7 Pułk Artylerii Lekkiej (7 pal) był jednostką artylerii lekkiej Wojska Polskiego w okresie II Rzeczypospolitej.
Pułk miał swoją siedzibę w garnizonie Częstochowa, w Koszarach „Zacisze”.
Święto pułkowe obchodzono 12 września, w rocznicę zagonu na Kowel, który miał miejsce w 1920 roku.
Formowanie i walki
Pułk powstał jako 7 pułk artylerii polowej, mając swoje korzenie w Polakach służących w armii austriackiej. Po rozpadzie monarchii, Polacy znaleźli się w Ołomuńcu na Morawach, gdzie istniały baterie zapasowe artylerii. Z tego rejonu organizowano transporty wojskowe do Warszawy. W listopadzie 1918 roku rozpoczęto formowanie poszczególnych baterii, co doprowadziło do utworzenia 1 pap. 20 grudnia 1918 roku jednostka ta została przekształcona w 6 pułk artylerii polowej, a następnie 23 maja 1919 roku wcielona do 7 pułku artylerii polowej.
Pułk uczestniczył w walkach w 1919 roku, początkowo w formie poszczególnych baterii, a później jako pełnoprawny pułk w wojnie polsko-bolszewickiej.
We wrześniu 1920 roku pułk dysponował armatami francuskimi oraz 100 mm haubicami austriackimi.
Mapy walk pułku
Kawalerowie Virtuti Militari
Obsada personalna pułku w latach 1919–1920
dowódca pułku – płk Aleksander Kowalewski
dowódca I dywizjonu – mjr Bolesław Pileski
dowódca 1 baterii – por. Bolesław Pileski
dowódca 2 baterii – por. Władysław Łoś
dowódca 3 baterii – por. Stanisław Łepkowski
dowódca II dywizjonu – por. Władysław Rudnicki (od VI 1919), od 1 XII 1919 kapitan
dowódca 4 baterii – por. Władysław Rudnicki (do VI 1919)
dowódca 4 baterii – ppor. Wacław Śniechowski (od VI 1919)
dowódca 4 baterii – por. Eustachy Kuryło
dowódca III dywizjonu – kpt. Juliusz Sponar
dowódca 9 baterii – por. Kazimierz Baran
Pułk w okresie pokoju
Po zakończeniu działań wojennych w 1921 roku pułk został przeniesiony do Częstochowy, gdzie stał się częścią 7 Dywizji Piechoty.
23 sierpnia 1924 roku zginął tragicznie dowódca pułku, pułkownik Jerzy Krynicki. Zdarzenie miało miejsce, gdy pułkownik, spacerując po dziedzińcu koszarowym, niechcący wystrzelił rewolwer, raniąc się w pachwinę. Mimo szybkiej pomocy, zmarł w krótkim czasie, co wywarło ogromne wrażenie na oficerach oraz mieszkańcach miasta.
31 grudnia 1931 roku, Minister Spraw Wojskowych marszałek Józef Piłsudski przekształcił 7 pułk artylerii polowej w 7 pułk artylerii lekkiej.
W maju 1939 roku wprowadzono nową organizację pokojową pułku, który składał się z trzech dywizjonów, z dwiema bateriami w każdym. I dywizjon był uzbrojony w 75 mm armaty wz. 1897, podczas gdy II i III dywizjon były wyposażone w 100 mm haubice wz. 1914/1919 P.
Klub sportowy
Drużyna piłkarska Wojskowego Klubu Sportowego 7 PAP Częstochowa w 1925 roku występowała w klasie C.
