6 Wileńska Brygada (WiN)

6 Wileńska Brygada to jeden z większych oddziałów partyzanckich, które działały w ramach Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość w latach 1946–1952.

Historia

Geneza

Po demobilizacji 5 Brygady Wileńskiej AK, która miała miejsce 4 października 1945 roku, dotychczasowy dowódca 1 szwadronu, Lucjan Minkiewicz „Wiktor”, zdecydował się pozostać w terenie wraz ze swoim oddziałem, aby zakończyć walki w sposób zorganizowany i godny. W ostatnich miesiącach 1945 roku w strukturach poakowskich Okręgu Wileńskiego, działającego w granicach powojennej Polski, wprowadzono zakaz tworzenia większych oddziałów partyzanckich. W drugiej połowie stycznia 1946 roku mjr Zygmunt Szendzielarz „Łupaszka”, jako dowódca partyzantki Komendy Okręgu Wileńskiego AK, uzyskał zgodę od ostatniego komendanta Okręgu Wileńskiego AK-DSZ, ppłk. Antoniego Olechnowicza „Pohoreckiego”, na utworzenie większego oddziału bojowego. Na mocy rozkazu nr 1 z 26 lutego 1946 roku powołał do życia 6 Brygadę Wileńską, której obszar działalności obejmował Białostocczyznę i Podlasie, bazując na szwadronie Minkiewicza. Natomiast w rozkazie nr 2 z 14 kwietnia odtworzył 5 Wileńską Brygadę pod swoim dowództwem, mającą działać na Pomorzu oraz Warmii i Mazurach. Zwierzchnikiem obu brygad pozostał „Łupaszka”. W rozkazie nr 1 napisał, że pseudonim Lucjana Minkiewicza nawiązywał do 6 Wileńskiej Brygady AK.

Struktura

Ppor. Lucjan Minkiewicz pełnił funkcję dowódcy 6 Wileńskiej Brygady do 19 października 1946 roku, operując na Białostocczyźnie i Podlasiu. W październiku „Łupaszka” bezterminowo urlopował „Wiktora”, mianując na jego miejsce dotychczasowego I zastępcę, Władysława Łukasiuka „Młota II”, „Młota”.

W 1946 roku w skład Brygady wchodziły początkowo trzy drużyny, które przekształcono w kadrowe szwadrony:

  • pierwszym dowodził pochodzący z Wileńszczyzny kpr. Janusz Rybicki „Kukułka” (szwadron rozwiązano jesienią 1946 roku),
  • drugim – były członek Obwodu Wysokie Mazowieckie AK st. sierż./ppor. Walerian Nowacki „Bartosz”,
  • trzecim – również pochodzący z kresów północno-wschodnich st. sierż. Józef Babicz „Żwirko” (od 5 maja 1946 roku); po jego śmierci 17 lutego 1947 roku w Kiełpińcu, dowództwo tego szwadronu przejął sierż./ppor. Antoni Borowik „Lech”.

Dodatkowo w strukturze Brygady funkcjonował kilkuosobowy patrol żandarmerii, początkowo dowodzony przez sierż./ppor. Władysława Wasilewskiego „Grota”, a później przez sierż./ppor. Antoniego Borowika „Lecha”. Patrol ten miał za zadanie zwalczanie bandytyzmu i agentów resortu bezpieczeństwa. Zwiadem konnym dowodził sierż. Wacław Michniewicz „Zagłoba”.

Funkcje sztabowe w Brygadzie pełnili:

  • drugi zastępca dowódcy (ds. organizacji terenu) – do marca 1947 roku – sierż./ppor. Władysław Wasilewski,
  • oficer do zadań specjalnych i kurier – ppor. Antoni Wodyński „Odyniec”.

W połowie sierpnia 1946 roku mjr Szendzielarz, z uwagi na narastający nacisk sił komunistycznych na 5 Brygadę na Pomorzu, postanowił przejść w rejon Białegostoku, by połączyć się z 6 Brygadą. Udało mu się to dopiero w połowie października, i to tylko z szwadronem Henryka Wieliczko „Lufy”. Pozostałe dwa szwadrony 5 Brygady pozostały na miejscu i rozformowały się w połowie listopada 1946 roku.

