7 Dywizjon Żandarmerii (7 dżand.) – jednostka żandarmerii Wojska Polskiego.
Historia dywizjonu
26 stycznia 1919 roku, podporucznik Czesław Smoczyński, dotychczasowy zastępca komendanta oraz kierownik głównej kancelarii Polskiej Organizacji Wojskowej z byłego zaboru pruskiego, otrzymał rozkaz utworzenia Oddziału Żandarmerii Polowej przy Dowództwie Głównym Sił Zbrojnych Polskich w tymże zaborze. Dwa dni później, 28 stycznia, generał porucznik Józef Dowbor-Muśnicki, głównodowodzący Armią Wielkopolską, zatwierdził tymczasowy etat Oddziału Żandarmerii Polowej. Oddział stacjonował w koszarach Nordring (od 15 listopada 1919 – Wały Księcia Józefa). 8 marca do oddziału przydzielono szkołę podoficerską piechoty, odpowiedzialną za aprowizację. 24 marca nakazano wzbogacić tymczasowy etat o rewolwery, którymi mieli być uzbrojeni żołnierze oddziału. Tego samego dnia, generał Dowbor-Muśnicki polecił dowódcom różnych formacji pouczyć swoich podwładnych o obowiązku udzielania pomocy żandarmowi będącemu w służbie na wezwanie. Tego dnia również zezwolono żandarmerii na noszenie odznak Sztabu Dowództwa Głównego na kołnierzach, a 31 maja dodano, że odznaki te miały być noszone na żółtych patkach. 26 maja głównodowodzący zobowiązał dowódców formacji, które na początku organizacji wojska stworzyły osobne oddziały żandarmerii polowej, do przekazania dowódcy Oddziału Żandarmerii Polowej przy Dowództwie Głównym spisu tych żandarmów z ich życiorysami oraz wyciągów ewidencyjnych, aby mogli zostać wcieleni do Oddziału. 6 czerwca ogłoszono „Regulaminy i przepisy żandarmerii polowej przy Sztabie Dowództwa Głównego”, a tego samego dnia podporucznik Smoczyński został przydzielony do komisji egzaminacyjnej dla kandydatów na oficerów żandarmerii polowej. 14 czerwca w rozkazie dziennym Dowództwa Głównego ogłoszono tymczasowy etat Żandarmerii Polowej na terenie byłego zaboru pruskiego.
15 kwietnia 1920 roku w Okręgu Generalnym „Poznań” utworzono 38 posterunków żandarmerii, z czego połowa z nich pełniła służbę na granicy z Niemcami. Tego samego dnia powstał również Szwadron Zapasowy Dywizjonu Żandarmerii Wojskowej Nr 7, który znajdował się pod dowództwem porucznika Leona Cehaka.
Dywizjon, wraz z podległymi pododdziałami, stacjonował na terenie Okręgu Korpusu Nr VII. Dowódca dywizjonu pełnił jednocześnie rolę szefa żandarmerii w Dowództwie Okręgu Korpusu Nr VII w Poznaniu.
W okresie od 1 lipca 1922 do 30 czerwca 1923 Spółdzielna Żołnierska dywizjonu osiągnęła zysk w wysokości 5.902.540,40 mk. W skład zarządu wchodzili st. wachm. Szymanowski oraz starsi żandarmi Ostenda i Skowroń, a w komisji rewizyjnej znajdowali się starsi wachmistrze Glesmann i Karmelita oraz starsi żandarmi Białas i Moczyński. W sierpniu 1923 roku członkowie spółdzielni przekazali 500.000 mk Związkowi Inwalidów Wojennych w Poznaniu.
15 stycznia 1924 roku kapitan żand. Roman Leon Stadnicki został przeniesiony z 9 dżand. na stanowisko dowódcy Oddziału Szkolnego w Kadrze Szwadronu Zapasowego 7 dżand.
Do 20 marca 1924 roku zlikwidowano plutony żandarmerii w Koninie, Lesznie, Ostrowie i Poznaniu II, a w ich miejsce zorganizowano posterunki żandarmerii. W tym samym miesiącu kilku oficerów zostało przeniesionych z korpusu oficerów żandarmerii do korpusu oficerów piechoty, łącznie z kpt. żand. Franciszkiem Sowińskim do 57 pp oraz por. żand. Ignacym Śliszem do 58 pp.