7 pal w kampanii wrześniowej
Mobilizacja
7 pułk artylerii lekkiej stacjonował blisko granicy polsko-niemieckiej. W związku z rosnącym zagrożeniem, 23 marca podniesiono etaty wojenne dla 1 baterii armat, tworząc tzw. „baterię alarmową”. Baterię uzupełniono rezerwistami z Częstochowy i okolic. 15 sierpnia, z żołnierzy stanu czynnego, rozwinięto 7 baterię haubic do stanu wojennego. Obie baterie do momentu rozpoczęcia mobilizacji stacjonowały w koszarach. Mobilizacja alarmowa 7 pal rozpoczęła się 24 sierpnia o godzinie 7.00. Pułk mobilizowano w grupie niebieskiej w czasie od A+24 do A+60, osiągając pełne etaty wojenne. Dodatkowo w ramach mobilizacji alarmowej w grupie niebieskiej, w czasie od A+66 do A+72, zmobilizowano:
pluton parkowy uzbrojenia nr 401,
64 dywizjon artylerii lekkiej (armat 75 mm wz.1897).
24 sierpnia o godzinie 11.00 do transportu kolejowego na stacji Stradom załadowała się 7 bateria haubic i wyjechała do Lublińca. W czasie mobilizacji dostarczono wozy, z czego 60% z nich było bez orczyków, dyszli lub z uszkodzonymi kołami. Naprawy dokonano do chwili wybuchu wojny. Część zmobilizowanych oficerów i podoficerów nie otrzymała pistoletów, a brakowało również pasów i menażek, które udało się zakupić przed wybuchem wojny. Opóźnienia w poborze koni wpłynęły na mobilizację I dywizjonu. Liczba radiostacji była niewystarczająca, bowiem posiadano jedynie 5 sztuk N2T. W dniach 24-26 sierpnia 1939 roku mobilizowano pułk w składzie: dwóch dywizjonów haubic 100 mm i dywizjonu armat 75 mm. 25 sierpnia bateria 1/7 pal wymaszerowała z Częstochowy na przedpole w celu wsparcia batalionu I/27 pułku piechoty na rubieżach Liszka Górna, Grabówka, Kawodrza, z zadaniem osłony mobilizacji w garnizonie. 27 sierpnia, po zakończeniu mobilizacji, pułk został przegrupowany i zakwaterowany: dowództwo 7 pal oraz III dywizjon w koszarach na Zaciszu, I dywizjon we wsi Częstochówka i Kule, a II dywizjon we wsi Wyczerpy Dolne. 29 sierpnia poszczególne baterie zajęły stanowiska ogniowe. 30 sierpnia zwiady bateryjne oraz łączność zajęły wcześniej wyznaczone punkty obserwacyjne. 31 sierpnia kontynuowano prace nad rozbudową sieci łączności, budowano stanowiska ogniowe i maskowano je. Pluton topograficzno-ogniowy kontynuował pomiary i prace topograficzne. Z powodu rozpoznania stanowisk ogniowych przez niemieckich dywersantów w rejonie Lublińca, 7 bateria haubic zmieniła stanowiska ogniowe na zapasowe we wsi Kochcice. Poszczególne dywizjony zostały przydzielone do pułków 7 Dywizji Piechoty: I – 27 pułku piechoty, II – 25 pułku piechoty, III – 74 Górnośląskiego pułku piechoty. Po wymarszu z Częstochowy, dywizjony pułku zajęły stanowiska ogniowe za pozycjami piechoty na odcinku między Krzepicami a Lublińcem, na północnym skrzydle Armii „Kraków”. W kampanii wrześniowej pułk walczył w ramach 7. Dywizji Piechoty, która wchodziła w skład Armii „Kraków”.