Dowództwo 6 Brygady nie zdecydowało się na ujawnienie po amnestii z 22 lutego 1947 roku, postanawiając, że szeregowi oddziału mogą się ujawnić, natomiast Lucjan Minkiewicz próbował bezskutecznie negocjować warunki ujawnienia się dowództwa. W tej sytuacji dowództwo Brygady podjęło decyzję o kontynuacji walk, poszerzając obszar działania i przyłączając kolejne dotychczas samodzielnie funkcjonujące oddziały.

Do Brygady przyłączyli się m.in.:

  • por. Józef Ludwik Małczuk „Brzask” – jako dowódca rezerw w Obwodzie Sokołów Podlaski,
  • plut. Eugeniusz Korzeniewski „Ryg” – jako dowódca rezerw w Obwodzie Bielsk Podlaski,
  • ppor. Czesław Skup „Szpieg” – jako dowódca rezerw w powiecie siedleckim,
  • ppor. Janusz Kotowski „Mściciel” – jako dowódca rezerw w powiatach węgrowskim i mińskim,
  • „resztki” oddziału partyzanckiego WiN por./kpt. Kazimierza Kamieńskiego „Huzara” z Obwodu Wysokie Mazowieckie.

Po rozbudowie, skład Brygady wyglądał następująco:

  • dowódca: por./kpt. Władysław Łukasiuk „Młot”, „Młot II”,
  • zastępca dowódcy: kpt. Kazimierz Kamieński „Huzar”,
  • kurier i oficer dyspozycyjny: ppor. Antoni Wodyński „Odyniec”,
  • dowódca żandarmerii: ppor. Antoni Borowik „Lech”,
  • oficerowie sztabu bez przydziału: ppor. Henryk Wieliczko „Lufa”, ppor. Witold Buczak „Wujo”, „Ponury” (skierowany w grudniu 1947 roku z oddziału „Huzara”),
  • dowódca rezerw w Obwodzie Sokołów Podlaski: ppor. Józef Małczuk „Brzask”,
  • dowódca rezerw w Obwodzie Bielsk Podlaski: plut. Eugeniusz Korzeniewski „Ryg”,
  • dowódca rezerw w powiecie siedleckim: ppor. Czesław Skup „Szpieg” (w 1947 roku),
  • dowódca rezerw w powiatach węgrowskim i mińskim: ppor. Janusz Kotowski „Mściciel” (w 1947 roku),
  • oficer ds. łączności z siatką terenową w powiecie siedleckim i mińskim: ppor. Mieczysław Moskwiak „Szofer”,
  • dowódca 2 szwadronu: ppor. Walerian Nowacki „Bartosz” (szwadron został rozbity w czerwcu – lipcu 1948 roku),
  • dowódca 3 szwadronu: ppor. Antoni Borowik „Lech” (szwadron został rozbity w maju 1948 roku),
  • dowódca oddziału „Huzara”: kpt. Kazimierz Kamieński „Huzar”,
  • dowódcy patroli Obwodu „Jezioro”: plut. Kazimierz Wyrozębski „Sokolik” (patrol rozbity w połowie 1948 roku), Czesław Marciniak „Szary” z Patrykoz (patrol przyboczny por. „Brzaska” w 1947 roku),
  • dowódca patrolu siedleckiego: ppor. Janusz Kotowski „Mściciel” (grupa ta samowolnie oddzieliła się od Brygady i działała niezależnie, została rozbita przez UBP 7 października 1947 roku).

Pododdział „Mściciela” wcześniej walczył w składzie oddziału partyzanckiego o kryptonimie „Pogoń”, dowodzonego przez kpt. Henryka Hebdę „Korwina”. W połowie 1947 roku oddział ten został rozwiązany, a pluton „Mściciela” podporządkował się dowództwu 6 Brygady. W skład tego pododdziału wchodzili m.in.: ppor. Janusz Jerzy Stoiński „Jur”, plut. Stanisław Abramowski „Bury”, „Partyzancik”, strz. Czesław Chrzanowski „Kwiatek”.

