68 Pułk Piechoty (68 pp)
68 Pułk Piechoty (68 pp) był oddziałem piechoty w Armii Wielkopolskiej oraz w Wojska Polskiego II RP.
Formowanie pułku i działania wojenne w latach 1919–1920
Formowanie 1 pułku rezerwowego Strzelców Wielkopolskich rozpoczęło się 21 stycznia 1919 roku w Poznaniu, w koszarach na Jeżycach. Pułk brał udział w walkach powstańczych w ramach 3 Dywizji Strzelców Wielkopolskich.
9 marca 1919 roku kompania ochotnicza pod dowództwem ppor. Jana Ciaciucha wyruszyła z Poznania do Sądowej Wiszni, biorąc udział w konflikcie z Ukraińcami. 6 sierpnia 1919 roku kompania wróciła do Wielkopolski i została wcielona do 9 pułku Strzelców Wielkopolskich.
15 marca 1919 roku jednostka zmieniła nazwę na 10 pułk Strzelców Wielkopolskich. 5 maja 1919 roku pułk wymaszerował na front wielkopolski, a 22 czerwca tego samego roku przetransportowany został z Szubina do Bóbrki w Małopolsce Wschodniej. Nocą z 27 na 28 czerwca pułk rozpoczął natarcie na Brzeżany, które zajęto 29 czerwca. 17 lipca zdobyto Husiatyn i przedmoście na wschodnim brzegu Zbrucza. 19 września 1919 roku jednostka wróciła do Krotoszyna.
W grudniu 1919 roku batalion zapasowy pułku stacjonował w Poznaniu.
1 lutego 1920 roku pułk otrzymał nazwę 68 pułk piechoty. Tego samego dnia 3 Dywizja Strzelców Wielkopolskich została przekształcona w 17 Wielkopolską Dywizję Piechoty, w składzie której pułk pozostał do 1939 roku. Następnego dnia pułk udał się do Mołodeczna na front litewsko-białoruski, aby wziąć udział w wojnie z bolszewikami.
16 sierpnia 1920 roku, na początku Bitwy Warszawskiej, pułk zdobył Nasielsk w ciężkich walkach. 18 grudnia 1920 roku pułk powrócił do Wielkopolski.
Mapy walk pułku
Kawalerowie Virtuti Militari
32 oficerów i 67 szeregowych zostało odznaczonych Krzyżem Walecznych.
Okres międzywojenny
7 września 1922 roku dowódca OK VII, gen. Kazimierz Raszewski, pożegnał pułk, który opuścił Poznań i udał się do garnizonu we Wrześni (II batalion piechoty stacjonował od 1933 roku w Jarocinie). W październiku w jednostce przeprowadzono częściową demobilizację, a kadra batalionu zapasowego stacjonowała w Koninie.
6 stycznia 1924 roku szef Sztabu Generalnego, pismem L. 876/Mob., zarządził przeniesienie magazynów mobilizacyjnych pułku z Konina do Wrześni w terminie od 29 maja do 5 czerwca 1924 roku. W tym samym czasie zlikwidowano kadrę batalionu zapasowego.
W maju 1926 roku, podczas zamachu stanu, pułk opowiedział się po stronie rządowej i wziął udział w walkach.
19 maja 1927 roku Minister Spraw Wojskowych, marszałek Józef Piłsudski, ustalił dzień 16 sierpnia jako datę święta pułkowego. Pułk obchodził swoje święto w rocznicę zdobycia Nasielska w 1920 roku.
Na podstawie rozkazu wykonawczego Ministerstwa Spraw Wojskowych dotyczącego organizacji piechoty na stopie pokojowej PS 10-50 z 1930 roku, w Wojsku Polskim wprowadzono trzy typy pułków piechoty. 68 pułk piechoty zaliczono do typu I pułków piechoty (tzw. „normalnych”). W każdym z tych pułków przyjmowano około 610 rekrutów. Stan osobowy pułku wynosił 56 oficerów oraz 1500 podoficerów i szeregowców. W okresie zimowym posiadał batalion starszego rocznika, batalion szkolny oraz skadrowany, a w okresie letnim – batalion starszego rocznika i dwa bataliony poborowych.
