7 Batalion Strzelców (7 bs) – jednostka piechoty Wojska Polskiego w II RP, która nie istniała w czasie pokoju.
Mobilizacja
7 batalion strzelców został utworzony w dniach 24–25 sierpnia 1939 roku w ramach mobilizacji alarmowej w grupie żółtej, w czasie A+48, przez 69 pułk piechoty w Gnieźnie, wchodzący w skład 17 Dywizji Piechoty dowodzonej przez płk. dypl. Mieczysława Mozdyniewicza. Po zakończeniu mobilizacji, batalion został podporządkowany dowódcy Armii „Poznań”. Po przyjęciu rezerwistów oraz pobraniu broni, sprzętu i wyposażenia zgodnie z mobilizacyjnymi tabelami, batalion osiągnął gotowość marszową 25 sierpnia. Warto zaznaczyć, że 7 bs nie otrzymał hełmów i manierek. Mobilizacja miała miejsce w wsi Piekary, na północny zachód od Gniezna. Po południu 26 sierpnia batalion odmaszerował do miasta Skoki, przechodząc przez Gniezno, Kłecko i Pomorzany. Jego zadaniem w ramach Oddziału Wydzielonego płk Stanisława Królickiego było zabezpieczenie przejść między jeziorami Budziszewskim a Włókno oraz nadzorowanie terenu do jezior Czarne na północy i Garkie na południu. Batalion rozpoczął prace fortyfikacyjne, a wsparcia udzieliła mu 3 bateria 67 dywizjonu artylerii lekkiej. Organizowano obronę na rzece Wełniance.
7 bs w kampanii wrześniowej
Działania bojowe
Udział w obronie Wielkopolski
O świcie 1 września 7 batalion strzelców, wraz z 3 baterią 67 dal, stacjonował w rejonie miasta Skoki, gdzie na pozycji osłonowej 14 Dywizji Piechoty organizował obronę linii rzeki Wełnianki. 2 września, w rejonie Skoków, batalion został podporządkowany dowództwu Podolskiej Brygady Kawalerii, która przejęła odpowiedzialność za osłonę Poznania od 14 DP. Wieczorem 3 września, 7 bs wraz z 3/67 dal przeszedł pod rozkazy 26 Dywizji Piechoty i wykonał nocny marsz do rejonu folwarku Paryż, Juncewo, Janowiec, docierając tam około godziny 16:00 4 września. Batalion znajdował się na pozycji przejściowej obrony Armii „Poznań”. W nocy 4/5 września, 7 bs zajął stanowiska obronne na pozycji żnińskiej. Rano 5 września, 7 bs oraz 43 kompania kolarzy z 26 DP, z wsparciem 3/67 dal, zajęli obronę na odcinku „Parlin”, między jeziorami Wiecanowskim a Chomiąskim oraz dozorowali odcinek Wieniec – Suchorzewo. W nocy 5/6 września batalion przemaszerował do Janikowa, gdzie zabezpieczył przeprawę na Noteci między jeziorami Pakoskim a Mielno. Na tym stanowisku pozostał również 6 września. Tego dnia, wraz z 26 DP, wszedł w skład Armii „Pomorze”. Nocą 6/7 września batalion przeszedł do rejonu Gopło. 7 września 7 bs wykonał marsz o długości 45 kilometrów wraz z 3 baterią 67 dywizjonu do Teodorowa pod Sompolnem. W trakcie przemarszu był ostrzeliwany przez niemieckich dywersantów. Wieczorem 7 września, 7 bs ponownie wszedł w skład Podolskiej BK i wrócił do Armii „Poznań”. W nocy 7/8 września, 7 bs z 3/67 dal przemieścił się do lasu Ladorudź, na północ od Dąbia.