W 1948 roku w skład 2 szwadronu 6 Brygady Wileńskiej wchodzili m.in.:

  • ppor. Walerian Nowacki „Bartosz”,
  • dowódcy drużyn: 1 – st. sierż. Witold Goldzisz „Radio” (przeszedł do 3 szwadronu), 2 – sierż. Mieczysław Magadzia „Wilan”, sierż. Józef Adamowicz „Szpak”,
  • plutonowi: NN „Mściciel”, Rejtan Mickiewicz „Wichura”, Józef Oksiuta „Pomidor”, NN Marian „Pogrom” vel „Maniuś”,
  • kaprale: Adam Ratyniec „Lampart”, Kazimierz Ilczuk „Sęp”, Franciszek Biercewicz „Franek Wileńszczak”, Stanisław Boś „Skoczek” vel „Młody”, Stanisław Kobyliński „Migdał”, Marian Giereło „Puszkin” vel „Pszczółka”, Jan Czajka „Znicz”, Aleksander NN „Marynarz”, NN „Antoś”, NN „Akacja”, NN „Adam”, NN „Brzoza”, NN „Błyskawica”, NN „Michał”, NN „Wilja”, NN „Żubr”,
  • st. strzelcy i strzelcy: Zygmunt Szmurło „Kogut”, NN „Jasio”, NN „Kazio”, NN „Jeleń”, NN „Badyl”.

Do 2 szwadronu okresowo dołączali por. Józef Ludwik Małczuk „Brzask” oraz plut. Kazimierz Wyrozębski „Sokolik” z kilkoma żołnierzami patroli sokołowskich.

W 3 szwadronie służyli:

  • ppor. Antoni Borowik „Lech”,
  • kpr. pchor. Stanisław Bogdaniuk „Ostoja”, kpr. pchor. Eugeniusz Daniluk „Dąbek”, sierż. Kazimierz Szuligowski „Tygrys”, plut. Stanisław NN „Wilk”, plut. Rajmund Drozd „Mikrus”, kpr. Jerzy Ostaszewski „Szarak”, kpr. Antoni Plewko vel Stanisław Karpiński „Węgorz” (zdrajca),
  • strzelcy: Józef Klimiuk „Kuba”, NN „Orzełek”, NN „Śmiały”, od marca 1948 roku st. sierż. Witold Goldzisz „Radio” i Czesław Pilecki „Jaskółka”, a także NN „Fredek” z oddziału „Huzara”.

W grupie „sztabowej” znajdowali się kpt. Władysław Łukasiuk „Młot”, ppor. Witold Buczak „Wujo”, „Ponury” (z oddziału „Huzara”), ppor. Henryk Wieliczko „Lufa”, ppor. Antoni Wodyński „Odyniec”.

Niektóre źródła wskazują, że oddział „Huzara” został przemianowany na 1 szwadron, a sokołowski patrol „Sokolika” – na 4 szwadron. Od lata 1948 roku por. Kazimierz Kamieński „Huzar” pełnił oficjalną funkcję zastępcy dowódcy 6 Brygady Wileńskiej. Kapitan Władysław Łukasiuk „Młot” był dowódcą 6 Brygady Wileńskiej do 27 czerwca 1949 roku, kiedy to zginął w kolonii wsi Czaje-Wólka, zastrzelony przez swojego podkomendnego Czesława Dybowskiego „Rejtana”, który zastrzelił również młodszego brata Czesława – Leopolda, za niewykonanie wyroku, który „Młot” zlecił na cywilach podejrzewanych o współpracę z UB. Po śmierci Łukasiuka, ostatnim dowódcą 6 Brygady został kpt. Kazimierz Kamieński.

Dowódca Brygady używał okrągłej pieczęci z orłem w koronie, otoczonej napisem: 6-TA PARTYZANCKA BRYG. WILEŃSKA.

Operacje

Wkrótce po utworzeniu, Brygada przeniosła się z rejonu lewobrzeżnego rzeki Bug w północne obszary powiatu sokołowskiego. Pod dowództwem „Młota” przeprowadziła wiele akcji zbrojnych i likwidacyjnych przeciwko oddziałom pacyfikacyjnym NKWD, UB, MO oraz KBW. „Łupaszka” kilkakrotnie osobiście dowodził działaniami 6 Brygady Wileńskiej, zwłaszcza zimą 1947 roku, w tym w zwycięskich walkach pod Olszewem, Tosiami oraz Wólką Okrąglikiem.