Po wprowadzeniu w 1930 roku nowej organizacji piechoty na stopie pokojowej, pułk szkolił rekrutów dla potrzeb batalionu Korpusu Ochrony Pogranicza.
W pułku zorganizowano również specjalną kompanię dla opóźnionych, która szkoliła rekrutów dla potrzeb całego DOK. Żołnierze ci, z różnych przyczyn, opóźnili swoje stawiennictwo w macierzystej jednostce.
W sierpniu 1939 roku pułk uczestniczył w manewrach 17 DP w rejonie Iwno-Kostrzyn. W nocy z 22 na 23 sierpnia wszystkie oddziały odwołano do garnizonów, a 24 sierpnia o godz. 4 pułk otrzymał rozkaz o rozpoczęciu mobilizacji.
68 pp w kampanii wrześniowej
Mobilizacja
W związku z narastającym zagrożeniem polityczno-wojskowym ze strony III Rzeszy Niemieckiej, 23 marca 1939 roku w wyznaczonych jednostkach Okręgów Korpusów nr IX i częściowo nr IV zarządzono mobilizację alarmową. Na terenie OK nr VII, jako jednostki przygraniczne, zwiększono gotowość bojową poprzez powołanie części rezerwistów na dodatkowe ćwiczenia, co przyczyniło się do zwiększenia stanów osobowych jednostek piechoty w rejonach pogranicznych. Rozkaz dowódcy OK VII obejmował także wzmocnienie stanów osobowych części 68 pułku piechoty, a konkretnie wysuniętego do Jarocina II batalionu 68 pp. W połowie lipca zwiększono stan osobowy II batalionu do etatów zbliżonych do wojennych. Batalion prowadził prace fortyfikacyjne w rejonie swojego garnizonu i na przedpolu Nowego Miasta nad Wartą, na przyczółku mostowym. Mobilizacja alarmowa 68 pp rozpoczęła się w grupie żółtej, w garnizonach Września i Jarocin, 24 sierpnia o godz. 4.00. W garnizonie Jarocin zmobilizowano:
- II batalion 68 pułku piechoty, w czasie A+24,
- samodzielną kompanię karabinów maszynowych i broni towarzyszących nr 72, w czasie A+40.
W garnizonie Września zmobilizowano:
- 68 pułk piechoty (bez II batalionu), w czasie od A+24 do A+32,
- kompanię asystencyjną nr 73, w czasie A+32,
- kompanię kolarzy nr 72, w czasie A+36,
- batalion karabinów maszynowych i broni towarzyszących nr 5, w czasie A+52,
- kolumnę taborową nr 709, w czasie A+72,
- kolumnę taborową nr 72, w czasie A+72,
- batalion marszowy 68 pp, w czasie A+72,
- uzupełnienie marszowe kompanii karabinów maszynowych i broni towarzyszących nr 72.
Stawiennictwo rezerwistów było wzorowe, mobilizacja zakończyła się w planowanym terminie. I batalion został zmobilizowany w koszarach, zakończył tę czynność 25 sierpnia. Następnie przeszedł na stadion we Wrześni, gdzie po przeglądzie przez dowódcę pułku złożył przysięgę, a następnie udał się do lasu Dębina koło Wrześni na biwak. 26 sierpnia pułk wyruszył do wsi Kaczanowo. III batalion mobilizował się na terenie Państwowego Gimnazjum im. Henryka Sienkiewicza we Wrześni. 26 sierpnia, po zakończeniu mobilizacji, przegląd przeprowadził dowódca pułku, a III batalion wyruszył do rejonu Psary Wielkie, Słomowo. Od 26 do 31 sierpnia 1939 roku 68 pp bez II batalionu obsadził rzekę Wrześnica na odcinku: Słomowo, Psary Polskie, Podstolice, Obłaczkowo, Kaczanowo. II batalion 68 pp 31 sierpnia rano powrócił z Nowego Miasta nad Wartą do Jarocina, gdzie zakończył czynności mobilizacyjne, wchłaniając etatowe uzupełnienie osobowe i sprzętowe. Nocą z 31 sierpnia na 1 września powrócił w rejon Nowego Miasta nad Wartą, gdzie batalion podlegał dowódcy Wielkopolskiej Brygady Kawalerii. Batalion marszowy 68 pp zakończył mobilizację 27 sierpnia, po złożeniu przysięgi wyruszył do Gozdowa, około 7 kilometrów od Wrześni. Tam kończył czynności organizacyjne i prowadził szkolenie oraz ćwiczenia zgrywające. W dniach 24-26 sierpnia rozpoczął mobilizację w koszarach 68 pp, a następnie kontynuował w Kaczanowie koło Wrześni. Od 26 sierpnia stacjonował w Obłoczkowie. Nocą 29/30 sierpnia oddział przeszedł przez Słupcę w rejon Konina. Rano 31 sierpnia dotarł nad Kanał Morzysławski koło Konina, gdzie zajął okoliczne wsie.
