6L6

6L6 – lampa elektronowa

6L6 to lampa elektronowa, która jest pierwszą tetrodą strumieniową mocy. Wyposażona w cokół oktalowy, była używana w stopniach końcowych wzmacniaczy małej częstotliwości oraz prądu stałego, a także w serwomechanizmach i zasilaczach.

Te lampy były powszechnie produkowane na całym świecie, co doprowadziło do powstania wielu ich wersji. Wersjami tetrody 6L6 są radzieckie i polskie odpowiedniki 6P3S.

Historia i zastosowania

W 1936 roku firma RCA wprowadziła do sprzedaży lampę 6L6, pierwszą tetrodę strumieniową, charakteryzującą się metalową obudową. Dzięki odpowiedniej konstrukcji siatek i dodatkowym płytkom skupiającym, udało się wyeliminować efekt dynatronowy. Lampa zyskała ogromną popularność w USA, co zaowocowało pojawieniem się podobnych tetrod, takich jak 6V6 – o mniejszej dopuszczalnej mocy, 807 – nadawcza, o zwiększonej odporności i niezawodności, oraz 6550 – o większej dopuszczalnej mocy. Początkowe wersje 6L6 miały metalową obudowę, później wprowadzono 6L6-G („glass”) w szklanej bańce oraz 6L6-GT („glass tubular”) w walcowej szklanej bańce. Z biegiem lat wersje szklane praktycznie całkowicie zastąpiły te metalowe.

W Europie wiele firm zaczęło produkować tetrody strumieniowe, jednak w roli lamp mocy we wzmacniaczach małej częstotliwości bardziej preferowano pentody, takie jak EL12, EL34 czy EL84. Tetrody strumieniowe były z kolei często wykorzystywane w układach odchylania poziomego telewizorów. W Wielkiej Brytanii występowały pod oznaczeniem „KT” (od „kinkless tetrode”).

Lampy 6L6 były używane w stopniach końcowych w dużych odbiornikach radiowych oraz w sprzęcie nagłaśniającym i profesjonalnym. Od lat 50. znalazły szerokie zastosowanie w wzmacniaczach estradowych, zwłaszcza gitarowych. Były również powszechnie stosowane w ZSRR i Rosji, gdzie są produkowane do dziś, głównie do wzmacniaczy gitarowych, co czyni je jednymi z najdłużej produkowanych i w zasadzie niezmienionych elementów elektronicznych.

Po II wojnie światowej w Polsce produkowano lampy 6P3S (radzieckie oznaczenie dla lampy 6L6) w Zakładach Wytwórczych Lamp Elektrycznych (ZWLE) oraz Doświadczalnych Zakładach Lamp Elektronowych (DOLAM). Produkcja odbywała się na dużą skalę, a lampy te znalazły głównie zastosowanie w sprzęcie profesjonalnym, takim jak urządzenia laboratoryjne, wzmacniacze kinowe, radiowęzłowe i nagłaśniające (np. KW8, WR40, WR75, ZR100/52, ZWMT, KTU100, WR550/54). W 1961 roku wyprodukowano w Polsce 103 tysiące tych lamp, a ich cena detaliczna wynosiła 44 zł.

Dane techniczne

Żarzenie:

napięcie żarzenia: 6,3 V

prąd żarzenia: 0,9 A

Odpowiedniki

Wiele wersji lampy 6L6 od różnych producentów różni się nie tylko rodzajem bańki, ale także maksymalnymi dopuszczalnymi napięciami i mocą tracącą. Można je spotkać pod nazwami: HF3108, HY-6L6-GX, OSW3108, 6CN5, 6L6G, 6L6GA, 6L6GB, 6L6GX, 6L6-Y, 1622, 5881, 7581. W ZSRR występują pod oznaczeniami 6Л6С, 6П3, 6П3Б, 6П3М, 6П3С. W Polsce używano oznaczenia 6P3S, natomiast w Chinach 6P3P. Wersje o zwiększonej niezawodności i trwałości, przeznaczone do celów wojskowych, przemysłowych czy lotniczych, nosiły nazwy 6L6WGA, 6L6WGB, 5932, a w ZSRR: 6П3С-Е, 6П3С-В, 6П3С-ЕВ.

Lampy 6BG6G (radziecka 6П7С) mają anodę wyprowadzoną osobno na górze bańki, co czyni je bardziej odpowiednimi do zastosowań z dużymi napięciami anodowymi, np. w układach odchylania poziomego telewizorów.

Ciekawostki

Od końca lat 40. lampy 6L6 były stosowane w stopniach końcowych wielu dużych wzmacniaczy gitarowych firmy Fender (np. Dual Professional, Showman, Bassman, Pro, Twin). Zyskały one status „kultowych” i były używane przez wielu znanych gitarzystów. Fender nadal produkuje wzmacniacze gitarowe opierające się na tych lampach.

W lipcowym numerze miesięcznika „Radioamator” z 1958 roku opisano zbudowany na lampach 6P3S wzmacniacz HiFi (monofoniczny), którego produkcja miała miejsce w łódzkich zakładach Fonica. Choć brak dowodów na jego masową produkcję, jeśli rzeczywiście powstał, byłby pierwszym polskim urządzeniem uznawanym za HiFi.