7 Łużycka Dywizja Desantowa (7 DDes) była jednostką taktyczną Sił Zbrojnych PRL, funkcjonującą w latach 1963-1986. Następnie została przekształcona w 7 Łużycką Brygadę Obrony Wybrzeża.
Dywizja była częścią Pomorskiego Okręgu Wojskowego. W mediach powszechnie nazywana była „Niebieskimi Beretami”.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Na jesieni 1958 roku, z wykorzystaniem personelu oraz sprzętu zlikwidowanych 3 i 5 Brygady Obrony Wybrzeża, utworzono 23 Dywizję Piechoty według etatu nr 2/235-2/249, która przejęła zadania rozwiązanych jednostek. W styczniu 1963 roku zrealizowano jej reorganizację na dywizję desantową. Początkowo planowano przekształcenie 23 Dywizji Piechoty w dywizję zmechanizowaną, jednak zrezygnowano z tego zamiaru, kierując się koncepcją utworzenia Frontu Polskiego, który miał działać w obszarze nadmorskim. Dywizja miała być wykorzystywana w operacjach desantu morskiego. 23 Dywizja Desantowa powstała na bazie jednostek 23 Dywizji Piechoty oraz 3 Pułku Piechoty Morskiej, który został przekazany z Marynarki Wojennej.
W październiku 1963 roku, 23 Dywizja Desantowa została przemianowana na 7 Łużycką Dywizję Desantową.
W 1964 roku dywizja została wyposażona w pływające transportery TOPAS produkcji czeskiej oraz czołgi pływające PT-76. W 1971 roku transportery TOPAS zostały zmodyfikowane poprzez zamontowanie na nich wieżyczek z 14,5 mm KPWT oraz 7,62 mm PKT. Dywizja prowadziła szkolenia na poligonach w Okonku, Drawsku Pomorskim i Orzyszu, a w zakresie działań desantowych na plażach w Ustce, Ognicy i Jelitkowie.
7 Łużycka Dywizja Desantowa była jednostką I rzutu operacyjnego Wojska Polskiego, utrzymującą pełną gotowość bojową do działań. Jej zdolności bojowe były testowane podczas licznych ćwiczeń Układu Warszawskiego, takich jak: „Odra-Nysa-69”, „Braterstwo Broni-70”, „Braterstwo Broni-80”, „Sojusz-81” oraz „Sojusz-83”.
W dniu 2 sierpnia 1986 roku dywizja została przekształcona w 7 Łużycką Brygadę Obrony Wybrzeża, zachowując dotychczasową organizację (stan osobowy 7 DD był niższy od typowego dla dywizji, wynosząc około 6000 żołnierzy). W strukturach ZSZ Układu Warszawskiego istniała już od lat 60. jako brygada. Dopiero w 1989 roku brygada została przekształcona na strukturę batalionową.
Tradycje dywizji obecnie kontynuuje 7 Pomorska Brygada Obrony Wybrzeża.
Dywizja w wydarzeniach grudniowych 1970 roku
Rano 15 grudnia 1970 roku, dowódca Pomorskiego Okręgu Wojskowego, generał dyw. Józef Kamiński, wprowadził dla oddziałów dywizji stan podwyższonej gotowości bojowej. O godzinie 10:05 wydał rozkaz przegrupowania części jednostek dywizji ze Słupska do rejonu zachodniego Gdańska.
16 grudnia o 0:25, szef Sztabu Generalnego, generał dyw. Bolesław Chocha, postawił dowódcy dywizji konkretne zadanie:
Dywizja miała przede wszystkim zająć się blokowaniem Stoczni Gdańskiej. Zadania te polegały na zabezpieczeniu bram, aby uniemożliwić masowe opuszczenie terenu stoczni przez pracowników. Rola wojska miała być pasywna – ograniczać się do blokowania, jednak w przypadku prób grupowego opuszczenia stoczni, żołnierze mieli prawo użyć broni.