Działania bojowe
Działania odwrotowe z terenu Wielkopolski
O świcie 1 września 1939 roku 68 pp bez II batalionu w składzie 17 Dywizji Piechoty był ugrupowany w II rzucie Armii „Poznań”, z I batalionem na odcinku Neryngowo-Kaczanowo oraz III batalionem na odcinku Psary Polskie-Słomowo nad rzeką Wrześnicą. Dowództwo pułku oraz pododdziały specjalne znajdowały się we Wrześni. II batalion, podporządkowany Wielkopolskiej BK, przebywał na odcinku „Nowe Miasto”, obsadzając 4 kompanią strzelecką Orzechowo, 5 kompanią strzelecką Komorze, a 6 kompanią strzelecką Lubrze. Nocą z 1 na 2 września pułk otrzymał rozkaz przejścia do rejonu Wólka-Staw koło Strzałkowa. Przez cały 2 września 68 pp przebywał w lesie koło Strzałkowa. Bataliony pułku zajęły: I las na zachód od Strzałkowa, III w pobliżu stacji kolejowej Strzałkowo, marszowy przy wsi Piotrowice. Zgodnie z rozkazem dowódcy armii, gen. dyw. Tadeusza Kutrzeby, 17 DP miała się przemieścić w rejon Słupcy, w okolice „Przedmościa Koło” i wejść w skład Grupy Operacyjnej „Koło”. 3 września, o godz.16.00, jako pierwszy miały się przemieścić I batalion i pluton kolarzy kompanii zwiadowców 68 pp, które zostały przewiezione w dwóch rzutach przez kolumnę samochodową nr 753 z rejonu stacjonowania koło Strzałkowa do wsi Tarnowa, celem zamknięcia szosy Turek-Koło. W nocy 3/4 września 68 pp bez dwóch batalionów podjął marsz poprzez Wólka, Słupca, Zagórów, Trąbczyn do rejonu lasu pomiędzy miejscowościami Świątniki, Szetlew. Jednocześnie po osiągnięciu miasta Zagórów, oddział wydzielił do obrony rejonu mostu na Warcie na odcinku Ląd-Zagórów trzy plutony ckm i pluton pionierów. O godz.6.00 4 września osiągnął Szetlew. Po krótkim odpoczynku, o godz.11.00 wyruszył na „Przedmoście Koło” poprzez Sławsk, Konin do majątku Żychlin. Późnym wieczorem 4 września II batalion 68 pp opuścił odcinek „Nowe Miasto” i podjął nocny marsz do rejonu wsi Ląd nad Wartą. Tego dnia został zabrany do szpitala dowódca II/68 pp, ppłk Ignacy Pilwiński, a dowództwo batalionu objął kpt. Walenty Fagasiński.
Batalion marszowy dotarł do Czołowa koło Kola. O świcie 5 września 68 pp bez dwóch batalionów dotarł do Kun i zatrzymał się na postój w lesie koło szosy Konin-Koło. Do pułku dołączył I batalion z rejonu wsi Tarnowa. Od godzin porannych 68 pp bez batalionu, wraz z II dywizjonem 17 pułku artylerii lekkiej w składzie 17 DP, obsadził w północnej części „Przedmościa Koło” stanowiska obronne od szosy Konin-Koło do wsi Milinów. III batalion zajął stanowiska na odcinku Kuny-Kamionki, wsparty 4 baterią 17 pal, I batalion wsparty resztą II/17 pal na odcinku Kamionki-Milinów. Dowództwo pułku stacjonowało we wsi Dąbrowice.