Do najważniejszych operacji bojowych oddziałów „Młota” zaliczały się ciężkie walki prowadzone wspólnie z oddziałem PAS NZW „Burego” w powiecie wysokomazowieckim w kwietniu 1946 roku (Muzyły, Śliwowo – Czochania Góra), opanowanie Łosic i ciężkie walki z operacją przeciwpartyzancką w rejonie tego miasteczka w lipcu 1946 roku, rozbicie szeregu posterunków MO jesienią 1946 roku (m.in. Sterdyń, Kosów Lacki, Prostyń, Łapy, Łosice), likwidacja 8 tzw. „robotników z Chodakowa” oraz 2 żołnierzy KBW w grudniu 1946 roku (wszyscy oni byli oddelegowani do pracy w PUBP Sokołów Podlaski przy fałszowaniu wyborów), rozbicie posterunków MO w Międzylesiu, Brańsku, Wyszkach, Klukowie oraz Nurze zimą i wiosną 1947 roku, rozbicie garnizonu ochraniającego most na Bugu w marcu 1947 roku, opanowanie Wisznic i Rossoszy, a także walkę pod Utrówką w czerwcu 1947 roku oraz rozbicie grupy operacyjnej KBW pod Krynicami w lipcu 1947 roku. W 1948 roku oddziały „Młota” przeprowadziły szereg ciężkich walk z obławami oraz grupami operacyjnymi UB i KBW, w wyniku których wielu partyzantów poległo, a kilka oddziałów uległo zniszczeniu.

6 Brygada Wileńska stała się w latach 1947–1948 dominującym oddziałem niepodległościowego podziemia na prawo- i lewobrzeżnym Podlasiu.

W oddziałach 6 Brygady panowała dyscyplina i wysokie morale. Niechlubnym wyjątkiem był incydent związany z patrolem siedleckim, tzw. „korwinowcami”, który stoczył m.in. 2 lipca 1946 roku bohaterską walkę z NKWD, UB i KBW pod Łosicami. W 1947 roku żołnierze tego oddziału rozpoczęli działania likwidacyjne na własną rękę, często wbrew rozkazom dowódcy Brygady. We wrześniu 1947 roku dowódca patrolu ppor. Janusz Kotowski „Mściciel” oraz jego dwaj podkomendni zastrzelili Mieczysława Moskwiaka „Szofera”, łącznika kpt. „Młota”, który otrzymał zadanie zdyscyplinowania oddziału. Dowódca Brygady skazał zaocznie kadrę dowódczą pododdziału „Mściciela” na karę śmierci, jednak wyrok nie został wykonany, ponieważ „Mściciel” został aresztowany 7 października 1947 roku, a 18 lutego 1949 roku skazany na karę śmierci i zamordowany 16 kwietnia 1949 roku w więzieniu mokotowskim.

Likwidacja

Wiosną 1948 roku dowództwo KBW i MBP rozpoczęło Operację „Z”, mającą na celu likwidację Brygady. Na teren ten skierowano grupy operacyjne z 1, 2 i 3 Brygady KBW. Do akcji przeciwko jedynie 2 szwadronowi wysłano łącznie 30 plutonów wojska (tj. 900 żołnierzy).

Po rozbiciu większości sił 6 Brygady w trakcie Operacji „Z”, por. Józef Ludwik Małczuk „Brzask” podporządkował się bezpośrednio kpt. Kazimierzowi Kamieńskiemu „Huzarowi”, odtwarzając już jesienią 1948 roku na lewobrzeżnym Podlasiu patrole bojowe dowodzone przez Józefa Oksiutę „Pomidora”, Arkadiusza Czapskiego „Arkadka” vel „Tajfuna”, „Murata”, Jana Czarnockiego „Huragana”. UB i KBW natrafiło na ślad ostatniego z nich dopiero pod koniec 1949 roku. W dniach 7–8 kwietnia 1950 roku patrol dowodzony przez Małczuka został otoczony na skutek zdrady jednego z konspiratorów w rejonie wsi Toczyski. Stosunek sił KBW biorących udział w obławie do liczebności grupy „Brzaska” wynosił 50:1. Akcja ta stanowiła klasyczny przykład „polowania”, jakie na ostatnich partyzantów urządzano na przełomie lat 40. i 50. przez formacje resortu bezpieczeństwa.

