71 Samodzielna Kompania Czołgów Rozpoznawczych
Był to pancerny pododdział rozpoznawczy Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.
Kompania nie była częścią pokojowej struktury wojska. Została utworzona w sierpniu 1939 roku w Poznaniu, z myślą o 14 Dywizji Piechoty, w grupie jednostek oznaczonych kolorem żółtym. Mobilizującym pododdziałem był 1 batalion pancerny.
W skład jej wyposażenia wchodziło 13 czołgów rozpoznawczych, w tym 9 TK-3 uzbrojonych w 7,92 mm ckm oraz 4 TKS uzbrojone w 20 mm nkm.
71 skczr w kampanii wrześniowej
W dniu 1 września kompania (bez plutonu) współtworzyła oddział rozpoznawczy „Wolsztyn” razem z kompanią Straży Granicznej. Do południa czołgi otworzyły ogień w kierunku patrolu 121 oddziału Grenzwachtu w pobliżu wsi Kopanica. I pluton kompanii, wspólnie z plutonem kolarzy i oddziałem Straży Granicznej, stanowił część oddziału rozpoznawczego „Zbąszyń”, którego zadaniem było monitorowanie linii Obry. Oddział ten, po niespodziewanym zdobyciu mostu granicznego w Zbąszyniu, został wyparty z miasta przez niemieckie siły.
2 września oba plutony wycofały się do Grodziska Wielkopolskiego, skąd wysyłały patrole na podejścia do miasta. Wieczorem cała kompania przeszła do Poznania. 3 września kompania udała się do Gniezna, gdzie została podporządkowana dowódcy Grupy Operacyjnej „Koło”, gen. Knoll-Kownackiemu. Na jego rozkaz kompania przemieściła się w rejon koncentracji Grupy Operacyjnej „Koło”. Nocą 4 września weszła pod bezpośrednie dowództwo 17 Dywizji Piechoty i zajęła odcinek w zachodniej części przedmościa w łuku Warty.
5 września prowadziła rozpoznanie przed pozycjami 17 DP, patrolując wzdłuż linii Władysławów – Genowefa – Strączków. 6 września dozorowała podejścia do przeprawy w Kole, a następnego dnia została wycofana na prawy brzeg Warty.
8 września kompania, wraz z kompanią 69 pp, została skierowana do Topoli Królewskiej, aby monitorować szosę z Łęczycy. Wieczorem, w składzie 69 pułku piechoty, próbowała zdobyć miasto, jednak natarcie załamało się na przedmieściach, a kilka czołgów uległo zniszczeniu. Dzień później kompania pozostała w odwodzie, by około południa otrzymać zadanie rozpoznania przejść przez Bzurę oraz stanowisk niemieckich na przeciwnym brzegu rzeki. I pluton, po przejściu na drugi brzeg rzeki i stoczeniu potyczki z niemieckim ubezpieczeniem, natknął się na kolumnę ciężarówek 30 DP. Po krótkiej walce zniszczono dwa samochody ciężarowe, tracąc jednocześnie jedną tankietkę od ognia dział przeciwpancernych.
10 września kompania, wraz z dywizyjną kawalerią, została wysłana do rejonu Giecza, aby nawiązać łączność z oddziałami 14 Dywizji Piechoty. W okolicach Sypina czołgi 71 kompanii, współdziałając z kawalerzystami, odcięły odwrót niemieckim żołnierzom z 26 pułku piechoty, którzy wycofywali się spod Janowic.
Wieczorem kompania zaatakowała dywizjon artylerii ciężkiej w lesie na północ od Giecza. Zaskoczenie Niemców było tak duże, że porzucili oni swój sprzęt i uciekli. W ręce polskie trafiło 12 armat kal. 150 mm, a także sprzęt oraz pojazdy. Z braku możliwości odholowania dział, zniszczono je na miejscu. Wieczorem pododdział kontynuował „poszukiwania” oddziałów 14 DP, jednak nie udało się nawiązać kontaktu.
W dwa następne dni kompania, wspólnie z kawalerią dywizyjną 17 DP, prowadziła rozpoznanie na lewym skrzydle 17 DP, która toczyła ciężkie walki o Modlną, Celestynów, Rogoźno i Wolę Rogozińską. Wspólnie z kawalerzystami wzięto 19 jeńców.