Działania bojowe
Walki w rejonie Częstochowy
1 września przed główną pozycją obrony 7 DP znajdowały się wysunięte Oddziały Wydzielone: „Truskolasy” z batalionem I/27 pp oraz baterią 1/7 pal na stanowiskach ogniowych w lesie Wręczyce, oraz „Lubliniec” z batalionem I/74 pp i baterią 7/7 pal na stanowiskach ogniowych w pobliżu wsi Kochcice. OW „Truskolasy” walczył do godziny 15.00, pomimo ostrzału niemieckiej artylerii i nalotów. Po zranieniu dowódcy OW i dowódcy baterii, nastąpił chaotyczny odwrót ze stanowisk. 1 bateria w czasie odwrotu wycofała się z minimalnymi stratami, tracąc jedynie kilku żołnierzy łączności oraz część kabla telefonicznego. OW „Lubliniec” stawił opór niemieckiej piechocie z 4 Dywizji Piechoty od samego rana. Niemiecka artyleria ostrzelała opuszczone stanowiska ogniowe z 31 sierpnia, a 7 bateria haubic skutecznie zatrzymała niemieckie natarcie, prowadząc ostrzał w rejonie wsi Glinica. 7 bateria haubic wsparła również obrońców Lublińca, a następnie ostrzelała ponowne natarcie niemieckiej piechoty na Glinice. W trakcie ostrzału znalazła się też maszerująca drogą Glinica-Lubecko niemiecka bateria artylerii. Efektywnym ostrzałem zniszczono samochody transportujące niemiecką piechotę oraz stanowiska moździerzy. Po ciężkiej walce piechoty, przy wsparciu 7 baterii, OW „Lubliniec” wycofał się w porządku do rejonu Kochanowic, dołączając do głównych sił 74 pp. Do godziny 11.30 7/7 pal wystrzeliła około 250 pocisków. Z rejonu Kochanowic 7 bateria haubic ponownie ostrzeliwała niemieckie stanowiska ogniem nękającym. W trakcie wycofania bateria utraciła patrol telefoniczny oraz znaczną ilość kabla telefonicznego. Mimo to, wystrzeliła około 30 pocisków, a po zbombardowaniu jej na nowych stanowiskach ogniowych, umilkła. Z uwagi na częściowe okrążenie 74 pp przez jednostki niemieckie, bateria 7/7 pal wycofała się bez styczności z wrogiem z Kochanowic do Częstochowy, gdzie zajęła stanowiska ogniowe w szykach III dywizjonu w pobliżu starostwa, wspierając 25 pp.
2 września główne siły 7 DP były ostrzeliwane przez niemiecką artylerię i atakowane przez lotnictwo niemieckie. Nieprzyjaciel przeprowadził kilka rozpoznawczych ataków na obronę 7 DP, które zostały odparte ogniem artylerii oraz broni piechoty. Bateria 6/7 pal zatrzymała niemieckie natarcie z czołgami na odcinku 27 pp. I dywizjon 7 pal działał tego dnia jako artyleria wsparcia bezpośredniego dla 27 pp. Od rana ostrzeliwał niemieckie oddziały rozpoznawcze wspierane przez pojazdy pancerne, a następnie zaobserwował niemiecki batalion piechoty rozładowujący się w rejonie wsi Biała. Niemieckie baterie odpowiedziały ostrzałem na polskie pozycje obronne, a atak lotnictwa niemieckiego skierował się na dowództwo I dywizjonu. Z punktu obserwacyjnego 3 baterii armat, zaobserwowano grupę niemieckich czołgów we wsi Libidza, które skutecznie ostrzelano, zmuszając je do odwrotu. I dywizjon armat ostrzelał kolumny marszowe niemieckiej 1 Dywizji Pancernej kierujące się na Gidle. Tuż przed zmrokiem, na obronę 27 pp w rejonie Kiedrzyna, wyszło silne natarcie niemieckie. Broniąca się piechota, wspierana ogniem armat przeciwpancernych oraz karabinów ppanc., wraz z dywizjonem I/7 pal, unieruchomiła około 40 niemieckich czołgów. Pozycje 25 pp, atakowane od strony południowo-zachodniej, były skutecznie wspierane przez III dywizjon haubic. Haubice dywizjonu ostrzeliwały kierunek Dźbów, a bateria 9 haubic wystrzeliła 206 pocisków. W obliczu groźby okrążenia 74 pp, jednostka ta wycofała się na nowe stanowiska obronne na północny skraj lasów na wschód od Częstochowy. II dywizjon haubic, wspierając 74 pułk piechoty, zajął stanowiska ogniowe w rejonie Mstowa. W trakcie przemieszczania się II/7 pal dwukrotnie był atakowany przez niemieckie lotnictwo bez skutku. 2 września oddziały niemieckie zaczęły okrążać 7 Dywizję Piechoty, zmuszając ją do rozpoczęcia odwrótu w kierunku Janowa, co było utrudnione z uwagi na zatłoczenie dróg. Po godzinie 20.30 7 pal rozpoczął odwrót dywizjonami, towarzysząc piechocie. I dywizjon, z uwagi na wcześniejsze zejście ze stanowisk 27 pp, maszerował samodzielnie, podczas gdy III/7 pal przemieszczał się z 25 pp.