Udział w bitwie nad Bzurą
8 września gen. Kutrzeba włączył 7 bs i 3/67 dal w skład nowo powstałej Grupy Operacyjnej Kawalerii, dowodzonej przez gen. bryg. Stanisława Grzmota-Skotnickiego. Jej celem było natarcie 9 września na Wartkowice – Parzęczew, aby zaskoczyć przeciwnika związanego natarciem 25 Dywizji Piechoty. Przed świtem 9 września, oba pododdziały przemaszerowały do rejonu leśniczówki Ladorudz – Ladorudzek. Tego samego dnia, około godziny 22:00, na rozkaz dowódcy grupy, gen. bryg. Skotnickiego, 7 bs, dowodzony przez majora Józefa Szula, zajął bez walki las Rożniatów, znajdujący się około 4 km na południe od Dąbia. 10 września, około godziny 16:00, 7 bs i 3/67 dal dotarli z Rożniatowa do Wartkowic, a następnie zluzowali szwadron 4/14 pułku ułanów na pozycjach obronnych w rejonie skrzyżowania w Gostkowie. Zadaniem batalionu z baterią była obrona rejonu Wartkowice, Gostków, w celu zabezpieczenia kierunków na Parzęczew i Łęczycę. 11 września, około godziny 7:00, gen. Skotnicki wydał rozkaz dla 7 bs i 3/67 dal, aby natychmiast ruszyli na Parzęczew. W dworze w Gostkowie pozostawiono 2 kompanię strzelecką z plutonem ckm i plutonem ppanc., która miała przygotować obronę przejściową, w razie naporu nieprzyjaciela w walkach opóźniających wycofać się na Parzęczew. Po odejściu batalionu o godzinie 8:00, niemiecki 360 pułk piechoty z artylerią z 221 DP zaatakował 2 kompanię z kierunku Poddębic, a z Uniejowa pojawiły się silne patrole niemieckie. Most na rzece Ner w Gostkowie został wysadzony. Po obronie dworu w Gostkowie, 2 kompania wycofała się przez Białą Górę w stronę Wierzbówki, za nią podążał batalion 360 pp. Niemiecki 375 pp zajął Białą Górę, a Wartkowice opanował 350 pp. Po otrzymaniu informacji o zbliżaniu się niemieckiej 221 DP, gen. Skotnicki nakazał 7 bs zorganizować obronę na wschód od Białej Góry, co wykonano w styczności z niemiecką piechotą w godzinach popołudniowych. 12 września, rano, wobec stwierdzenia przygotowań do ataku na obronę 7 bs, mjr Szul podjął decyzję o wyprzedzającym uderzeniu na silniejszego nieprzyjaciela w Białej Górze. O godzinie 8:00 7 bs, przy wsparciu 3 baterii 67 dal, przeprowadził zaskakujące natarcie na Białą Górę i zdobył ją szturmem. W wyniku tego boju niemiecki 375 pp został uznany za czasowo niezdolny do walki i odrzucony na zachód. Wzięto około 200 jeńców, 70 niemieckich żołnierzy zginęło, a wielu zostało rannych, zdobyto również znaczne ilości broni i sprzętu. 7 bs poniósł ciężkie straty: poległo 2 oficerów i 23 żołnierzy, rannych zostało 3 oficerów i 40 żołnierzy, w tym ppor. Kazimierz Kozioł, zaginęło 30 żołnierzy. Część Grupy Operacyjnej Kawalerii, atakującej na skrzydłach, również odniosła niewielkie sukcesy. Późnym popołudniem, przy wsparciu 3/67 dal, 7 bs wykonał natarcie na wzgórze 119,7, jednak osłabiony porannym szturmem batalion nie przełamał obrony niemieckiej i natarcie załamało się. Wieczorem 7 bs z 3/67 dal przemaszerował przez Sierpów, Łęczycę, Topolę Królewską i dotarł o świcie 13 września do Chrząstówka, gdzie odpoczywał, będąc w odwodzie dowódcy Podolskiej BK.
