeczypospolitej.

W latach 1920 – 1925 święto pułkowe obchodzono 5 stycznia, upamiętniając decyzję III batalionu o nieoddaniu broni Niemcom, natomiast w latach 1926 – 1939 przypadało ono na 2 sierpnia, w hołdzie obronie Łomży.

Przed 1939 rokiem pułk miał swoją siedzibę w Grodnie.

== Formowanie i zmiany organizacyjne ==

Historia pułku zaczyna się w kontekście samoobrony Litwy i Białorusi. Trzeci batalion piechoty samoobrony w styczniu 1919 roku wszedł w skład oddziału mjr. Władysława Dąbrowskiego, gdzie został przemianowany na pierwszy batalion „Wileński”. Na końcu stycznia powstał drugi batalion nazwany „Lidzkim”.

6 czerwca 1919 roku dowódca Frontu Litewsko-Białoruskiego z oddziału mjr. Dąbrowskiego sformował dwa pułki: Lidzki pułk strzelców z piechoty oraz Wileński pułk ułanów. Batalion „lidzki” otrzymał numer I, a „wileński” – numer II. Dowództwo pułku objął ppłk Zubrzycki.

W grudniu 1919 roku batalion zapasowy stacjonował w Lidzie.

Po 21 października 1922 roku jednostka zmieniła nazwę na 76 Lidzki pułk piechoty i została włączona do 29 Dywizji Piechoty. Pełna nazwa pułku została ogłoszona w Dzienniku Rozkazów MSWojsk. nr 2 z 1938 roku, poz. 26.

== Pułk w walce o granice ==

Po reorganizacji pułk wyruszył na front, biorąc udział w ofensywie na Mińsk. Po osiągnięciu linii Berezyny, na początku września 1919 roku pułk został zluzowany, przeniesiony na zachód i pełnił służbę patrolową na polsko-litewskiej linii demarkacyjnej.

Dopiero w lipcu 1920 roku dwa bataliony pułku wzięły udział w obronie Wilna, a następnie wycofały się do Klepacz. Tam dołączył do nich I batalion, który do tej pory był na linii demarkacyjnej. W okolicach Klepacz pułk stoczył zaciętą walkę z Litwinami, po czym wycofał się do Oran, gdzie walczył przeciwko wojskom rosyjskim wspieranym przez oddziały litewskie.

Pułk, oddzielając się od nieprzyjaciela, dotarł do Marcinkaniec, a następnie transportem kolejowym do Grodna. Po walkach w rejonie Kuźnicy i Nowego Dworu, pułk udał się do Ostrowi Mazowieckiej, skąd został przetransportowany pod Łomżę. 1 sierpnia 1920 roku pułk odrzucił nieprzyjaciela z przedpola fortu IV z południowego brzegu Łomżyczki. Następnego dnia toczyły się zażarte walki u bram Łomży, przy mostach na Narwi oraz w samym mieście. W nocy Łomżę musiano opuścić. W dalszych walkach odwrotowych pułk dotarł nad Wkrę, gdzie zreorganizowano jego pododdziały, formując jedynie jeden batalion piechoty.

W czasie kontrofensywy pułk działał w składzie 5 Armii. Wraz z innymi oddziałami dotarł pod Chorzele. Pod koniec sierpnia pułk został skierowany do Modlina na odpoczynek i uzupełnienia.

21 października 1920 roku pułk w sile jednego batalionu złożonego z żołnierzy kresowych dołączył do wojsk generała Żeligowskiego.

Pułk wziął udział w 41 bitwach. W latach 1919–1920 w walkach zginęło 116 oficerów i żołnierzy. Krzyżem Srebrnym Orderu Wojskowego Virtuti Militari odznaczono 12 żołnierzy, 114 otrzymało Krzyż Walecznych, a 26 Krzyż Zasługi Wojsk Litwy Środkowej.