W nocy z 12 na 13 września kompania wycofała się w kierunku Bzury, w rejon Piątku i Bielaw. Przez dwa kolejne dni prowadziła rozpoznanie dróg, którymi maszerowały kolumny 17 DP.
16 września wspierała i zabezpieczała od strony Bzury natarcie 17 DP na Sochaczew oraz 69 pułku piechoty na wieś Bronisławy. Po południu tego samego dnia, wraz z pododdziałami 55 pułku piechoty, odparła w rejonie wsi Jasienice natarcie czołgów z niemieckiej 1 Dywizji Pancernej, które zagrażały bezpośrednio stanowisku dowodzenia 17 DP w Rybnie. Sukces ten jednak okupiony był licznymi stratami w ludziach i sprzęcie.
Następnego dnia 71 kompania, osłaniając marsz głównej kolumny dywizji, została zaatakowana przez niemieckie bombowce nurkujące w lesie koło Adamowej Góry. Stracono wszystkie pozostałe samochody oraz kilka tankietek. Dowódca kompanii otrzymał polecenie, aby pozostawić na lewym brzegu Bzury ocalały sprzęt. Po jego zniszczeniu, żołnierze kompanii w kilku grupach przeprawili się przez Bzurę.
Większość ocalałych żołnierzy 71 samodzielnej kompanii czołgów rozpoznawczych, wraz z dowódcą, dołączyła na prawym brzegu Bzury do kawalerii gen. bryg. R. Abrahama i wspólnie przebiła się do Warszawy. W stolicy pełnili służbę w Batalionie Obrony Mostów, strzegąc mostu Kierbedzia aż do momentu kapitulacji miasta.
Obsada personalna
Obsada w dniu 1 września 1939 roku:
- dowódca kompanii – por. Stanisław Skibniewski
- dowódca I plutonu – ppor. rez. Leon Puppel († 16 IX 1939)
- dowódca II plutonu – ppor. rez. Józef Szymankiewicz
- dowódca plutonu techniczno-gospodarczego – por. Aleksander Wieczorek (zamordowany w Katyniu)
Skład kompanii
Poczet dowódcy:
- gońcy motocyklowi
- drużyna łączności
- patrole:
- radiotelegraficzny
- łączności z lotnictwem
- sekcja pionierów
Razem w dowództwie:
- 1 oficer, 7 podoficerów, 21 szeregowców;
- 1 czołg, 1 samochód osobowo-terenowy, 2 samochody z radiostacjami N.2, furgonetka, 4 motocykle.
2 x pluton czołgów:
- 1 oficer, 7 podoficerów, 7 szeregowców
- 6 czołgów, 1 motocykl, przyczepa towarzysząca
pluton techniczno-gospodarczy:
- drużyna techniczna
- drużyna gospodarcza
- załogi zapasowe
- tabor
Razem w plutonie:
- 1 oficer, 13 podoficerów, 18 szeregowców
- 5 samochodów ciężarowych, samochód-warsztat, cysterna, 1 motocykl, transporter czołgów, 2 przyczepy na paliwo, kuchnia polowa
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
- Krzysztof M. Gaj: Polska broń pancerna w 1939 roku – organizacja wojenna i pokojowa jednostek. Oświęcim: NapoleonV, 2014. ISBN 978-83-7889-122-2.
- Adam Jońca: Wrzesień 1939 : pojazdy Wojska Polskiego : barwa i broń. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1990.
- Rajmund Szubański: Polska broń pancerna 1939. Warszawa: Bellona, 2011. ISBN 978-83-11-12106-5.
- Jan Tarczyński, Krzysztof Barbarski, Adam Jońca: Pojazdy w Wojsku Polskim = Polish Army vehicles: 1918–1939. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”; Londyn: Komisja Historyczna b. Sztabu Głównego PSZ, 1995. ISBN 83-85621-57-1.
- Marian Żebrowski: Zarys historii polskiej broni pancernej 1918 – 1947. Londyn: Zarząd Zrzeszenia Kół Oddziałowych Broni Pancernych, 1971.
- Jacek Skalski: 1 Batalion Pancerny. Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt nr 5. Warszawa: Redakcja Historyczno-Wojskowa P.W.Egross-Mikromax, 1991. ISBN 83-85253-20-3.