7 Eskadra Działań Specjalnych (7 eds) to jednostka wojskowa Sił Powietrznych, zlokalizowana w Powidzu, mająca na celu transport lotniczy oraz wsparcie ogniowe dla sił i środków Wojsk Specjalnych. Z dniem 1 lutego 2023 na podstawie 7 eskadry działań specjalnych powstała Powietrzna Jednostka Operacji Specjalnych (PJOS).
Formowanie, zmiany organizacyjne
W 2010 roku utworzono 7 eskadrę działań specjalnych, odpowiedzią na potrzebę wsparcia Wojsk Specjalnych przez jednostkę lotniczą. Eskadra wspierała działania jednostek specjalnych zarówno w kraju, jak i za granicą. Jej podstawowym wyposażeniem były śmigłowce Mi-17TU oraz Mi-17-1V. Piloci byli szkoleni do lotów nocnych z użyciem noktowizji, co było kluczowe w kontekście udziału w misjach bojowych w Iraku i Afganistanie. W 2016 oraz 2020 roku eskadra pełniła dyżury Sił Odpowiedzi NATO (SON). Była podporządkowana 33 Bazie Lotnictwa Transportowego. Z dniem 1 lutego 2023 powstała nowa jednostka PJOS, podlegająca 3 Skrzydłu Lotnictwa Transportowego, z dowództwem przejmowanym przez Dowództwo Komponentu Wojsk Specjalnych. Miejscem stacjonowania jednostki jest Powidz.
Charakterystyka, zadania
7 eskadra działań specjalnych wzięła udział w ćwiczeniu „KOBRA-11” w grudniu 2011 roku, które zorganizowano z udziałem Dowództwa Wojsk Specjalnych oraz jednostek takich jak Grom, Formoza, NIL, Agat i Jednostka Wojskowa Komandosów.
Stacjonując w 33 Bazie Lotnictwa Transportowego, 7 eds wystawiała Zadaniowy Lotniczy Zespół Bojowy, który osiągnął pełną gotowość w połowie 2013 roku. Część żołnierzy z tej jednostki przeszła kwalifikacje porównywalne do tych, jakie uzyskują komandosi z JW 4101, tworząc Zespół Działań Specjalnych Sił Powietrznych. W Powidzu służą żołnierze z doświadczeniem zdobytym w PKW Czad, PKW Irak i PKW Afganistan, którzy wystawiają komponenty dla SGP-Sz. W tym gronie znajdują się lotnicy odznaczeni odznaką pilota lub odznaką nawigatora wojskowego, wykonujący loty w trudnych warunkach wojennych, tzw. „gapą” z zielonym wieńcem. Pierwszym krokiem w kierunku szkolenia załóg śmigłowców było podpisanie umowy (prawdopodobnie zimą 2011/2012) z firmą Aviacijos Kompanija Aviabaltika, która prowadzi szkolenie załóg Mi-17 z wykorzystaniem symulatora. Żołnierze-piloci z powidzkiej JW zakończyli 31 maja 2012 roku pierwszą turę szkolenia lotniczego, by móc realizować transport i wsparcie ogniowe w operacjach specjalnych. Szkolenie miało miejsce w Hurlburt Field, bazie wojskowej US Air Force, a prowadziły je siły 6th Special Operations Squadron podległe 1st Special Operations Wing. Dnia 3 lipca 2012 roku w Powidzu podpisano umowę między 33 Bazą Lotnictwa Transportowego a firmą LOM Praha na szkolenie żołnierzy latających na Mi-17. Po zakończeniu kursu, powidzcy lotnicy uzyskali zdolność do lotów w różnych warunkach terenowych zarówno w dzień, jak i w nocy. W dniu 9 lipca 2012 roku Inspektorat Uzbrojenia MON ogłosił, że prowadzi działania zmierzające do wypożyczenia dwóch śmigłowców Mi-17 do celów szkoleniowych, umożliwiających wykonywanie lotów pilotażowo-nawigacyjnych w warunkach VMC i IMC, zarówno w dzień, jak i w nocy, a także lotów według procedur VFR i IFR oraz z zastosowaniem NVG, nad morzem oraz w terenie górzystym.