Jedynie częściowo odtworzone zgrupowanie 6 Wileńskiej Brygady po Operacji „Z” miało charakter kadrowy. Całość operujących w terenie sił „Huzara” nie przekraczała 30 osób, podzielonych na kilka patroli. Zmieniono zasady działania grupy, nie nadawano już pseudonimów nowym żołnierzom i nie zaprzysięgano ich. Wyjątkiem był oddział st. sierż. Adama Ratyńca „Lamparta”, który działał w latach 1950–1952 na lewym brzegu Bugu. Działalność zgrupowania w tych latach była możliwa dzięki dużej dyscyplinie żołnierzy oraz autorytetowi, jaki jego dowódca miał u miejscowej ludności.

30 stycznia 1951 roku „Huzar” wraz z patrolem 12 żołnierzy odparł atak plutonu KBW w pobliżu wsi Twarogi-Wypychy (wówczas powiat bielski), w wyniku czego zginęło 3 żołnierzy KBW, a straty własne nie wystąpiły. Wiosną 1951 roku partyzanci umknęli obławie w pobliżu Lizą Starą, a 17 października 1951 roku, w okolicach wsi Radziszewo-Sieńczuch, patrol sierż. „Zygmunta” ostrzelał grupę operacyjną KBW, która, przeszukując teren, zaatakowała go, próbując odciąć drogę odwrotu. Partyzanci, korzystając z elementu zaskoczenia, wycofali się bez strat w Lasy Rudzkie. 7 kwietnia 1950 roku pod Toczyskami, 30 września 1950 roku pod Borychowem, 30 maja 1951 roku w Żochach, 1 kwietnia 1952 roku w Lizie Starej oraz 11 maja 1952 roku w lasach mielnickich pod wsią Sokóle partyzanci bronili się do ostatniego naboju.

W drugiej połowie lipca 1950 roku „Huzar” zarządził na terenie powiatu wysokomazowieckiego kolejną koncentrację pozostałych sił, które podzielono na cztery pododdziały (patrole) liczące razem 20 żołnierzy:

  • patrol dowodzony osobiście przez kpt. „Huzara”, w składzie: Adam Ratyniec „Lampart”, Kazimierz Parzonko „Zygmunt” oraz Eugeniusz Tymiński „Ryś”,
  • patrol sierż. Lucjana Niemyjskiego „Krakusa”, w składzie: Mieczysław Grodzki „Żubryd”, Tadeusz Żochowski „Marek”, Józef Gontarczuk „Korsarz”; te dwa patrole miały działać w powiecie Wysokie Mazowieckie,
  • patrol ppor. Witolda Buczaka „Ponurego”, w składzie: Witold Zalewski „Zbyszek”, Stanislaw Gontarczuk „Rekin”, Józef Brzozowski „Hanka”, Witold Białowąs „Litwin”, Tadeusz Kryński „Rokita” – skierowany na teren powiatu bielskiego oraz zachodnią część powiatu wysokomazowieckiego,
  • patrol plut. Arkadiusza Czapskiego „Arkadka”, „Murata”, w składzie: Józef Oksiuta „Pomidor”, Eugeniusz Welfel „Orzełek”, Władysław Strzałkowski „Władek”, NN „Czesław” (który wkrótce został zwolniony) – skierowany na tereny powiatów sokołowskiego i siedleckiego.

Wciąż zaufaniem dowództwa zgrupowania cieszył się Czesław Białowąs (TW „Małachowski”, „Michał”), który wielokrotnie doprowadzał do likwidacji przez UB oraz KBW kolejnych pododdziałów.

W okresie od stycznia do maja 1952 roku oddział „Huzara” liczył ciągle ponad 20 żołnierzy. Dzielił się na 4 patrole:

  • patrol „sztabowy” dowodzony przez samego kpt. „Huzara” („Krakus”, „Żubryd”, „Rokita”),
  • patrol sierż. Kazimierza Parzonko „Zygmunta” („Pantera”, „Marynarz”, „Paweł”, „Mój”),
  • patrol ppor. Witolda Buczaka „Ponurego” („Korsarz”, „Zbyszek”, „Hanka”),
  • patrol st. sierż. Adama Ratyńca „Lamparta” (por. Konstanty Maksymow „Ryszard”, „Litwin”, „Tygrys”, „Ryś”, „Amerykanin”–„Romek”, „Sokół”, „Poleszuk” oraz „Krakowiak”).