W związku z planowanym uderzeniem GO „Koło” na skrzydło niemieckiej 8 Armii, atakującej Armię „Łódź”, wieczorem 5 września w 68 pp bez batalionu przygotowano się do opuszczenia przedmościa i ogłoszono pogotowie marszowe, co spowodowało wymarsz. Z uwagi na zmianę rozkazu 68 pp bez II batalionu z II/17 pal został zawrócony i powrócił na poprzednie stanowiska obronne w nocy 5/6 września. W nocy 6/7 września 68 pp bez II batalionu, wraz z II/17 pal, podjął marsz w kierunku Kłodawy.
7 września w godzinach 1.00-2.00 maszerujący 68 pp przeprawił się przez most na Warcie w Kole i kontynuował dalszy marsz poprzez Grzegorzewo, Poniętów Dolny, Umień, Drzewice, Krzyżówki, Mamik. O godz.9.00 7 września dotarł do rejonu Rośle Małe-Rośle Wielkie. Dowódca armii, przygotowując się do wykonania zwrotu zaczepnego, koncentrował ugrupowanie uderzeniowe armii, w składzie którego znalazła się 17 DP w rejonie na południowy zachód od Krośniewic. 68 pp bez II batalionu całą noc 7/8 września stał w gotowości marszowej, a o świcie 8 września podjął marsz przez Kobyle, Grabów Łęczycki do Sobótki Nowej, gdzie dotarł o godz.11.00. Dalszy marsz podjął o godz.16.00 i doszedł do Mazewa, gdzie stanął na postój. Batalion marszowy przeszedł do Mniewa na północ od Dąbia. W nocy z 8/9 września 68 pp bez II batalionu podjął marsz w kierunku sił głównych dywizji do Romartowa.
Udział w bitwie nad Bzurą
O świcie 9 września 68 pp bez II batalionu, wraz z przydzielonym 8 batalionem strzelców, zajmował stanowiska w rejonie miejscowości Romartów i Oraczew. II/68 pp w tym czasie znajdował się w marszu do wsi Witonia jako oddział dyspozycyjny dowódcy GO „Koło”, gen. bryg. Edmunda Knolla-Kownackiego. Od godzin porannych pułk przygotowywał się do natarcia, zgodnie z rozkazem dowódcy grupy operacyjnej oraz dowódcy 17 DP, miał sforsować rzekę Bzurę poprzez Marynki, Michałowice i opanować Górę Św. Małgorzaty. Po południu 68 pp bez II batalionu, z 8 batalionem strzelców, wsparty przez II dywizjon 17 pal, zajął pozycje wyjściowe do natarcia. III/68 pp w rejonie Węglewic, 8 bs we wsi Rybitwy, stanowiący II rzut natarcia, I/68 pp w kolonii Kuchary oraz dowództwo pułku. O godz.17.00 68 pp ruszył do natarcia, przeprawił się przez Bzurę, nie napotykając oporu, i opanował północną część wsi Orszewice. O godz.19.00 niemiecka piechota obsadziła południową część Orszewic. Rozkazem płk dypl. Adolfa Nykulaka III batalion o godz.20.00 wyruszył do natarcia na południową część Orszewic i dalej miał nacierać na Podgórzyce. Jako czołowe nacierały 7 i 8 kompanie strzeleckie, które około godz.21.30 dotarły pod południową część Orszewic i zostały ostrzelane silnym ogniem broni maszynowej oraz moździerzy. Gwałtowny ostrzał spowodował zamieszanie i panikę w szeregach III batalionu. Sytuację III/68 pp uratował por. Walerian Chaja, który poderwał do szturmu na bagnety dowodzoną przez siebie 7 kompanię strzelecką. 7 kompania zdobyła kilka niemieckich karabinów maszynowych i opanowała resztę Orszewic. Następnie III batalion zdobył Podgórzyce, które były podpalone przez wycofującą się niemiecką piechotę, oraz zdobył Górę Św. Małgorzaty. Po opanowaniu przedmiotu natarcia zorganizował tam obronę. 8 bs zdobył Michałowice, wschodnią część wsi Marynki, a po wycofaniu się z reszty Marynek niemieckiej piechoty, zajął jej zachodnią część. Następnie po północy zajął obronę w Michałowicach i Podgórzycach. I/68 pp przeprawił się za I rzutem przez Bzurę i zajął obronę w Orszewicach.