17 lutego 1928 roku minister spraw wojskowych zatwierdził dzień 13 listopada jako datę święta dywizjonu.
12 grudnia 1935 roku minister spraw wojskowych unieważnił wcześniejszą datę święta dywizjonu i zatwierdził dzień 13 czerwca jako datę święta żandarmerii.
Jednostka nie posiadała sztandaru ani odznaki pamiątkowej. Oficerowie i podoficerowie od 1931 roku mogli otrzymać odznakę pamiątkową Żandarmerii. W 1939 roku planowano wprowadzenie „Znaku Służbowego Żandarmerii”, który miał być numerowany, a dla 7 dżand. przewidziano numery od 7000 do 7999.
Mobilizacja i rozformowanie dywizjonu w 1939
7 Dywizjon Żandarmerii oraz Plutony Żandarmerii „Gniezno” i „Kalisz” były jednostkami mobilizującymi. Zgodnie z planem mobilizacyjnym „W”, w mobilizacji alarmowej, w grupie jednostek oznaczonych kolorem żółtym, miały zostać zmobilizowane następujące jednostki żandarmerii:
7 Dywizjon Żandarmerii:
- pluton konny żandarmerii nr 7,
- pluton konny żandarmerii nr 59,
- pluton pieszy żandarmerii nr 14,
- pluton pieszy żandarmerii nr 129,
- pluton krajowy żandarmerii „Poznań”,
Pluton Żandarmerii „Gniezno”:
- pluton pieszy żandarmerii nr 17,
- pluton pieszy żandarmerii nr 130,
Pluton Żandarmerii „Kalisz”:
- pluton pieszy żandarmerii nr 25,
- pluton krajowy żandarmerii „Kalisz”.
23 sierpnia 1939 roku zarządzono mobilizację jednostek kolorowych, w tym żółtych, na terenie Okręgu Korpusu Nr VII, z rozpoczęciem mobilizacji wyznaczonym na godzinę 6.00 następnego dnia.
Organizacja pokojowa dywizjonu w 1939
Dowództwo 7 Dywizjonu Żandarmerii w Poznaniu, Reduta (Warownia) Przemysława
Pluton Żandarmerii Poznań, Reduta (Warownia) Przemysława
Posterunek Żandarmerii Ławica przy 3 Pułku Lotniczym
Posterunek Żandarmerii Biedrusko
Posterunek Żandarmerii Leszno
Pluton Żandarmerii Kalisz, plac św. Józefa 3
Posterunek Żandarmerii Krotoszyn
Posterunek Żandarmerii Ostrów Wlkp.
Pluton Żandarmerii Gniezno, ul. św. Jana 3
Posterunek Żandarmerii Września
Posterunek Żandarmerii Pleszew
Kadra żandarmerii okręgu generalnego i dywizjonu
Dowódcy
ppor. Czesław Smoczyński (od 26 I 1919)
por. / rtm. żand. Aleksander Milko (29 X 1919 – 3 V 1921)
mjr żand. Adam Dobrzański (3 V – 4 X 1921)
mjr żand. Wojciech Stepek (4 X 1921 – 31 III 1927)
mjr żand. Ignacy Skoczeń (4 IV 1927 – II 1930 → Dowództwo Żand. MSWojsk.)