Późną jesienią 1951 roku w Departamencie III MBP (odpowiedzialnym za zwalczanie podziemia niepodległościowego) podjęto decyzję o włączeniu oddziału „Huzara” do kombinacji operacyjnej oznaczonej kryptonimem „Cezary”, wymierzonej przeciw Delegaturze Zagranicznej WiN. Utworzone w ramach tej prowokacji V Komenda Główna (Zarząd) Zrzeszenia „WiN” oraz Komenda Obszaru Centralnego (kryptonim „Akademia”) potrzebowały uwiarygodnienia wobec wspomnianej delegatury oraz wywiadu amerykańskiego. „Centrala” mianowała kpt. „Huzara” komendantem Białostockiego Okręgu WiN, oznaczonego kryptonimem „Bursa”.

Równolegle do Operacji „Cezary” MBP prowadziło olbrzymią operację wojskowo-policyjną, oznaczoną kryptonimem „Narew”, do której użyto 7 batalionów KBW oraz Grupę Operacyjną „Bug” – łącznie 3500 żołnierzy KBW, wzmocnionych przez setki funkcjonariuszy MO oraz UB. W kolejnych obławach, potyczkach i zasadzkach byli likwidowani ostatni żołnierze Brygady. We wrześniu 1952 roku pozostała już tylko garstka rozbitków. W porozumieniu z „Akademią”, Kazimierz Kamieński „Huzar” 17 października 1952 roku przyjechał do Warszawy, gdzie został aresztowany 28 października 1952 roku. Wszyscy pozostali partyzanci „Huzara” zostali aresztowani 30 listopada 1952 roku.

Bilans

W latach 1946–1949 oddziały 6 Brygady Wileńskiej zrealizowały blisko 250 akcji bojowych. Stoczyły około 50 walk i potyczek z „siłami bezpieczeństwa”, wykonały 35 różnego rodzaju zasadzek, rozbiły co najmniej 30 posterunków MO oraz placówek UB, przeprowadziły 6 akcji na pociągi, 15 akcji na urzędy gminne, 55 akcji na spółdzielnie, 10 akcji „rozbrojeniowych”, kilkadziesiąt akcji „przeciwbandyckich” oraz 35 innych akcji, głównie „porządkowych” i na różne obiekty gospodarcze. Zlikwidowały wielu funkcjonariuszy UB, współpracowników MBP oraz bandytów z szajek rabunkowych.

W szeregach Brygady przewinęło się łącznie około 300 walczących żołnierzy (oraz setki uczestników siatki terenowej). Ponad 140 zginęło w walce lub zostało zamordowanych w wyniku mordów sądowych. Pozostali, w większości, przeszli przez brutalne śledztwa i odbyli wieloletnie wyroki więzienia. Spośród dowódców pododdziałów podlegających „Młotowi” nie przeżył ani jeden.

Upamiętnienie

Tradycje Brygady kultywuje 1 Podlaska Brygada Obrony Terytorialnej.

Pomniki

W Siedlcach na skwerze Wileńskim, w trójkącie ulic Floriańskiej, Brzeskiej i 3 Maja, wzniesiono pomnik żołnierzy 5 i 6 Wileńskiej Brygady.

W Wysokiem Mazowieckim odsłonięto pomnik upamiętniający Kazimierza Kamieńskiego, oficerów i żołnierzy 6 Wileńskiej Brygady.

W 2005 roku w Borychowie odsłonięto obelisk z napisem: „Pamięci 6 Brygady Wileńskiej AK poległych 30.09.1950 r. w Borychowie w walce z komunistami. Arkadiusza Czapskiego ps. „Arkadek”, Józefa Oksiuty ps. „Pomidor”, Władysława Strzałkowskiego ps. „Władek”, Eugeniusza Welfela ps. „Orzełek” oraz Mariana Borychowskiego, zamęczonego przez komunistów w 1951 r. w więzieniu za pomoc udzieloną partyzantom. Oddali życie za niepodległość Polski i wolność człowieka”. 04.05.2005 r.