14 września, 7 bs i bateria 3/67 dal wyszły z podporządkowania Podolskiej BK i zostały bezpośrednio podporządkowane dowódcy GO gen. Stanisławowi Grzmotowi-Skotnickiemu, który przegrupował je na linię Ktery – Kutno, gdzie do godziny 19:00 prowadziły działania opóźniające. W nocy 15/16 września 7 bs z 3/67 dal został przegrupowany do obrony linii rzeki Ochni w rejonie wsi Kaszewy Kościelne. Przygotowano obronę linii szosy i torów kolejowych na odcinku Kutno – Bedlno. Batalion rozwinął się z 1 i 2 kompaniami strzeleckimi w I rzucie obrony, a 3 kompanią strzelecką w odwodzie. Był ostrzeliwany przez niemiecką artylerię, ponosząc straty 2 poległych i 4 rannych. O godzinie 17:00 7 bs wycofał się pod osłoną kawalerii przez Bedlno, Żychlin w kierunku Luszyna. W nocy 16/17 września główne siły GO, wraz z 7 bs i 3/67 dal, przegrupowały się do rejonu Luszyn, Model, gdzie dotarły około godziny 9:00 17 września. W trakcie marszu były wielokrotnie bombardowane przez lotnictwo niemieckie i ostrzeliwane przez artylerię. 17 września rano 7 bs zajął obronę 1 i 3 kompaniami w I rzucie, a 2 kompanią w odwodzie, wspierany przez baterię 3/67 dal na stanowiskach ogniowych na polanie lasu Luszyn. 7 bs zajął stanowiska obronne na prawo od 70 pułku piechoty, mając na skrzydle szwadron kawalerii z pułku zbiorczego Pomorskiej Brygady Kawalerii. Po odejściu sąsiednich oddziałów batalion był atakowany przez niemieckie lotnictwo. Jako straż tylna, rozpoczął wycofywanie się, prowadząc potyczki z niemieckimi patrolami na przedpolu. W godzinach popołudniowych na oddziały grupy gen. Grzmota-Skotnickiego w rejonie Luszyn, Model, uderzyło niemieckie natarcie 3 Dywizji Lekkiej. Po walkach obronnych, około godziny 18:00 rozpoczęto odwrót poprzez Lubików, Osmolin, Byki, Wszeliwy, Kaptury, Brzozów Stary. 7 bs i bateria 3/67 dywizjonu wycofywały się w kolumnie głównej grupy, podporządkowane dowódcy 70 pp płk. Alfredowi Konkiewiczowi. 18 września o świcie GO gen. bryg. Stanisława Grzmota-Skotnickiego dotarła wraz z pozostałościami 7 bs i 3 baterii do rejonu Brzozów, Zalesie i znalazła się w okrążeniu w rejonie Bud Iłowskich i Starych Bud. Z pozostałości 7 bs i III batalionu 58 pułku piechoty utworzono zbiorczy batalion. 18 września, po godzinie 15:00, 7 bs podjął marsz, w rejonie wsi Henryków, gdzie został ostrzelany przez niemiecką piechotę ogniem karabinów maszynowych oraz ogniem artylerii. Batalion rozwinął się do natarcia i zdobył wieś, zdobywając 7 niemieckich motocykli z karabinami maszynowymi, 2 samochody 3-tonowe z amunicją, jedno działo oraz kilkunastu jeńców. Późnym popołudniem, po zniszczeniu ciężkiego sprzętu, o godzinie 15:00 rozpoczęto natarcie okrążonych resztek jednostek obu armii w kierunku Bzury. Pozostałości GO gen. Skotnickiego, w tym 7 bs, przemieszczały się za resztkami GO gen. Bołtucia, jednak niemieckie przeciwuderzenie powstrzymało dalsze natarcie. Na okrążone jednostki, w godzinach 17:00 – 18:00, niemiecka artyleria przeprowadziła zmasowany ostrzał, co doprowadziło do rozbicia i całkowitego rozproszenia wszystkich znajdujących się tam oddziałów. 7 bs zdołał wyrwać się z okrążenia i przekroczyć Bzurę. 19 września liczył 270 żołnierzy, a spieszona 3 bateria bez armat miała około 50 żołnierzy, dołączając do nich około 70 żołnierzy z innych jednostek. Rozpoczęto marsz w kierunku Modlina przez Puszczę Kampinoską, w trakcie którego jednostka została intensywnie bombardowana oraz zaatakowana przez niemieckie pojazdy pancerne i czołgi. Pod Palmiry udało się przebić około 40 żołnierzom z mjr. Szulem. Część pozostałości batalionu rozproszyła się, a większość dostała się do niemieckiej niewoli. Niewielkim grupom udało się przedrzeć przez linie niemieckie do Warszawy.