=== Kawalerowie Virtuti Militari ===

Ponadto 128 żołnierzy uhonorowano Krzyżem Walecznych, w tym trzech oficerów czterokrotnie, pięciu oficerów trzykrotnie oraz trzech oficerów i trzech szeregowców dwukrotnie. Krzyżem Zasługi Wojsk Litwy Środkowej odznaczono 18 oficerów i 8 szeregowców.

Wśród odznaczonych Krzyżem Walecznych był także plut. Stefan Nagat (1900–1978), dla którego sporządzono wniosek o przyznanie Orderu Virtuti Militari. Figuruje on w „Zarysie historii wojennej …” jako kawaler tego orderu, choć faktycznie go nie otrzymał. Stefan Nagat zasłużył się odwagą 6 sierpnia 1920 roku pod Różanem, a jego czyn opisał Henryk Koppel w artykule „Jak szeregowiec Nagat spalił most”, opublikowanym w „Żołnierzu Polskim”.

=== Mapy walk pułku ===

== Pułk w okresie pokoju ==

W czasie międzywojennym 76 pułk piechoty stacjonował w Okręgu Korpusu Nr III w Grodnie, wchodząc w skład 29 Dywizji Piechoty. Miał siedzibę w Koszarach Legionów Polskich, w rejonie ulic Kolejowej, Bema i Kościuszki. Grodno, jako duży garnizon, mieściło wiele instytucji garnizonowych, takich jak Kościół Garnizonowy zwany Fara Witoldowa, Kasyno Garnizonowe oraz Biblioteka DOK z salami balowymi, reprezentacyjną i bilardową, a także czytelniami dla pułków. Dla żołnierzy istniał Dom Żołnierza z teatrem oraz Dom Strzelca. Święto pułku obchodzono 3 stycznia, a od 1926 roku 2 sierpnia. 6 sierpnia 1933 roku nastąpiło uroczyste odsłonięcie pomnika w miejscu śmierci płk. Ludwika Narbutta w Dubiczach, wzniesionego przez pułk i lokalne społeczeństwo. Do budowy pomnika wykorzystano kamień z obalonego w Wilnie pomnika gubernatora Murawiewa. W 76 pp istniał Wojskowy Klub Sportowy, a drużyna piłkarska reprezentowała cały garnizon Grodna, grając od 1929 roku w lidze okręgowej klasy A, zdobywając 8 tytułów mistrza Okręgu ZPN w Białymstoku. Od 1934 roku, po zmianie nazwy, występowała jako WKS Grodno. Pułk organizował również zawody dla drużyn harcerskich oraz prowadził szkolenie z zakresu obrony cywilnej, strzelectwa i pierwszej pomocy.

Na podstawie rozkazu wykonawczego Ministerstwa Spraw Wojskowych do Departamentu Piechoty wprowadzono organizację piechoty na stopie pokojowej PS 10-50 z 1930 roku, w wyniku czego w Wojsku Polskim wprowadzono trzy typy pułków piechoty. 76 pułk piechoty zaliczono do typu II pułków piechoty (tzw. wzmocnionych). Co roku otrzymywał około 845 rekrutów, a stan osobowy pułku wynosił 68 oficerów oraz 1900 podoficerów i żołnierzy. Na czas wojny przewidywany był do pierwszego rzutu mobilizacyjnego. W okresie zimowym miał dwa bataliony starszego rocznika i batalion szkolny, a latem trzy bataliony strzeleckie. Jego stany były wyższe od pułku „normalnego” (typ I) o około 400-700 żołnierzy. Szkolono podoficerów i oficerów rezerwy w pułku na kursach oraz doraźnych, np. w strzelaniu. Wydłużono czas szkolenia podoficerów i oficerów rezerwy z 4 tygodni rocznie do 10 tygodni. Organizowano również dwumiesięczne kursy dla oficerów rezerwy, na które z dowództwa OK III brało udział 2 oficerów rezerwy z 76 pp. 15 sierpnia na pułkowej strzelnicy zebrano wszystkich oficerów, podoficerów i po trzech strzelców wyborowych z każdej kompanii, po zaprzysiężeniu przeprowadzono strzelanie z wszystkich karabinów wz. 35 „Ur”. Po 15 sierpnia pułk przebywał na ćwiczebnym obozie letnim „Rumlówka”. 24 sierpnia o godzinie 6.00 ogłoszono mobilizację alarmową niejawną dla jednostek garnizonu Grodno.

