663 Dywizjon Samolotów Artylerii (663 DSA; ang. 663rd Polish Air Observation Post Squadron; pol. 663 Polski Szwadron Powietrznych Punktów Obserwacyjnych) to pododdział lotnictwa wojsk lądowych Polskich Sił Zbrojnych.
Historia
Za dzień powstania 663 Dywizjonu Samolotów Artylerii uznano 8 września 1944 roku, kiedy to piloci oraz personel obsługi naziemnej zebrali się na lotnisku Ebola, położonym 30 kilometrów na południowy wschód od Salerno.
Decyzję o utworzeniu jednostki podjęto na przełomie maja i czerwca 1944 roku. Z każdego pułku artylerii 2 Korpusu Polskiego wybrano po dwóch oficerów, którzy zostali skierowani do Kairu na badania lekarskie, a następnie do Pretorii w RPA. Na początku lipca grupa oficerów artylerii rozpoczęła szkolenie z zakresu pilotażu oraz obserwacji artyleryjskiej w 62 Szkole Lotniczej w Bloemfontein. 18 października 1944 roku szkolenie zakończyło 18 oficerów.
23 grudnia 1944 roku jednostka została podporządkowana dowódcy 15 Grupy Armii i przeniesiona do strefy przyfrontowej w rejonie Forli.
8 stycznia 1945 roku Dywizjon osiągnął gotowość bojową, a jego piloci przeprowadzili pierwsze loty operacyjne wspierające brytyjski V Korpus 8 Armii. Od lutego Eskadra „A” nawiązała również współpracę z włoską partyzantką.
13 lutego 1945 roku jednostka została podporządkowana dowódcy artylerii 2 KP, gen. bryg. Romanowi Odzierzyńskiemu. W kwietniu tego roku poszczególne eskadry współpracowały z artylerią II KP podczas bitwy o Bolonię (Eskadra „A” została przydzielona do 3 DSK, Eskadra „B” do 5 KDP, a Eskadra „C” do 2 GA). Ostatni lot bojowy samoloty Dywizjonu wykonały 25 kwietnia.
19 października 1946 roku jednostka została rozwiązana.
Personel latający dywizjonu
8 września 1944 roku personel latający dywizjonu liczył 22 oficerów artylerii.
dowódca – mjr dypl. art. pil. Edward Pawlikowski
zastępca dowódcy – kpt. art. pil. Ruszczyc
dowódca Eskadry „A” – kpt. art. pil. Kijowski
dowódca Eskadry „B” – kpt. art. pil. Filipowicz
dowódca Eskadry „C” – kpt. art. pil. Laskowski
pilot – por. art. pil. F. Perucki (ciężko ranny 14 IV 1945)
pilot – por. art. pil. Melis
pilot – por. art. pil. Adam Nowotny
pilot – por. art. pil. Sławomir Grodzicki (zginął 14 IV 1945)
pilot – por. art. pil. Stanisław Murzynowski
pilot – por. art. pil. Stanisław Wasilewski (kontuzjowany 28 II 1945)
pilot – por. art. pil. Kuźmiński
pilot – por. art. pil. Okomicki
pilot – por. art. pil. Jaczek
pilot – por. art. pil. Leluch
pilot – por. art. pil. Oleśnicki
pilot – por. art. pil. Kołaczkowski
pilot – por. art. pil. Dyle
pilot – por. art. pil. Piotrowski
pilot – por. art. pil. Opioła
pilot – por. art. pil. Perypeczko
pilot – por. art. pil. Bogucki
Obsada dywizjonu w dniu 31 stycznia 1945 roku
Dowództwo
dowódca dywizjonu – mjr dypl. art. pil. Edward Pawlikowski
zastępca dowódcy – kpt. art. pil. Bohdan Ruszczyc
adiutant – por. pil. S. Reicher
oficer techniczny – ppor. pil. R. J. Truch
oficer – ppor. rez. art. pil. Bolesław Kuźmiński
sekcja fotograficzna – por. pil. obserwator W. Czupryk
Eskadra „A”
dowódca eskadry – por. art. pil. Adam Kijowski
dowódca sekcji A 1 – por. art. pil. Felicjan Perucki
dowódca sekcji A 2 – ppor. art. pil. Stanisław Jączek
dowódca sekcji A 3 – por. art. pil. Stanisław Wasilewski
dowódca sekcji A 4 – ppor. art. pil. Marian Stelnicki
Eskadra „B”
dowódca eskadry – por. art. pil. Ronald Filipowicz
dowódca sekcji B 1 – por. art. pil. Jan Hryniewicz
dowódca sekcji B 2 – por. art. pil. Stanisław Murzynowski
dowódca sekcji B 3 – por. art. pil. Sławomir Grodzicki
dowódca sekcji B 4 – ppor. art. pil. Adam Nowotny
Eskadra „C”
dowódca eskadry – por. art. pil. Seweryn Laskowski
dowódca sekcji C 1 – por. art. pil. Mieczysław Okornicki
dowódca sekcji C 2 – ppor. art. pil. Jan Paśnicki
dowódca sekcji C 3 – ppor. art. pil. Stanisław Piotrowski
dowódca sekcji C 4 – ppor. art. pil. Emil Skulski
W czasie szkolenia dowódcą jednostki z ramienia RAF był mjr W. E. Wright.
Stan personalny jednostki nie zmienił się aż do bitwy o Bolonię w kwietniu 1945 roku.
Odznaka dywizjonu
Godłem dywizjonu był orzeł w locie, który trzymał w szponach pocisk armatni na tle lotniczej szachownicy z napisem 663 DSA umieszczonym pod pociskiem.
Uzbrojenie
British Taylorcraft Auster Mk–III – od 8 września 1944
British Taylorcraft Auster Mk–V – od 1 stycznia 1945
British Taylorcraft Auster Mk–IV – od 10 marca 1945
Lotniska bazowania
od 8 września 1944 – Ebola
od 14 grudnia 1944 – Pontecorvino
od 3 stycznia 1945 – Meldola
od 1 kwietnia 1945 – Imola
maj – październik 1946 – Porto San Giorgio, Lago di Garba, Monza, Treviso
Wysiłek bojowy
W okresie od 8 września 1944 do 8 maja 1945
Straty własne
Zobacz też
Przypisy
Bibliografia
Wacław Król. 663 Dywizjon Samolotów Artylerii. „Skrzydlata Polska”. 26/1975, 29 lipca 1975. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
Izydor Koliński: Regularne jednostki Wojska Polskiego (lotnictwo). Formowanie, działania bojowe, organizacja i uzbrojenie, metryki jednostek lotniczych. Krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. T. 9. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.
Wacław Król: Polskie dywizjony lotnicze w Wielkiej Brytanii 1940-1945. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1990. ISBN 83-11-07695-2. OCLC 834110269.
Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.
Wacław Król: Zarys działań polskiego lotnictwa w Wielkiej Brytanii 1940-1945. T. 11. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1981, seria: Biblioteczka Skrzydlatej Polski. ISBN 83-206-0152-5. OCLC 25298285.
Maciej Szczurowski: Artyleria Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie w II wojnie światowej. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2001, s. 423–424, 430, 433, 438, 440. ISBN 83-7174-918-X.
Aleksander Blum, Maciej Przedrzymirski, Jerzy Wisz, Jan Paśnicki: Artyleria polska Bitwa o Bolonię 1945. Materiały do Księgi Pamiątkowej Artylerii Polskiej na Zachodzie 1940-1945. Londyn: Koło Oficerów Artylerii, 1990.
Kilka fotografii 663 Dywizjonu Samolotów Artylerii