Rano 10 września 8 batalion strzelców, wsparty przez 4 baterię 17 pal, odparł natarcie niemieckie na zachodnią część Podgórzyc, a następnie ruszył do natarcia na Ambrożew. Natarcie batalionu zostało zatrzymane na południowym skraju Ambrożewa w silnym ogniu niemieckiej broni maszynowej, batalion przeszedł na tych stanowiskach do obrony. Zgodnie z rozkazem dowódcy 17 DP, o godz.11.30 68 pp bez II batalionu, wraz z II/17 pal, miał prowadzić natarcie i pościg z Góry Św. Małgorzaty przez Skotniki, Małachowice, a 8 bs poprzez Ambrożew, folwark Boczki, Czerchów, Sokolniki. II/68 pp nadal stał w Witoni, w dyspozycji dowódcy GO.
Faktycznie 68 pp o godz.12.30 przystąpił do działań pościgowych. III/68 pp, wraz z 5/17 pal, działał w kierunku przez Kosin, Chrapków do Skotnik. I/68 pp, wraz z II/17 pal (bez 5 baterii), w kierunku na dwór Karsznice, Karsznice oraz skraj lasu na północ od Skotnik. Około godz.15.00 68 pp zajął dwór Skotniki. Z tego rejonu III/68 pp, wraz z 6/17 pal, podjął pościg przez Małachowice na Modlną. Po zajęciu Małachowic czołowe 7 i 8 kompanie strzeleckie zostały ostrzelane silnym ogniem broni maszynowej z kolonii Modlna Probostwo oraz Dybówki. Wsparcie 6 baterii haubic zlikwidowało stanowiska broni maszynowej, rozproszyło kolumnę piechoty niemieckiej maszerującą od strony Sokolnik, a następnie powstrzymało niemieckie czołgi nacierające od strony Ślakowa Górnego na pozycje 8 kompanii strzeleckiej. W Małachowicach została pozostawiona jedna kompania III batalionu, a reszta III batalionu wykonała natarcie na Modlną Probostwo, zajmując kolonię. 8 batalion strzelców rozpoczął pościg z dworu Skotniki, zajął folwark Boczki i około godz.17.30 podszedł od strony wschodniej do Czerchowa, gdzie został silnie ostrzelany z Czerchowa i Ostrowa. Jednocześnie na 8 bs z rejonu wsi Opalanki kontratak wykonały niemieckie czołgi. 8 bs został rozerwany na dwie części, 1 i 2 kompanie strzeleckie zajęły stanowiska obronne przy szosie na wschód od Czerchowa, reszta batalionu wycofała się do rejonu Małachowic i dworu Skotniki. I/68 pp zajmował obronę w rejonie dworu Skotniki jako odwód, a dowództwo pułku i pododdziały specjalne stacjonowały w dworze Skotniki. Z nastaniem nocy strony zaprzestały aktywnych działań. W dniu 10 września batalion marszowy przeszedł z Mniewa w rejon na północ od Łęczycy. Rozkazem dowódcy 17 DP w nocy 10/11 września w 68 pp dokonano przegrupowań. II/68 pp otrzymał rozkaz przejścia z Witoni do Góry Świętej Małgorzaty. I/68 pp przed świtem otrzymał rozkaz zluzowania III/68 pp. 8 bs miał zebrać wszystkie kompanie i zająć stanowiska obronne w rejonie Dybówki.