== 76 pp w kampanii wrześniowej ==

=== Mobilizacja ===

W ramach grupy brązowej zmobilizowano kompanię karabinów maszynowych przeciwlotniczych typu B nr 36, trzy plutony artylerii pozycyjnej typu II nr 31, 32 i 35. W ramach grupy żółtej zmobilizowano pododdziały pułku oraz inne jednostki: kompanię asystencyjną nr 131, kompanię kolarzy nr 34 i kolumnę taborową nr 317. 26 sierpnia pułk zakończył mobilizację i przeniósł się do wsi Kaplica. 28 sierpnia rozpoczął załadunek na transporty kolejowe, a następnie przewieziono go przez Białystok i Warszawę do Skierniewic. 30 sierpnia wieczorem pułk został wyładowany i marszem pieszym przemieścił się do rejonu wsi i folwarku Prusy, gdzie 31 sierpnia odpoczywał, prowadząc ćwiczenia terenowe i wspierając lokalną ludność w żniwach.

=== Działania bojowe ===

==== W bitwie pod Piotrkowem Trybunalskim ====

W wrześniu 1939 roku pułk walczył w składzie 29 Dywizji Piechoty w odwodowej armii Prusy. Nocą 1/2 września 1939 roku, na rozkaz dowódcy 29 Dywizji Piechoty płk. Ignacego Oziewicza, przemaszerował w rejon Lubochnia-Tomaszów Mazowiecki. Następnie rozlokował się w lasach Nadleśnictwa Lubochnia, pod Cekanowem. Kolejnym popołudniowym i nocnym marszem 3 września pułk osiągnął rejon koncentracji w Lasach Sulejowskich nad Pilicą. Obozował w lasach w rejonie gajówki Zarzęcin oraz wsi Zarzęcin i Prucheńsko. Rano 3 września pułk został przegrupowany do rejonu lasów w pobliżu gajówki Strzelce przy szosie Sulejów-Opoczno. 5 września Sulejów został zbombardowany, w wyniku czego zginęło około tysiąca osób, a w 76 pp poległo 19 żołnierzy. 4 września do Przedborza wysłano Oddział Wydzielony 29 DP, w skład którego wchodziła m.in. kompania 5/76 pułku piechoty oraz pluton ppanc. i ckm z 81 pp. Oddział miał za zadanie obronę przyczółka mostowego na Pilicy. 4 września po południu oddział stoczył walkę z kolumną niemiecką. 5 września Oddział Wydzielony kpt. Sopoćki w Przedborzu stoczył potyczkę z motocyklistami, samochodami pancernymi oraz piechotą zmotoryzowaną niemieckiej 1 Dywizji Lekkiej. 5 kompania nie dołączyła już do pułku, maszerując przez Opoczno, Przysuchę, dołączyła do Zgrupowania Południowego Armii „Prusy”, biorąc udział w walkach pod Iłżą, gdzie część oddziału została rozproszona. Pozostałość, po przeprawieniu się przez Wisłę przez Lubelszczyznę, dołączyła do batalionu „Wilk” Dywizji Kawalerii „Zaza” Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie”, gdzie kpt. Sopoćko objął stanowisko zastępcy dowódcy batalionu.