Siódmego maja 2006 roku w Jabłonnie Lackiej odsłonięto podobny obelisk poświęcony „Brzaskowi”. Napis na obelisku: „Pamięci bohaterskich żołnierzy 6 Brygady Wileńskiej AK: por. Józefa Małczuka „Brzaska”, sierżanta Kazimierza Ilczuka „Sepa”, sierżanta Arkadiusza Pieniaka, poległym 7.04.1950 r. pod Toczyskami Podbornymi w walce z komunistami za niepodległość Polski, wiarę katolicką i wolność człowieka. 07.05.2006 r.

Dzięki działalności Fundacji „Pamiętamy” w 2007 roku odsłonięto w Sokołowie Podlaskim pomnik „Żołnierzy AK i struktur poakowskich Obwodu Sokołów Podlaski, 6 Brygady Wileńskiej AK, kpt. „Młota” oraz cywilnych mieszkańców powiatu sokołowskiego, poległych w walce z komunistycznym zniewoleniem w latach 1944–1953”. Głównymi fundatorami pomnika byli: Anna i Adam Krauze, Edward Ratyński oraz Halina Herbert-Żebrowska, siostra Zbigniewa Herberta. Twórcą monumentu był Marek Szczepanik.

11 sierpnia 2013 roku odsłonięto w Łapach obelisk upamiętniający st. sierż. Lucjana Niemyjskiego, który, otoczony 22 sierpnia 1952 roku przez funkcjonariuszy UB w swej kryjówce we wsi Łapy-Wity (obecnie dzielnica Łap), zginął śmiercią samobójczą.

Odznaczenia

Postanowieniem prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego z 9 listopada 2007 roku „za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej” dowódcy 6 Wileńskiej Brygady: Zygmunt Szendzielarz, Władysław Łukasiuk oraz Kazimierz Kamieński zostali pośmiertnie odznaczeni Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski, natomiast Lucjan Jan Minkiewicz – pośmiertnie Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą. Uroczystość wręczenia orderów rodzinom miała miejsce 11 listopada tego samego roku podczas obchodów Narodowego Święta Niepodległości.

Tego samego dnia pośmiertnie odznaczeni zostali również oficerowie i podoficerowie 6 Wileńskiej Brygady:

  • Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski:
  • Józef Ludwik Małczuk,
  • Lucjan Niemyjski,
  • Walerian Nowacki,
  • Roman Ostrowski (oficer w oddziale Kazimierza Kamieńskiego z okresu przed przyłączeniem się do 6 Wileńskiej Brygady),
  • Kazimierz Parzonko,
  • Marian Pluciński (5 Wileńska Brygada),
  • Adam Ratyniec,
  • Teodor Śmiałowski (zginął w 1945 roku),
  • Eugeniusz Tymiński,
  • Henryk Wieliczko (5 Wileńska Brygada),
  • Kazimierz Wyrozębski.
  • Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski:
  • Irena Kazimiera Małczuk (jedyna żyjąca wśród odznaczonych),
  • Antoni Borowik,
  • Marian Borychowski,
  • Eugeniusz Korzeniewski,
  • Kazimierz Tkaczuk,
  • Antoni Wodyński.
  • Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski:
  • Józef Wierzbicki,
  • Tadeusz Wojno.

Zobacz też

  • Żołnierze wyklęci
  • Wolność i Niezawisłość

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

AIPN, Teczki więźniów 1948, Chrzanowski Czesław; APW, WSR w Warszawie, Sr. 756/48.

Straceni w więzieniu mokotowskim. [dostęp 2013-08-24].

UB Siedlce między „Korwinem” i „Młotem”. [dostęp 2016-11-12].

Tadeusz Swat: Przed Bogiem i Historią – Księga ofiar komunistycznego reżimu w Polsce lat 1944–1956 – Mazowsze. Wydawnictwo IPN, 2003. ISBN 83-89078-15-5. Brak numerów stron w książce.

Kazimierz Krajewski, Tomasz Łabuszewski: Kazimierz Kamieński „Huzar” ostatni podlaski komendant 6 Brygady Wileńskiej AK i jego żołnierze 1939–1952. Wysokie Mazowieckie: Fundacja „Pamiętamy”, listopad 2007. [dostęp 2014-07-09]. Brak numerów stron w książce.