3 września rano 7 pal zajął stanowiska w ugrupowaniu obronnym 7 DP. I/7 pal, razem z 27 pp, zajął stanowiska na północno-zachodnim skraju lasów na północ od Janowa. III/7 pal zajął stanowiska z 25 pp na skraju lasu na wschód od Olsztyna, a II/7 pal, jako odwód dywizji, zajął pozycje w lesie na zachód od Złotego Potoku. O godzinie 10.00 z kierunku Lelowa i Żarek nastąpiło gwałtowne natarcie oddziałów niemieckiej 2 Dywizji Lekkiej oraz 3 Dywizji Lekkiej. W związku z tym niepełny 74 pp, wsparty przez II/7 pal i 7 dac, o godzinie 11.00 zajął stanowiska obronne frontem na wschód w lesie na zachód od Złotego Potoku. Artyleria prowadziła ostrzał ogniem pośrednim oraz na wprost, unieruchamiając kilkadziesiąt niemieckich pojazdów, w tym również pancernych. Po południu, po godzinie 14.00, na rozkaz gen. Janusza Gąsiorowskiego, okrążone oddziały 7 DP próbowały przebić się w kierunku Szczekocin nad Pilicą. Po początkowym powodzeniu atak został jednak załamany. Oddziały broniące się w rejonie Złotego Potoku walczyły do wieczora, gdy z północno-zachodu zaatakowały je jednostki niemieckiej 46 DP. II dywizjon haubic zajmował stanowiska w rejonie folwarku Ciecieszyn. Po zmroku podjęto kolejną próbę przedarcia się przez okrążenie w kierunku Pilicy, wspieraną ogniem II/7 pal. Doszło do zaciętego starcia z niemiecką artylerią, w wyniku którego 6/7 pal straciła kolejną haubicę. Z uwagi na nieudaną próbę przebicia się, podjęto decyzję o zniszczeniu ciężkiego sprzętu, w tym haubic, poprzez zniszczenie przyrządów celowniczych i zamków. O nocą 3/4 września pułk próbował przebić się do lasów pod Drochlinem, na północ od Lelowa, w grupach. W lesie na zachód od Janowa obronę zajmował 25 pp z wsparciem III/7 pal. W południe na obronę 25 pp natarła piechota z niemieckiej 4 DP. Mimo wsparcia z niemieckiej artylerii, obrona była skuteczna. Wkrótce na tyły obrony wkroczyły oddziały niemieckiej 3 DLek, co zmusiło do przerwania walki. 25 pp oraz III dywizjon haubic odmaszerowali w kierunku Koniecpola. Na północ od Janowa marszujące oddziały wpadły w zasadzkę, ponosząc znaczne straty osobowe i sprzętowe, a częściowo się rozpraszając. Część obsługi porzuciła haubice i wycofała się w ślad za piechotą. Utracono baterie 7 i 8, a próby uratowania haubic nie powiodły się. Bateria 9/7 pal zajęła przed wieczorem stanowiska ogniowe w rejonie Śmiertelnego Dębu, skąd ostrzeliwała oddziały niemieckie. Nocą 3/4 września podjęto decyzję o przebiciu się w szyku pieszym, pozostawiając uszkodzone haubice. Częściowo udało się to, a część 9 baterii dołączyła do baterii 1/7 pal. 27 pp, wspierany przez dywizjon I/7 pal, miał luźną styczność z niemieckimi patrolami, które po ostrzale ze strony I dywizjonu wycofały się. Niespodziewanie na tyły 27 pułku i I dywizjonu wdarły się niemieckie czołgi, towarzyszące niemieckim motocyklistom. 