==== Nocne natarcie na oddziały 1 DPanc. ====

5 września wieczorem 76 pułk piechoty, wraz z III/29 pal oraz kompanią saperów, na rozkaz dowódcy dywizji, podjął marsz w kierunku Rozprzy i rzeki Prudki jako straż przednia 29 DP. Około godziny 20.00, przy moście nad Pilicą w Sulejowie, dowódca Armii „Prusy” gen. dyw. Stefan Dąb-Biernacki wydał dowódcy pułku ppłk. dypl. Stanisławowi Sienkiewiczowi nowy rozkaz. Zgodnie z nim 76 pp rozpoczął dalszy marsz w dwóch kolumnach; w pierwszej maszerował I batalion z baterią artylerii III/29 pal, kompanią kolarzy i plutonem saperów, a przy nim dowódca pułku ze sztandarem pułkowym w samochodzie. Druga kolumna z II i III batalionami pułku oraz większością III/29 pal i kompanii saperów miała przejść z Sulejowa przez Milejowice, Milejów do Rozprzy.

5 września o godzinie 22.30 pierwsza kolumna, po dojściu do wsi Zalesice, została ostrzelana z budynków miejscowości. Obejście od tyłu przez część 2 kompanii i wspólne uderzenie z saperami na wieś przyniosło zdobycz w postaci 3 czołgów, 1 samochodu terenowego i 4 motocykli, a także wzięto 20 jeńców, w tym dwóch oficerów niemieckich. Dwadzieścia minut po północy 6 września kolumna I batalionu podeszła do szosy Piotrków Trybunalski-Częstochowa i we wsi Moryca rozbito kolejną placówkę niemiecką, zdobywając dodatkowe 3 czołgi i 6 samochodów terenowych, a niemiecka załoga placówki uciekła do Longinówki. Około godziny 2.10, przemieszczająca się w ramach rozpoznania kompania kolarzy przed wsią Longinówka została silnie ostrzelana przez niemiecką broń maszynową. W trakcie tego incydentu ostrzelano samochód dowódcy pułku, który został porzucony. W miarę zajmowania pozycji do natarcia przez kompanie I batalionu, działka ppanc. i baterię artylerii, niemiecka obsada Longinówki przeprowadziła kontratak z użyciem dwóch kompanii piechoty oraz kilku czołgów wspieranych przez artylerię. Polska piechota, prowadząc ogień z broni strzeleckiej, odparła niemiecką piechotę, natomiast czołgi zostały zniszczone przez ostrzał kb ppanc., armat ppanc., a także granaty i miny ppanc. podkładane przez strzelców pod wrogie czołgi. Zniszczono kilka niemieckich czołgów, jednak utracono sztandar pułkowy w samochodzie dowódcy pułku. Wkrótce po tym, w zaciętej walce wręcz, sztandar pułkowy został odzyskany. O godzinie 4.40 na tyły I batalionu uderzyły niemieckie czołgi od strony Piotrkowa Trybunalskiego, ich atak został odparty przez 3 kompanię strzelecką i broń ppanc. O godzinie 6.00 skoordynowane natarcie niemieckie z kierunku Longinówki i Piotrkowa zmusiło batalion do zajęcia obrony okrężnej na otwartym terenie.