Przed świtem 11 września III/68 pp został zluzowany przez I/68 pp i przeszedł do odwodu do lasu na północ od Skotnik. I/68 pp zajął stanowiska obronne w południowej części Małachowic. Z I batalionu wysunięto ubezpieczenie w rejon mostku w Modlnej Probostwo w sile dwóch plutonów strzeleckich z plutonem ckm. 8 bs o świcie 11 września zajął pozycje obronne w rejonie Dybówka-wzg.132,3, które miał utrzymać do momentu zluzowania. Od wczesnych godzin porannych artyleria niemiecka prowadziła silny ostrzał pozycji III/68 pp i 8 bs. Ubezpieczenie I batalionu, o godz.8.30, wycofało się z Modlnej Probostwo do Małachowic. Silny ogień niemieckiej artylerii, obserwowany z niemieckich samolotów, doprowadził do zapalenia się wielu budynków w Małachowicach i Dybówce. Pożary i silny ostrzał artylerii niemieckiej wymusiły konieczność wycofania się I/68 pp z Małachowic, do jej północnej części oraz lasu. Po uporządkowaniu kompanii, I batalion powrócił do płonącej jej południowej części i podjął walkę ogniową z piechotą niemiecką. Ze względu na wycofanie się I/68 pp początek natarcia głównego zgrupowania 17 DP przesunięto z godz.11.00 na godz.14.00. 68 pp został wycofany do odwodu dywizji. Dalsze natarcie o godz.14.00 prowadziło zgrupowanie dowódcy PD, płk. dypl. Władysława Smolarskiego, którego odwodem był II/68 pp stojący w lesie na północ od Skotnik. Dowódca PD 17 DP zdjął z dowodzenia dowódcę I batalionu mjr. Stanisława Culica i wyznaczył na dowódcę I batalionu kpt. Bronisława Magdziarskiego. Wieczorem 68 pp zajmował stanowiska: I/68 pp w rejonie dworu Skotniki, II/68 pp w lesie na północ od Skotnik, III/68 pp w rejonie Śladków Górny, dowództwo 68 pp i pododdziały specjalne w dworze Skotniki. Od godz.5.00 12 września zgrupowanie płk. dypl. Smolarskiego prowadziło natarcie w kierunku Celestynowa i Szczawina. II/68 pp o godz.8.00 został skierowany do natarcia w lukę pomiędzy I i II batalionem 69 pułku piechoty w rejonie Modlnej. O godz.9.00 II/68 pp zdobył dwór Modlna, a następnie o godz.11.00 zajął wieś Modlna, skąd kontynuował natarcie w kierunku na wieś Katarzynów. Ostatecznie zatrzymał się na pozycjach obronnych na leśnej polanie na wysokości wzg.159 na wschód od drogi Modlna-Katarzynów.
W związku ze zmianą koncepcji natarcia Armii „Poznań”, rozkazem dowódcy GO, gen. bryg. Edmunda Knolla-Kownackiego, 17 DP otrzymała rozkaz wycofania się w nocy 12/13 września na północny brzeg Bzury. 17 DP rozpoczęła wycofanie się w dwóch kolumnach. Od godz.22.00 68 pp bez III/68 pp wycofał się w składzie kolumny zachodniej poprzez Modlną, Małachowice, Skotniki, dwór Karsznice, Sługi, dwór Czarne Pole, dwór Ktery. III/68 pp wykonał odwrót w składzie kolumny wschodniej poprzez Wypychów, Borowiec, Czerników, Janowice, Goślub, dwór Siemienice. 13 września o godz.10.00 68 pp, wraz z 5 batalionem km i broni towarzyszącej oraz II/17 pal, zorganizował obronę Bzury na odcinku dwór Ktery-dwór Siemienice. Dwa bataliony pułku zorganizowały obronę przyczółka na południowym brzegu Bzury: II/68 pp na odcinku Łętków-dwór Czarne Pole, III/68 pp na odcinku Goślub-dwór Goślub. Reszta pułku, wraz z oddziałami przydzielonymi, znajdowała się na północnym brzegu Bzury. O godz.16.00 III/68 pp przeszedł z Goślubia do Siemieniczek na północnym brzegu Bzury. Reszta 68 pp zajęła rejon Szewce Nadolne. O świcie 14 września III/68 pp zamykał przeprawę przez Bzurę w Siemienicach, a pozostała część pułku zajęła obronę w II rzucie 17 DP na rzece Ochni na odcinku Krzyżanów-Jagniątka. Tego dnia przybyły z rejonu Łęczycy batalion marszowy 68 pp, który został rozwiązany, a jego żołnierzy wcielono w skład batalionów 68 pp jako uzupełnienie. Zgodnie z rozkazem o godz.20.00 68 pp bez III/68 pp, wraz z II/17 pal, podjął przegrupowanie w rejon Kiernozi poprzez Plecką Dąbrowę. W ślad za pułkiem, o godz.22.00, podjął marsz III/68 pp poprzez Młogoszyn, Szewce, Stradzew, Plecką Dąbrowę.