1 i 3 baterie wycofały się do lasu bez większych strat. 2 bateria zajęła stanowiska ogniowe i ogniem na wprost armat podjęła walkę, niszcząc 3 niemieckie czołgi. Pod silnym ostrzałem niemieckim bateria poniosła ciężkie straty i pozostałości obsługi wycofały się do lasu. Podjęto próbę odbicia armat przez żołnierzy 2 baterii, wspieranych przez działon z 1 baterii oraz wszystkie lkm dywizjonu. Próba ta się nie powiodła, zdołano jedynie wysadzić 3 armaty 2 baterii. Baterie 1 i 3, stojące w lesie, zostały zaatakowane przez motocyklistów, co doprowadziło do rozdzielenia I dywizjonu. Dowództwo I/7 pal z 3 baterią dołączyło do 27 pp. Podczas marszu w kierunku folwarku Dziadówka, bocznymi leśnymi drogami, około godziny 16.00, kolumna została ostrzelana, co wywołało zamęt, spotęgowany przez ostrzał niemieckiej artylerii. Z dowództwem dywizjonu do lasu Złoty Stok dotarł tylko jeden działon 3 baterii. Pozostała część baterii 3/7 pal wycofała się do lasu i maszerowała do wsi Pabianice, gdzie armaty zostały ustawione na dukcie leśnym, odpierając natarcia niemieckie ogniem na wprost do wieczora. Po odparciu ataków, bateria została ostrzelana przez artylerię niemiecką, ponosząc znaczne straty osobowe. Około godziny 20.00 3 bateria otrzymała rozkaz od gen. Gąsiorowskiego przebicia się w kierunku wschodnim. W trakcie przebicia się, bateria wspierała ogniem atakującą niemieckie linie piechotę, tracąc przy tym jedną armatę. Na rozkaz dowódcy 7 DP, w nocy 3/4 września zniszczono pozostałe 2 armaty i podjęto próbę przedarcia się przez niemieckie linie w grupach. Pozostałości I dywizjonu dołączyły do 25 pp, wycofując się przez Bystrzanowice, a w trakcie nocnego marszu, w wyniku potyczek, pododdziały pogubiły się.
Resztki I dywizjonu zebrały się o świcie 4 września w Lgocie Gawronnej, na południowy zachód od Lelowa. Rano 4 września, resztki dywizjonu stoczyły walkę o wyrwanie się z okrążenia, jednak bez powodzenia. Na rozkaz mjr Stanisława Ihnatowicza, pozostałą armatę, wozy i konie ukryto w lesie, formując 80-osobowy pododdział pieszy. Wraz z resztkami batalionu II/27 pp, resztki dywizjonu I/7 pal przebiły się z kotła i dotarły w rejon Gór Świętokrzyskich, gdzie 20 września zostały rozwiązane. 4 września oznaczał kres istnienia 7 pal; tego dnia przed południem resztki II dywizjonu dostały się do niemieckiej niewoli w lesie na południe od Złotego Potoku. W obliczu dużego nasycenia terenu przez niemieckie oddziały, płk dypl. Adam Świtalski podjął decyzję o wydostaniu się z okrążenia pojedynczych pododdziałów. Ostatecznie z kotła zdołała się wydostać 1 bateria kpt. Stanisława Pruskiego, z resztkami 2 baterii oraz kolumną amunicyjną dywizjonu. W trakcie marszu do Maluszyna, do resztek batalionu I/25 pp dołączyli.