Rozkaz gen. Dąba-Biernackiego o kolejnej zmianie rozkazu, odwołujący przemieszczenie 29 Dywizji Piechoty, nie dotarł do dowódcy 76 pułku piechoty. Żołnierze I batalionu oraz przydzielonych jednostek walczyli do końca, do ostatniego naboju, zadając wrogowi poważne straty i niszcząc sprzęt. Około godziny 7.30 I batalion przestał istnieć, rozbity w walce. Ranni byli dobijani przez żołnierzy niemieckich lub rozjeżdżani przez czołgi. Wśród poległych znaleźli się dowódca pułku, dowódca I batalionu oraz liczni oficerowie i podoficerowie. Druga kolumna pułku, maszerując, podczas przekraczania rzeczki Luciąży, z powodu załamania się mostku rozdzieliła się. II batalion mjr. E. Justyniaka z baterią artylerii z III/29 pal kontynuował marsz. Po rozpoznaniu obecności wroga we wsi Milejowice, major Justyniak okrążył wieś i uderzył na zaskoczoną kompanię niemieckich strzelców zmotoryzowanych, zabijając około 60 żołnierzy niemieckich. Następnie batalion zaatakował Milejów, wdzierając się do miejscowości i walcząc w ciemności z użyciem granatów i bagnetów. Batalion dotarł do rejonu kościoła w Milejowie, zniszczył niemiecki transport, paląc samochody cysterny i amunicyjne. Niemiecką załogę Milejowa wyeliminowano gwałtownym atakiem. Następnie prowadzono natarcie w kierunku dworu, w którym stacjonował sztab niemieckiej 1 Dywizji Pancernej. Mimo oporu ze strony pisarzy, gońców i łącznościowców, natarcie II batalionu rozwijało się. O godzinie 4.00 do batalionu dotarł oficer łącznikowy z rozkazem o przerwaniu natarcia i odwrocie w kierunku Piotrkowa. W międzyczasie poległ dowódca batalionu, a jego następca kpt. S. Myśliwski został ciężko ranny. O godzinie 5.00 silny ogień artylerii oraz szybko ściągnięte posiłki zatrzymały polskie natarcie. Realizując wydany rozkaz odwrotu przez kpt. Myśliwskiego, por. Karol Gniewkowski wyprowadził z pola walki około 180 żołnierzy II batalionu w kierunku Pilicy. Brawurowe ataki obu batalionów 76 pułku piechoty spowodowały znaczne straty wśród Niemców (około 200 zabitych i rannych oraz zniszczenie 40 czołgów).

Walka z niemieckimi czołgami, piechotą zmotoryzowaną oraz artylerią 1 DPanc. doprowadziła do całkowitego zniszczenia sił głównych pułku. Zginął dowódca pułku ppłk Stanisław Sienkiewicz, 20 oficerów (w tym mjr Korneliusz Kosiński, dowódca batalionu i autor hymnu jednostki „Narbuttczycy”) oraz 426 żołnierzy I batalionu, a także 12 oficerów i 218 żołnierzy II batalionu – łącznie 32 oficerów i 652 żołnierzy. Na cmentarzu wojennym w Milejowie spoczywa 631 żołnierzy. Większość żołnierzy została rozjechana przez czołgi lub dobita na polu walki. 6 września żołnierze niemieckiej 1 Dywizji Pancernej dokonali licznych morderstw na jeńcach. Na polach obok zabudowań wsi Moryca rozstrzelano 19 wziętych do niewoli oficerów 76 pp i 29 pal, a pozostali żołnierze zostali zapędzeni do chaty dróżnika kolejowego w Morycy i do jednej z chat w Longinówce, gdzie spalono ich oraz zastrzelono próbujących uciekać – łącznie około 160 osób. Zbrodnie wojenne popełniono także na mieszkańcach miejscowości Milejów oraz Longinówka, gdzie 86 mieszkańców zostało rozstrzelanych, 16 zabito w piwnicach granatami, a 117 osób zginęło na skutek ostrzału niemieckiej artylerii.

==== Walki III batalionu 76 pp ====

III batalion, na rozkaz dowódcy 29 DP, nie dołączył do walki pułku. Zajął linię rzeki Pilicy niedaleko Sulejowa i został podporządkowany dowódcy 41 pułku piechoty ppłk. Kazimierzowi Wyderce. 7 września III batalion w składzie 41 pp dołączył do pozostałej części 29 DP w Lasach Brudziewickich. Po rozbiciu sztabu 29 DP i ranieniu płk I. Oziewicza 8 września 1939 roku, poszczególne oddziały dywizji rozpoczęły samodzielny odwrót ku Wiśle. III/76 pp maszerował w kierunku przeprawy w Maciejowicach nocami wzdłuż Pilicy, koło Nowego Miasta i w rejonie Białobrzegów. 11 września batalion dotarł do lasów w rejonie wsi Cecylówka, na południe od Warki. W tym rejonie w zgrupowaniu oddziałów 29 DP, pod dowództwem dowódcy 29 pal ppłk. Tadeusza Graffa, broniły się dwa bataliony III/76 pp i III/81 pp oraz dwa niepełne dywizjony artylerii II/29 pal i I/3 pac. Zgrupowanie odparło wszystkie natarcia niemieckie, w wyniku czego poległ ppłk Graff. Nocą 11/12 września, po zniszczeniu ciężkiego sprzętu, żołnierzy podzielono na mniejsze grupy, a część z nich przedarła się przez Wisłę 12 i 13 września na wschód od Mniszewa. 12 września pozostała część 76 pułku piechoty przestała istnieć.