Dnia 17 sierpnia 2012 roku dwunastu pilotów z PJOS w Powidzu wylatało do końca listopada 2012 roku prawie 400 godzin na śmigłowcach Mi-17, zarówno w dzień, jak i w nocy, realizując umowę z 33 BLTr i LOM Praha. W dniach 3-14 września 2012 roku szesnastu żołnierzy z Powidza brało udział w ćwiczeniach Logical Decision 2012, gdzie ćwiczyli działania lotnicze z 86 Solnocką Bazą Śmigłowców (MH 86. Szolnok Helikopter Bázis). W ćwiczeniach uczestniczyły także Węgry, Macedonia, Słowacja oraz Polska. Były to pierwsze zagraniczne manewry lotników Sił Powietrznych z pegazem na oznaczeniu. W trakcie ćwiczeń żołnierze załóg lotniczych i sztabu eskadry realizowali działania związane z charakterystyką swojej formacji, w tym w nocy. Siły Powietrzne zmodernizowały śmigłowce znajdujące się w wyposażeniu PJOS. Dnia 20 grudnia 2019 roku w 1 Bazie Lotnictwa Transportowego, z udziałem prezydenta RP Andrzeja Dudy, ministra obrony narodowej Mariusza Błaszczaka oraz ambasador USA w Polsce Georgette Mosbacher, przekazano Wojskom Specjalnym cztery śmigłowce S-70i Black Hawk przeznaczone dla 7 Eskadry Działań Specjalnych. W pierwszej połowie maja 2020 roku lotnicy działających specjalnych szkolili się w lotach i nawigacji nad morzem, m.in. nocą desantując Wojska Specjalne, w tym na platformę wiertniczą. Dnia 1 lutego 2023 roku powstała nowa jednostka PJOS, co związane jest z celami i zobowiązaniami, jakie Siły Zbrojne RP podjęły na rzecz NATO, w tym zdolnością do dowodzenia większą liczbą lotniczych pododdziałów specjalnych. 7 eskadra działań specjalnych została certyfikowana do dowodzenia maksymalnie sześcioma elementami lotniczymi (poziom SOATG – Special Operations Air Task Group). W NATO oznacza to zdolności do zarządzania bardziej złożonymi elementami lotniczymi, co potwierdza utworzenie nowej jednostki lotniczej.
Przeznaczenie
Jednostka ma za zadanie prowadzenie operacji powietrznych poprzez działania specjalne, takie jak desantowanie linowe, wprowadzanie oraz wydobywanie sekcji Wojsk Specjalnych z użyciem śmigłowca przy zastosowaniu technik takich jak Helicopter Rope Suspension Technique (technika szybkiej liny), lin alpinistycznych, drabiny linowej oraz metodą Special Patrol Insertion/Extraction. Dodatkowo, eskadra prowadzi działania powietrznodesantowe dla spadochroniarzy WS, rozpoznanie powietrzne oraz lotnicze wsparcie ogniowe. Pododdział ma być zdolny do realizacji działań w trudnych warunkach i przy wysokim ryzyku, zarówno w ciągu dnia, jak i w nocy. 7 eds realizuje operacje nad akwenami (desant do wody, na okręty oraz wydobywanie z nich) oraz na lądzie, w tym w terenach zabudowanych, górzystych i równinnych.
Struktura organizacyjna (2010)
Stan na rok 2010:
- dowództwo i sztab;
- Zespół Lotniczy;
- Zespół Obsługi Technicznej;
Wyposażenie:
- Śmigłowce:
- 8 maszyn Mi-17
- 4 w wersji Mi-17-1W
- 4 w wariancie Mi-17TU.
Śmigłowce są wyposażone w M134G. Mi-17-1W zostały zmodernizowane i przystosowane do działań specjalnych.
Dowódcy
ppłk pil. Grzegorz Wiatrak (2011–2011)
ppłk pil. Marek Szymaniak (2011–2013)
ppłk pil. Grzegorz Kołodziejczyk (2013–2016)
ppłk pil. Jarosław Kuziński (2016–2019)
ppłk pil. Piotr Kozłowski (2019–2023)
Przypisy
Bibliografia
PiotrP. Jakuboszczak (red.), Kronika Wojska Polskiego 2019, Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2020, s. 214, ISSN 1734-2317.
ArturA. Gałecki (red.), Kronika Wojska Polskiego 2016, Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2017, s. 109; 290, ISSN 1734-2317.
GrzegorzG. Jasiński (red.), Kronika Wojska Polskiego 2011, Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2012, s. 213, ISSN 1734-2317.
Linki zewnętrzne
„Eskadra w trójkącie” (Polska Zbrojna 35/2011)
Informacja internetowa o szkoleniu żołnierzy 7 EDS (fakty.interia.pl). Zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-12).
O 7 eds w programie naszaarmia.pl