Działania bojowe 1 baterii 7 pal
Bateria, wspierająca resztki batalionu I/25 pp, dotarła do rejonu miasta Końskie, mając 3 działony z armatami. Wokół nich zbierały się grupki rozbitków z 7 DP. Po dalszym marszu, 5 września osiągnęła las Budzisław na zachód od Łopuszna. Nocą 5/6 września dotarła w komplecie do lasu koło wsi Niebo, gdzie znajdowały się stanowiska 36 Dywizji Piechoty, szykujące się do walki na przedpolach Końskich. Bateria ta następnie stała się artylerią 36 DP rez. 6 września o godzinie 20.00, niemiecki batalion piechoty, wsparty przez baterię artylerii, uderzył na Rudę Maleniecką, dążąc do zdobycia przeprawy na rzece Czarnej. Obrona przeprawy była prowadzona przez batalion I/163 pułku piechoty, wsparty baterią 1/7 pal z stanowisk ogniowych między Maleniec a Koliszowy. Ostrzał z baterii zadał znaczne straty piechocie niemieckiej na odcinku między Rudą Maleniecką a Wyszyną. 7 września rano batalion zbiorczy 7 DP, wraz z baterią 1/7 pal, osiągnął las między Rogowem a Piłą. O godzinie 14.00, oddziały niemieckiej 1 DLek z rejonu Rudy Malenieckiej, przy silnym wsparciu artylerii, rozpoczęły natarcie na obronę 163 pp w rejonie Kazanowa. 1/7 pal oddała kilkanaście salw, a jej stanowiska ogniowe pod wsią Piła, zostały ostrzelane przez niemieckie salwy, korygowane z samolotu obserwacyjnego. O godzinie 21.00 oddziały 36 DP rez. podjęły odwrót, a 1 bateria maszerowała w kolumnie 165 pułku piechoty przez Piasek, Furmanów, Antoniów do rejonu leśniczówki Barak, gdzie dotarła dopiero przed południem 8 września. Zauważono ruch niemieckich kolumn zmotoryzowanych na szosie Skarżysko Kamienna-Szydłowiec. O godzinie 15.00 rozpoczęło się natarcie 36 DP rez, mające na celu przebicie się w kierunku wsi Kierz Niedźwiedzi. Podczas walki bateria wspierała batalion II/163 pp, który stoczył walkę z niemieckim oddziałem pancerno-motorowym. Trzy armaty baterii ogniem na wprost unieruchomiły kilka niemieckich pojazdów pancernych i przyczyniły się do rozbicia oddziału niemieckiego. Po dotarciu do lasu w rejonie wsi Kierz Niedźwiedzi, na rozkaz ppłk. Przemysława Nakoniecznikoffa, pozostawiono armaty, zabierając zamki i kompletne zaprzęgi. O godzinie 22.30 bateria, przechodząc przez Zbijów i Trębowiec, maszerowała w kierunku Iłży. W południe 9 września spieszona bateria, razem z 163 pp, dotarła do lasu koło Jasieńca Dużego. Podczas dalszego marszu przez lasy starachowickie, w rejonie Piotrowego Pola natrafiono na duże ilości porzuconego i uszkodzonego sprzętu oraz broni 12 Dywizji Piechoty. Wykorzystując posiadane zamki armat i zaprzęgi, odtworzono zdolność bojową baterii, przywracając do użytku armaty 12 pułku artylerii lekkiej. Po odpoczynku podjęto dalszy marsz w kierunku wschodnim. Rano 10 września 1/7 pal, razem z 163 pp, dotarła do lasów Antoniowem, na północ od Bałtowa. 10 września, w godzinach przedpołudniowych, z uwagi na obsadzenie drogi do Wisły przez oddziały niemieckie, ppłk. Przemysław Nakoniecznikoff rozwiązał oddziały 36 DP rez. i polecił przedzierać się w grupach z bronią ręczną za Wisłę. Po południu kpt. Stanisław Pruski rozwiązał 1 baterię i uszkodził prowadzone działa.