=== Oddziały formowane na bazie OZN 76 pp ===

Na bazie rezerwistów i nadwyżek osobowych pozostałych w garnizonie Grodno sformowano części 2 i 3 pułku piechoty Obszaru Warownego „Grodno”, nazywanego też Grupą „Grodno”. Pułki te brały udział w obronie Lwowa. Pozostałości, w tym rezerwiści 76 pp, w OZ 29 DP, brały udział w obronie Grodna.

== Odtworzenie pułku w ramach Armii Krajowej ==

W ramach Akcji Burza 76 pułk piechoty AK był odtwarzany na bazie obwodu AK Wysokie Mazowieckie.

Wobec szybkiego postępu Armii Czerwonej pułk nie zdążył się skoncentrować. Do walki weszło kilka pojedynczych plutonów i kompanii. Pododdziały pułku rozbrajały mniejsze grupy wycofujących się Niemców. Kilka potyczek stoczyła m.in. kompania ppor. „Topora”, a oddział por. Romana Ostrowskiego – „Wichra” walczył pod Bogutami, Nurem i Czyżewem. Żołnierze pułku wspierali też 33 pułk piechoty AK w akcji na niemiecką kolumnę ewakuacyjną pod wsią Czarnowo – Undy, uwalniając 150 jeńców sowieckich. 3 sierpnia 1944 roku pododdział ppor. „Dziadka”, przy współudziale Armii Czerwonej, zajął Łapy. W połowie sierpnia cały teren działania pułku był już wolny od Niemców.

Część oddziałów po pierwszym kontakcie z Armią Czerwoną została rozbrojona, niektóre zdołano rozformować, a żołnierze rozeszli się do domów lub zaczęli się ukrywać. Innych, ujawnionych w czasie akcji, zatrzymano i aresztowano lub skierowano do jednostek armii Berlinga.

== Symbole pułku ==

Sztandar

Nowy, przepisowy sztandar, ufundowany przez Koło Polek w Lidzie, został wręczony pułkowi przez marszałka Józefa Piłsudskiego w Grodnie 11 lutego 1923 roku. Pierwsze gwoździe wbili: marszałek Piłsudski, dowódca III DOK gen. Malczewski, dowódca 29 DO gen. Osikowski oraz dowódca pułku ppłk Dzierżykraj-Stokalski.

Podczas walk pułku pod Sulejowem sztandar na krótko dostał się w ręce Niemców.

Adiutant pułku, kpt. Józef Malinowski, tak opisuje ten epizod:

Dalsze losy sztandaru są opisane w relacji ze zbioru w Banknock. Po rozbiciu pułku pod Sulejowem sztandar został przywieziony przez ppor. Batkę do Ośrodka Zapasowego 76 pp w Grodnie. 14 września sztandar przewieziono do Wilna, gdzie trafił do rodziny kpt. Leśniewskiego, która zakopała go w ziemi. W 1940 roku sztandar został odkopany i dostarczony do polskiej placówki dyplomatycznej przy poselstwie brytyjskim w Kownie, a następnie do ambasady RP przy Watykanie. W sierpniu 1944 roku sztandar został przetransportowany do Wielkiej Brytanii i przekazany Muzeum PSZ. Obecnie znajduje się w zbiorach Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie. W Muzeum WP w Warszawie przechowywany jest pierwszy sztandar 76 pp, z 1919 roku.