mjr żand. Józef Bay (II 1930 – 30 IX 1934 → rezerwa)
mjr żand. Wojciech Kuś (1934 – 30 VIII 1939)
Zastępcy dowódcy dywizjonu (od 1938 roku – I zastępca)
mjr żand. Jan Mańkowski – zastępca dowódcy dywizjonu (1923 – 1924)
mjr żand. Emanuel Quirini (1936 – 1939)
Obsada personalna dywizjonu w 1939
dowódca – mjr żand. Wojciech Kuś
I zastępca dowódcy – mjr żand. Emanuel Quirini
II zastępca dowódcy (kwatermistrz) – mjr żand. Aleksander Józef Czanerle
adiutant – wakat
oficer mobilizacyjny – kpt. żand. Alfred Gołowski
oficer śledczy – por. żand. Adam Kostrzewa
oficer gospodarczy – kpt. Ludwik Stefan Andrzejewski
oficer do zleceń – chor. Michał Hess
oficer dyspozycyjny – ppor. rez. pdsc mgr Józef Cyprian Styrna
dowódca Plutonu Żandarmerii Gniezno – kpt. żand. Stanisław Fliszewski
dowódca Plutonu Żandarmerii Kalisz – por. żand. Stanisław Piotr Faliński
dowódca Plutonu Żandarmerii Poznań – kpt. żand. Romuald Tadeusz Spławiński
Oficerowie
mjr żand. Stefan Musil – komendant Kadry Szwadronu Zapasowego (1923 – 1924)
kpt. żand. Franciszek Dudzik (1924)
kpt. żand. Zygmunt Dionizy Hoffman (do 16 XII 1923 → korpus oficerów artylerii, 7 pac)
kpt. żand. Józef Schmied (do 26 III 1932 → kwatermistrz 8 dżand)
kpt. żand. Zygmunt Seweryn Somogyi
por. żand. Włodzimierz Tomasz Kazimierz Karol Karpiński (1924)
por. żand. Emil Kazimierz Bukała (1924)
por. żand. Zygmunt Czownicki (1924)
por. żand. Franciszek Staśkiewicz (zm. 19 VI 1925 w Poznaniu)
por. Tadeusz Smulkowski
ppor. Stanisław Wawrzyniak
por. piech. rez. Alfons Radomski
ppor. Teofil Feliks Orłowski
ppor. Jan Brzeski
ppor. żand. Kazimierz Szumski †9 IX 1920 Poznań
pchor. / ppor. Alojzy Ruchalski
Dowódcy Plutonu Żandarmerii Gniezno
kpt. żand. Antoni Świnarski (1923)
ppor. żand. Alfred Gołowski
kpt. żand. Stanisław Fliszewski (1939)
Dowódcy Plutonu Żandarmerii Kalisz
por. żand. Rudolf Petz (do VIII 1922)
por. żand. Alfred Theuer (1923)
por. żand. Stanisław Piotr Faliński (1939)
Dowódcy Plutonu Żandarmerii Konin
por. żand. Stanisław Piwnicki (1923)
Dowódcy Plutonu Żandarmerii Leszno
por. żand. Ignacy Ślisz (do III 1924)
Dowódcy Plutonu Żandarmerii Ostrów
kpt. żand. Franciszek Sowiński (do III 1924)
Dowódcy Plutonu Żandarmerii Poznań (do III 1924 – „Poznań I”)
por. żand. Józef Gabriel Jęczkowiak (1923)
kpt. żand. Romuald Tadeusz Spławiński (1939)
Dowódcy Plutonu Żandarmerii Poznań II
por. żand. Rudolf Petz (1923)
Oficerowie rezerwy
ppłk żand. Józef I Sikorski (ur. 4 XII 1878)
kpt. rez. żand. Tadeusz Toczyski (29 IX 1894 – † 1940 Katyń)
kpt. rez. żand. Bronisław Wincenty Murawski (ur. 3 VIII 1894)
por. rez. żand. Emil Czabański
ppor. rez. żand. Stanisław Franciszek Beer (ur. 28 X 1891)
ppor. rez. żand. Władysław Ryszard Kawecki (ur. 3 IV 1898)
ppor. rez. żand. Stefan Kraupe (ur. 15 IX 1903)
ppor. rez. żand. Włodzimierz Krzywoszyński
ppor. rez. żand. Witold Eugeniusz Leszner (5 VII 1897)
ppor. rez. żand. Bolesław Mellerowicz (ur. 23 VII 1894)
ppor. rez. żand. Stanisław Jan Świderski
ppor. rez. żand. Edward Andrzej Richter (ur. 1 X 1900)
por. rez. żand. Żywisław Leliwa-Pilecki
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
Lista strat Wojska Polskiego. Polegli i zmarli w wojnach 1918-1920. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1934.
Grzegorz Ratajczyk: Żandarmeria Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej. Toruń: Dom Wydawniczy DUET, 2004. ISBN 83-89706-20-2.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
Jan Suliński: Żandarmeria organ bezpieczeństwa armii 1918-1945. Warszawa: Kompas II, 2003. ISBN 83-912638-5-1.
Jan Suliński: Żandarmeria Wojskowa w latach 1918-1947. Szkic organizacyjno-historyczny. Warszawa: Drukarnia Warszawskiego Okręgu Wojskowego, 1994.
Piotr Zarzycki: Plan mobilizacyjny „W”. Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1995. ISBN 83-85621-87-3.