Oddział Zbierania Nadwyżek 7 pal
Po zakończeniu mobilizacji w koszarach 7 pal w Częstochowie pozostały nadwyżki osobowe, konie i wozy konne. Dowództwo objął kpt. Włodzimierz Wodzinowski, jego zastępcą został kpt. Józef Mularczyk. 30 sierpnia OZN 7 pal, w sile około 200 żołnierzy, około 180 koni oraz kilkudziesięciu wozów, pomaszerował do Ośrodka Zapasowego Artylerii Lekkiej nr 4 w Łodzi, gdzie dołączył. Maszerowano przez Radomsko, Bełchatów do Chojny koło Łodzi. W związku z postępami wojsk niemieckich, nocą 5/6 września OZAL nr 4 wymaszerował z Łodzi, kierując się na wschód trasą: Brzeziny, Skierniewice, Mszczonów, Góra Kalwaria, Garwolin, Parczew, Włodawa. Wraz z OZAL nr 4 dotarł do Lubomla. Po agresji sowieckiej wycofał się w kierunku Bugu. Prawdopodobnie 20 września z Karolówki pod Włodawą, pozostałość OZAL nr 4 pod dowództwem mjr Jana Sałęgi, pomaszerował przez Chełm Lubelski, Dubienkę, Hrubieszów, Tyszowce, Krasnobród do rejonu Tarnogrodu. W tym rejonie resztki OZAL nr 4 zostały okrążone przez wojska sowieckie i dostały się do niewoli.
Symbole pułkowe
Sztandar
16 grudnia 1937 roku Prezydent RP Ignacy Mościcki zatwierdził wzór sztandaru dla 7 pal.
26 maja 1938 roku, na Polu Mokotowskim w Warszawie, minister spraw wojskowych generał dywizji Tadeusz Kasprzycki, w imieniu Prezydenta RP, wręczył dowódcy pułku sztandar.
O powojennych losach sztandaru brak jest informacji. 23 maja 2020 roku członkowie Stowarzyszenia Historyczno-Eksploracyjnego Grupa Częstochowska Perun oraz stowarzyszenia historycznego Reduta Częstochowa odnaleźli siedem z szesnastu gwoździ sztandarowych 7 pal w lesie, w okolicy Janowa i Złotego Potoku. To pierwszy oficjalny ślad po zaginionym sztandarze.
Sztandar został wykonany zgodnie z wzorem określonym w rozporządzeniu Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 roku o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach.
Na prawej stronie płata znajdował się amarantowy krzyż, w środku którego wyhaftowano orła w wieńcu laurowym. Na białych polach, między ramionami krzyża, znajdowały się cyfry 7 w wieńcach laurowych.
Na lewej stronie płata sztandarowego, pośrodku krzyża kawaleryjskiego, znajdował się wieniec taki sam jak po stronie prawej, a w wieńcu trzywierszowy napis „HONOR I OJCZYZNA”. W rogach sztandaru, w mniejszych wieńcach umieszczone były na tarczach:
- w prawym górnym rogu – wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej,
- w lewym górnym rogu – wizerunek św. Barbary,
- w prawym dolnym rogu – godło Częstochowy,
- w lewym dolnym rogu – odznaka pamiątkowa 7 pal.
Na ramionach krzyża kawalerskiego znajdowały się wyhaftowane nazwy i daty ważniejszych bitew pułku:
- na górnym – „Kowel 12.IX.1920”,
- na dolnym – „Warszawa 12.XI.1918”,
- na lewym – „Lwów 15.I.1919”,
- na prawym – „Wilno 19.IV.1919”.
Odznaka pamiątkowa
16 lutego 1931 roku Minister Spraw Wojskowych zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 7 pułku artylerii polowej. Odznaka o wymiarach 42 x 36 mm jest kompozycją krzyża w kolorze srebrzystym oraz ośmiu emaliowanych proporców pokrytych emalią zielono-czarną. Ramiona krzyża zakończone są kulkami. Krzyż obwiedziony jest wąską wypustką z białej emalii z numerem i inicjałami „7 PAP” wpisanymi na ramionach. W centrum znajduje się orzeł wz. 1927, na srebrnej tarczy otoczonej wieńcem laurowym na tle skrzyżowanych złocistych luf armatnich. Odznaka była dwuczęściowa – oficerska wykonana w srebrze, złocona i emaliowana, natomiast żołnierska była w tombaku. Wykonawcą odznak był Wiktor Gontarczyk z Warszawy.