Odznaka

Pierwszy wzór odznaki został zatwierdzony w Dzienniku Rozkazów MSWojsk. nr 16, poz. 159 z 18 maja 1929 roku. Odznaka miała kształt krzyża o wydłużonym dolnym ramieniu, pokrytego białą emalią z czarną obwódką. Na górnym ramieniu krzyża widniał napis WILNO, a na dolnym data powstania pułku 5 ST. 1919. Na krzyż nałożony był srebrny stylizowany orzeł typu jagiellońskiego, trzymający w szponach zerwany łańcuch. Oficerska wersja – czteroczęściowa, wykonana z tombaku złoconego i srebrzonego, emaliowana, z orłem połączonym czterema drutami.

Wymiary: 65×44 mm. Wykonanie: Teodor Filipski – Wilno.

Drugi wzór odznaki został zatwierdzony w Dzienniku Rozkazów MSWojsk. nr 5, poz. 51 z 14 maja 1938 roku. Odznaka ma kształt krzyża o wydłużonym dolnym ramieniu. Na krzyż nałożony jest herb dwupolowy z Orłem i Pogonią, zwieńczony zamkniętą koroną i rokiem 1863. Herb jest ujęty w cierniową koronę. Na górnym ramieniu krzyża wpisano DUBICZE, a na dolnym inicjały LN oraz 1919 WILNO.

Jednoczęściowa odznaka wykonana jest ze srebra, bez emalii. Wymiary: 43×31 mm.

Wykonanie: Józef Michrowski – Warszawa.

== Strzelcy lidzcy ==

=== Dowódcy i zastępcy dowódcy pułku ===

=== Żołnierze 76 pułku piechoty – ofiary zbrodni katyńskiej ===

Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się m.in. w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Muzeum Katyńskie.

== Upamiętnienie ==

W okresie III Rzeczypospolitej tradycje pułku kultywował 2 batalion zmechanizowany 29 Brygady Zmechanizowanej ze Szczecina.

== Uwagi ==

== Przypisy ==

== Bibliografia ==

Dzienniki Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-10-10].

Lista strat Wojska Polskiego. Polegli i zmarli w wojnach 1918-1920. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1934.

Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24 zeszyt 2, dział III. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.

Zarys historji wojennej 76-go lidzkiego pułku piechoty. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1930, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.

Wspomnienia mjr Władysława Dąbrowskiego pt. „Śladami Kmicica” Dziennik Wileński, 1919.

Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4.

„Armia „Prusy””, Jan Wróblewski, Warszawa, 1986.

Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919-1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.

Bronisław Prugar-Ketling (red.): Księga chwały piechoty. Warszawa: Departament Piechoty MSWojsk., Warszawa 1937–1939. Reprint: Wydawnictwo Bellona, 1992.

Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.

Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1990. ISBN 83-211-1104-1.

Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.

Jacek Emil Szczepański: Peowiacy i ich losy (Jabłonna, Chotomów, Krubin, Wieliszew). Warszawa: Wydawnictwo Muzeum Niepodległości, 2020. ISBN 978-83-66640-00-9.

Piotr Bieliński: 29 Dywizja Piechoty. Wielka księga piechoty polskiej 1918-1939 tom nr 29. Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2018. ISBN 978-83-7945-621-5.

Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Adiutor, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.

Tadeusz Kryska-Karski, Henryk Barański: Piechota polska 1939-1945. Materiały uzupełniające do Księgi Chwały Piechoty Polskiej. Zeszyt nr 11. Londyn: 1973.

Maciej Wyrwa: Nieodnalezione ofiary Katynia? : lista osób zaginionych na obszarze północno-wschodnich województw II RP od 17 września 1939 do czerwca 1940. Pruszków: Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia, 2015. ISBN 978-83-64486-31-9.