Obsada dowódcza 7 bs
Dowództwo batalionu:
dowódca batalionu – mjr Józef Wacław Szul
adiutant batalionu – ppor. rez. Izydor Pawlak
oficer informacyjny – ppor. rez. Józef Krzak
oficer łączności – por. Stanisław Jaszczuk
oficer materiałowy – ppor. rez. Edward Jaśkowiak
oficer taborowy – ppor. rez. Marian Pawłowski
lekarz batalionu – ppor. lek. Henryk Wróbel
Pododdziały batalionu:
dowódca plutonu zwiadowców – ppor. Józef Witczak
dowódca plutonu przeciwpancernego – ppor. Edmund Konrad Sikorski
dowódca plutonu pionierów – sierż. Rożek
dowódca 1 kompanii strzeleckiej – por. Marian Jaworski
dowódca I plutonu – ppor. rez. Florian Kozłowski
dowódca II plutonu – ppor. rez. Alfred Rosochowicz
dowódca III plutonu – ppor. rez. Kazimierz Przychodzki
dowódca 2 kompanii strzeleckiej – ppor. Kazimierz Kozioł
dowódca I plutonu – ppor. rez. Roman Jan Szymański
dowódca II plutonu – ppor. rez. Karpiński
dowódca III plutonu – ppor. rez. Józef Kara
dowódca 3 kompanii strzeleckiej – kpt. Stanisław Henryk Potarzycki
dowódca I plutonu – por. rez. Maksymilian Jerzy Boreta
dowódca II plutonu – ppor. rez. Józef Jakubek
dowódca III plutonu – ppor. rez. Marian Parliński †12 IX 1939 Biała Góra
dowódca kompanii ckm – por. Jerzy Eugeniusz Rudnicki
dowódca I plutonu ckm – ppor. rez. Władysław Kuberka †12 IX 1939 Biała Góra
dowódca II plutonu ckm – ppor. rez. Witold Tomczak
dowódca III plutonu ckm – ppor. rez. Jan Krajewski III
dowódca IV plutonu ckm na taczankach – ppor. rez. Stanisław Owczarek
dowódca plutonu moździerzy – ppor. rez. Stanisław Wasilewicz
Przypisy
Bibliografia
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
Ludwik Głowacki: 17 Wielkopolska Dywizja Piechoty w kampanii 1939 roku. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 1969.
Przemysław Dymek: 17 Pułk Artylerii Lekkiej. Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt 132. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 2012. ISBN 978-83-62046-37-9.
Piotr Bauer: 69 pułk piechoty. Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt 103. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1997. ISBN 83-87103-31-4.
Piotr Bauer, Bogusław Polak: Armia „Poznań” w wojnie obronnej 1939. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1982. ISBN 83-210-0385-0.
Konrad Ciechanowski: Armia „Pomorze” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1983. ISBN 83-11-06793-7.
Waldemar Rezmer: Armia „Poznań” 1939. Wydanie II. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 2014. ISBN 978-83-11-13441-6.
Józef Szul: Relacja z kampanii w Polsce. [w:] B.I.038e [on-line]. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, 1945-12-08. [dostęp 2022-11-23].