Korpus Desantowy
Pod koniec lat 60. po wojnie 1967 roku na Bliskim Wschodzie w Siłach Zbrojnych PRL planowano utworzenie związku taktyczno-operacyjnego, który miałby odpowiadać współczesnym siłom szybkiego reagowania.
W przypadku ewentualnej wojny między Układem Warszawskim a NATO, przewidywano wykorzystanie jednostek SZ PRL do ataku na północną część RFN oraz Danię. W tym celu planowano utworzenie Korpusu Desantowego (według niektórych danych o numerze taktycznym „14”), składającego się z 7 Łużyckiej Dywizji Desantowej, 6 Pomorskiej Dywizji Powietrzno-Desantowej oraz 15 Dywizji Zmechanizowanej (stacjonującej w Olsztynie). Dowódcą miał zostać mianowany generał Edwin Rozłubirski, a planowi przychylny był Marian Spychalski. Rozpoczęto prace koncepcyjne oraz organizacyjne, które zakończono ćwiczeniami symulującymi współdziałanie nowej struktury. Edwin Rozłubirski postulował stworzenie struktur korpuśnych, aby uzyskać rzeczywistą możliwość dowodzenia oraz zapewnić wyszkolenie spadochronowe dla wybranych pododdziałów spoza 6 PDPD. Nie zgadzał się z pomysłem, aby w różnych fazach operacji bojowej dowodzenie przejmował raz dowódca desantu powietrznego, a innym razem morskiego. Zgodnie z niezrealizowanymi pomysłami generała, 15 Dywizja Zmechanizowana miała działać w drugim rzucie, jako wsparcie dla 7 Łużyckiej Dywizji Desantowej, a do tego celu miała być wcześniej przezbrojona w lżejszy sprzęt pancerny. Miejscem stacjonowania dowództwa oraz jego struktur pomocniczych miały być Babice pod Warszawą, gdzie znajdowało się lotnisko. Ostatecznie, mimo początkowej zgody generała Jaruzelskiego, utworzenie Korpusu Desantowego nie doszło do skutku, a podjęte prace zostały przerwane.
Struktura organizacyjna (1986)
Dowódcy dywizji
gen. bryg. Otton Roczniok (1963) jako dowódca 23 DD
płk dypl. Henryk Rzepkowski (1963-1968)
płk dypl. Stanisław Kruczek (1968-1970)
płk dypl. Tadeusz Urbańczyk (1970-1973)
gen. bryg. Leszek Kozłowski (1973-1978)
gen. bryg. Henryk Szafrański (1978-1986)
Przekształcenia
3 i 5 Brygady Obrony Wybrzeża oraz 32 bcz i apanc → 23 Dywizja Piechoty → 23 Dywizja Desantowa → 7 Łużycka Dywizja Desantowa → 7 Łużycka Brygada Obrony Wybrzeża → 1 Gdańska Brygada Obrony Terytorialnej → 1 Gdański batalion obrony terytorialnej → 1 batalion 7 Pomorskiej Brygady Obrony Wybrzeża
Przypisy
Bibliografia
Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945-1960: skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6.
Jerzy Kajetanowicz. Polskie wojska pancerne i zmechanizowane w latach 1955-1990. „Poligon”. 3, 2010. Warszawa: Wydawnictwo Magnum-X. ISSN 1895-3344.
Edward Wejner: Wojsko i politycy bez retuszu. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2006. ISBN 978-83-7441-420-3.
Edward Jan Nalepa: Wojsko polskie w Grudniu 1970 roku. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1990. ISBN 83-11-07904-8.
Jan Edward Nalepa: Grudzień 1970 w dokumentach wojskowych. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-022-7.
Odtajnione dokumenty Grudnia 1970. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 1, 2001. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.
Niebieskie Berety, Żołnierz Polski 1993 nr 9
Zarys historii niebieskich beretów, Gdańsk 1993