O świcie 15 września 68 pp bez III batalionu dotarł do rejonu Wiskienicy, a III/68 pp do okolic Śleszyna. Po krótkim odpoczynku pułk podjął dalszy marsz przez Zalesie, Złaków Borowy, Sokołów Kolonię i przed południem osiągnął Czerniew, Towarzystwo na południe od Kiernozi. Podczas marszu w ciągu dnia pułk był atakowany przez lotnictwo niemieckie. Podczas postoju dołączył III batalion 68 pp oraz II dywizjon 17 pal. O zmroku 68 pp wyruszył w dalszy marsz z okolic Kiernozi, poprzez Wiejsce, Konstantynów, Rybno. W kolumnie głównej maszerując drogami przemieszczały się siły główne 68 pp oraz II/17 pal. W kolumnie bocznej, od strony Bzury, polnymi drogami maszerował III/68 pp, wraz z 6 baterią haubic 17 pal. 16 września rano 68 pp dotarł do Nowej Wsi na północ od Rybna i zajął stanowiska: I batalion we wsi Kąty, III batalion w lesie Zofiówka, dowództwo pułku i pododdziały specjalne w Nowej Wsi, II batalion przybył do Nowej Wsi o godz.12.00. Na godz.14.00 wyznaczono natarcie 68 pp na Sochaczew, jednak ze względu na przeniknięcie oddziałów niemieckich z 4 Dywizji Pancernej przez ugrupowanie 25 Dywizji Piechoty do dworu Ruszki, maszerujący na pozycje wyjściowe I/68 pp do lasu Karwowo został zmuszony do zawrócenia do Kąt. O godz.15.00 II/68 pp przez las Zygmuntówka i 7 kompania strzelecka 68 pp po wschodniej stronie drogi Zdziery-Ruszki podjęły natarcie z rozbieżnych kierunków na dwór Ruszki. Wspólne natarcie tych pododdziałów doprowadziło do zajęcia dworu Ruszki. Po osiągnięciu celu natarcia II/68 pp zajął stanowiska obronne: 6 kompania strzelecka w dworze Ruszki, 4 kompania strzelecka we wschodnim skraju lasu Zygmuntówka, 5 kompania strzelecka z plutonem artylerii piechoty 68 pp na wschodnim skraju lasu Zofiówka. 7/68 pp powróciła do macierzystego batalionu. 16 września około godz.15.00 dowódca 17 DP, płk dypl. Mieczysław Mozdyniewicz, otrzymał rozkaz od dowódcy GO do natarcia z podstaw wyjściowych wzdłuż drogi Gąbin-Sochaczew. Pozostałe dwa bataliony 68 pp podjęły natarcie w kierunku Sochaczewa. O godz.17.00. III/68 pp rozpoczął natarcie z podstaw wyjściowych w rejonie Altanka-Rozlazłów, mając w I rzucie 8 i 9 kompanie strzeleckie, a w II rzucie 7 kompanię strzelecką. Około godz.20.00 8/68 pp i dwa plutony 9/68 pp wdarły się pod silnym ostrzałem niemieckiej piechoty przez zniszczony most na Bzurze do Sochaczewa, obsadzając rynek. Reszta III/68 pp pozostała na drugim brzegu Bzury pod ostrzałem niemieckiej artylerii. I/68 pp natarcie rozpoczął między godz.16.00-17.00, dochodząc do dworu Trojanów, zepchnął niemieckie ubezpieczenia na wschodni skraj lasu Karwowo. O zmroku nacierający I/68 pp został zatrzymany silnym ogniem broni maszynowej. Wypad plutonu 3 kompanii strzeleckiej doprowadził do zniszczenia stanowisk niemieckiej broni maszynowej. Równocześnie I batalion w lesie Karwowo dostał się pod silny ostrzał artylerii niemieckiej ze wschodniego brzegu Bzury. W wyniku czego poległ dowódca I batalionu, kpt. Bronisław Magdziarski, a część batalionu rozproszyła się. Część I batalionu zebrał dowódca 2/68 pp, por. Franciszek Hybza, w pobliżu szosy Antoniew-Zdziarów i potem w dworze