7,5 cm Gebirgskanone M.15
7,5 cm Gebirgskanone M.15 to austro-węgierskie działo górskie o kalibrze 75 mm.
W znacznej części państwa austro-węgierskiego dominowały góry, co sprawiło, że na początku XX wieku intensywnie wykorzystywano tam działa górskie. Wśród najstarszych modeli znajdowały się armaty o konstrukcji Lenka, a następnie działa 7 cm M.75, wykonane ze „stal-brązu”. Na przełomie XIX wieku wprowadzono również działo 7 cm M.99 pod pewnym przymusem, które z racji braku oporopowrotnika stało się przestarzałe. W początkowych latach XX wieku rozpoczęto poszukiwania następcy tego modelu. W krótkich odstępach czasu proponowano różne nowe wzory, takie jak armaty M.08 (używające tej samej amunicji co M.99), konstrukcje na licencji niemieckiej, takie jak M.13, M.14 oraz haubice M.08, M.10 i M.16.
Na podstawie doświadczeń związanych z eksploatacją różnych modeli dział, ostatecznie za najlepszą konstrukcję uznano armatę zaprojektowaną w zakładach Skody, oznaczoną jako 7,5 cm Gebirgskanone M.15.
Armata M.15 charakteryzowała się łożem kołowym i jednoogonowym. Jej krótka lufa (L/15,4) była wykonana ze stali niklowej i zamocowana nad hydrauliczno-sprężynowym oporopowrotnikiem. Wyposażona była w półautomatyczny zamek klinowy z poziomym ruchem klina. Obsługa była chroniona przez stalową tarczę, której dolna część mogła być podnoszona. W razie potrzeby działo mogło zostać rozłożone na pięć części, które mogły być transportowane przez 23 osoby, bądź przewożone w jukach przez trzy konie, lub holowane przez zaprzęg dwóch koni.
Działo zasilane było amunicją rozdzielnego ładowania, a ładunek miotający był zmienny (trzy różne ładunki). Z działa można było strzelać pociskami burzącymi typu M.14 i M.14a o masie 6,3 kg, a także odłamkowo-burzącymi i szrapnelami, oba o masie 6,5 kg. Prawdopodobnie stworzono również pocisk chemiczny. Armata mogła prowadzić ogień bezpośredni na odległość 1000-2500 m, a przy użyciu wzmocnionego ładunku strzelać na odległość do 8000 m (z ładunkiem standardowym do 6650 m). Sześcioosobowa obsługa działa M.15 była w stanie wystrzelić do 20 pocisków w ciągu jednej minuty.
Dostawy dział M.15 rozpoczęto w 1915 roku. W tym roku armii przekazano 324 działa oraz kilka dodatkowych luf. Zgodnie z planami, każdy z 14 pułków artylerii górskiej (Gebirgs-Artillerie-Regimenter) miał dysponować sześcioma sześciodziałowymi bateriami dział M.15 oraz trzema bateriami haubic. Z biegiem czasu liczba pułków wzrosła do 17, jednak zarówno liczba baterii, jak i dział często nie odpowiadała etatom.
Drugim użytkownikiem dział M.15 stała się armia niemiecka, która zakupiła je, gdy zaszła potrzeba zastąpienia działa piechoty 7,62 cm Infanteriegeschütz L16.5 (wersja zdobycznej rosyjskiej armaty 76,2 mm wz. 1902). W armii niemieckiej działo M.15 pełniło rolę działa piechoty i zostało użyte przez 14 batalionów dział piechoty, przy czym armia niemiecka stosowała wyłącznie pociski burzące. W nowej roli działo M.15 nie spełniało oczekiwań. Wąska szerokość konstrukcji, która była zaletą w górach, powodowała niestabilność podczas holowania. Dłuższa eksploatacja bez demontażu prowadziła do luzów między poszczególnymi zespołami. Niska prędkość wylotowa również okazała się niewystarczająca.
Po zakończeniu wojny produkcję działa M.15 kontynuowano aż do lat trzydziestych. Oprócz armii austriackiej i węgierskiej, były one używane przez armię czechosłowacką oraz włoską (Obice da 75/13 Mod. 15).
Bibliografia:
Stefan Pataj: Artyleria lądowa 1872-1970. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1975. Brak numerów stron w książce.
Łukasz Chrzanowski: Artyleria Austro-Węgierska 1860-1890. Przemyśl: Wydawnictwo FORT, 2008. Brak numerów stron w książce.
The Skoda 7.5cm Gebirgskanone M.15. [dostęp 2007-06-06]. (ang.).