Żołnierze pułku
Dowódcy pułku
płk art. Kazimierz Dzierżanowski (X-XI 1918)
kpt. art. Mieczysław Nowicki (p.o. XI 1918)
płk art. Aleksander Kowalewski (II – X 1919)
mjr / ppłk art. Marian Zarzycki (od 6 XI 1919)
ppłk art. Witold Konczakowski (VII – X 1921)
płk art. Jerzy Krynicki (X 1921 – † 23 VIII 1924)
ppłk art. Eugeniusz Dąbrowski (IX – 25 X 1924 → dowódca 24 pap)
płk art. Leszek Roguski (25 X 1924 – 29 I 1930 → dyspozycja dowódcy OK IV)
ppłk dypl. Józef Kapciuk (21 I 1930 – IV 1937)
ppłk dypl. Konstanty Kazimierz Ważyński (p.o. IV – V 1937)
ppłk dypl. Stanisław Rola-Arciszewski (V 1937 – VII 1938)
ppłk dypl. Stanisław Wojtowicz (VII 1938 – VIII 1939)
ppłk art. Mieczysław Eugeniusz Hubert (VIII – IX 1939)
Zastępcy dowódcy pułku (od 1938 roku – I zastępca dowódcy)
ppłk art. Bolesław Pileski (1923)
ppłk art. Stefan II Wierzbicki (31 V 1925 – 1929)
mjr / ppłk art. Stanisław Asłanowicz (IV 1929 – I 1934 → rejonowy inspektor koni w Łodzi)
ppłk dypl. art. Adam Dzianott (I – X 1934 → WSWoj.)
ppłk dypl. art. Edward Bagieński (X 1934 – X 1935 → WSWoj.)
ppłk dypl. art. Konstanty Ważyński (XII 1935 – I 1938 → dowódca 21 pal)
ppłk art. Tadeusz II Rohoziński (IV – XI 1938 → dowódca 9 dak)
mjr / ppłk art. Mieczysław Eugeniusz Hubert (I – 24 VIII 1939 → dowódca pułku)
mjr art. Jan Filipowski (II zastępca dowódcy/kwatermistrz – 8 IV 1938 – 1939 → dowódca II dyonu, †1940 Charków)
Żołnierze 7 pułku artylerii lekkiej – ofiary zbrodni katyńskiej
Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się m.in. w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Muzeum Katyńskie.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
Władysław Ryłko: Zarys historji wojennej 7-go pułku artylerii polowej. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
Karol Lucjan Galster: Księga Pamiątkowa Artylerii Polskiej 1914 – 1939. Londyn: 1975.
Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.
Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918–1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918–1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.
Witold Jarno, Okręg Korpusu Wojska Polskiego nr IV Łódź 1918–1939, Instytut Historii Uniwersytetu Łódzkiego, Katedra Historii Polski Współczesnej, Wydawnictwo „Ibidem”, Łódź 2001, ISBN 83-88679-10-4.
Steblik Władysław: Armia „Kraków” 1939. Wyd. MON, Warszawa, 1989.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
Arkadiusz Tuliński: 6 Armia Wojska Polskiego w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 roku. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2020. ISBN 978-83-8229-062-2.
Lech Wyszczelski: Wojsko Polskie w latach 1918–1921. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2006. ISBN 83-89729-56-3.
Piotr Zarzycki: 7 Pułk Artylerii Lekkiej. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 2000, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt 122. ISBN 83-88773-04-6.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
Lech Mastalski: 7 Dywizja Piechoty w latach 1918–1939. Częstochowa: Wydawnictwo Instytutu Tarnogórskiego i Muzeum Instytutu, 2012. ISBN 978-83-87470-47-0.
Maciej Wyrwa: Nieodnalezione ofiary Katynia? : lista osób zaginionych na obszarze północno-wschodnich województw II RP od 17 września 1939 do czerwca 1940. Pruszków: Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia, 2015. ISBN 978-83-64486-31-9.