6 Pułk Strzelców Konnych im. Hetmana Wielkiego Koronnego Stanisława Żółkiewskiego
6 psk to oddział kawalerii Armii Polskiej we Francji oraz Wojska Polskiego II RP. Pułk został utworzony z jednostek sformowanych w Francji i Włoszech, początkowo jako 1 pułk szwoleżerów. Po przybyciu do Polski w maju 1919 roku, został przekształcony w 4 pułk Dragonów Kresowych, a następnie w 4 pułk strzelców konnych.
Poszczególne dywizjony pułku brały udział w wojnie polsko-bolszewickiej, pełniąc funkcję kawalerii dywizyjnej dla jednostek piechoty. Po zakończeniu wojny, na bazie części pododdziałów „wojennego” 4 pułku strzelców konnych, powstał nowy 6 pułk strzelców konnych. W okresie międzywojennym pułk stacjonował w Żółkwi, a w kampanii wrześniowej walczył w składzie Kresowej Brygady Kawalerii.
Rodowód
Wiosną 1918 roku, przy szwadronie instrukcyjnym szwoleżerów Armii Polskiej we Francji, stacjonującym w Alençon, utworzono 1 szwadron 1 grupy 1 pułku szwoleżerów. W maju 1918 roku nowo sformowany szwadron wyruszył na front w składzie 1 Dywizji Strzelców do Szampanii.
W połowie grudnia 1918 roku w obozie Santa Maria la Bruna powstał 2 szwadron 1 grupy. W marcu 1919 roku został on przewieziony do Vauvilliers we Francji, gdzie dołączył do 1 pułku szwoleżerów. W Włoszech powstały również 3. i 4 szwadron 2 grupy 1 pułku szwoleżerów. Wiosną, oddziały Błękitnej Armii przybyły do Polski, biorąc udział w walkach o niepodległość, a latem grupy zostały przeformowane w dywizjony.
We wrześniu 1919 roku, dowództwo 4 pułku dragonów zostało przekształcone w dowództwo 4 pułku strzelców konnych. Jesienią powstały także jego III i IV dywizjon. Dywizjony te utworzono na bazie 1. i 2 grupy szwadronów 3 pułku szwoleżerów, które sformowano w lutym i marcu 1919 roku we Francji. Nadwyżki szwadronu instrukcyjnego szwoleżerów zebrane w Brzeżanach posłużyły do sformowania szwadronu zapasowego 4 psk, który we wrześniu 1919 roku rozmieszczono w Hruszowie w pobliżu Lubaczowa.
W październiku 1920 roku, przekształcono 4 pułk strzelców konnych. Z części jego szwadronów, 8 września 1921 roku, powstał 6 pułk strzelców konnych. Od 20 lipca 1921 roku do 27 sierpnia 1939 roku, stałym miejscem dyslokacji pułku była Żółkiew, rodowa posiadłość wybitnego wodza i żołnierza, hetmana Stanisława Żółkiewskiego.
W walce o granice
1 i 3 pułk szwoleżerów Armii generała Józefa Hallera zadebiutowały na froncie francusko-niemieckim w Szampanii. Po zakończeniu działań wojennych na froncie zachodnim obydwa pułki zostały przetransportowane do rejonu Warszawy.
W momencie rozpoczęcia działań wojennych na froncie wschodnim przeciwko bolszewikom, już jako 4 pułk strzelców konnych, pułk wziął udział w wyprawie kijowskiej.
Poszczególne dywizjony 4 pułku strzelców konnych działały jako jazda dywizyjna przydzielona do różnych dywizji piechoty. I dywizjon walczył w ramach 13 Dywizji Piechoty, II dywizjon w składzie 11 Dywizji Piechoty, III dywizjon w 5 Dywizji Piechoty, a IV dywizjon stanowił jazdę organiczną 12 Dywizji Piechoty.
15 maja 1920 roku pułk brał udział w zajęciu Łucka oraz przeprowadził wypady na Młynów i Równe.
18 sierpnia 1920 roku stoczył krwawą bitwę pod Krasnem.
Kawalerowie Virtuti Militari i polegli
Pułk w okresie pokoju
Reorganizacja i podporządkowanie
Po zakończeniu działań wojennych w nowo formowanym 6 pułku strzelców konnych pozostawiono II, III oraz IV dywizjon „starego” 4 pułku strzelców konnych. Dowództwo i szwadron zapasowy formowano w Hruszowie. Dotychczasowy III dywizjon przemianowano na I dywizjon, a IV dywizjon otrzymał numer III. W październiku 1921 roku z nadwyżek II dywizjonu sformowano szwadron, który przekazano do nowo formowanego 10 pułku strzelców konnych w Łańcucie.
Pododdziały pułku pełniły rolę jazdy dywizyjnej, a jego dowódca podlegał bezpośrednio dowódcy Okręgu Korpusu nr VI. W zakresie szkolenia pułk był podporządkowany inspektorowi jazdy nr III. W tym czasie w skład pułku wchodziły trzy szwadrony strzelców konnych, oddział szkolny karabinów maszynowych, pułkowa szkoła podoficerska oraz kadra szwadronu zapasowego. W przypadku mobilizacji pułk miał wystawić dwuszwadronowe dywizjony jazdy organicznej dla 5., 11. i 12 Dywizji Piechoty.
Wiosną 1924 roku, wraz ze zmianą terminu „jazda” na „kawaleria”, dotychczasowe pułki jazdy dywizyjnej (pułki strzelców konnych) zostały przeformowane w pułki jazdy samodzielnej, wzorując się na pułkach szwoleżerów czy ułanów. W tym celu w 6 psk sformowano 4 szwadrony liniowe oraz szwadron ciężkich karabinów maszynowych. Utworzono także pluton łączności oraz sekcję pionierów.
Jednocześnie pułk zmienił swoje podporządkowanie i wszedł w skład XVI Brygady Kawalerii. Wiosną 1930 roku rozformowano 4 Dywizję Kawalerii, a pułk został włączony do 2 Samodzielnej Brygady Kawalerii. Od wiosny 1937 roku wchodził w skład Kresowej Brygady Kawalerii.
Zakwaterowanie
W momencie zawieszenia broni na froncie wojny polsko-bolszewickiej, pododdziały, które miały wejść w skład nowo tworzonego 6 pułku strzelców konnych, stacjonowały na różnych odcinkach frontu. Dowództwo i szwadron zapasowy były formowane w Hruszowie. W styczniu 1921 roku dołączył do nich 1 szwadron. W lipcu pododdziały zgrupowane w Hruszowie przeniesiono do Żółkwi. Tu powróciły z linii demarkacyjnej 5. i 6 szwadron oraz pluton ckm z III dywizjonu, a miesiąc później 2 szwadron. Ostatecznie, 27 października 2/6 psk przeniesiono do Łańcuta i przemianowano na 1/10 pułku strzelców konnych, natomiast 5 i 6 szwadron przekształcono na 2. i 3 szwadron, pozostawiając je w Żółkwi w strukturach 6 psk. W 1924 roku 4 szwadron pułku stacjonował w Kamionce Strumiłowej.
Zdarzenia
8 maja 1926 roku w Żółkwi, starszy wachmistrz Stanisław Kisielewski, będąc w stanie nietrzeźwości, zastrzelił z rewolweru dowódcę pułku, podpułkownika Konstantego Obidzińskiego oraz wachmistrza Jana Gadomskiego. 20 maja 1926 roku, wyrokiem wojskowego sądu doraźnego, wachmistrz Kisielewski został skazany za podwójne zabójstwo na karę śmierci oraz degradację. Dowódca Okręgu Korpusu Nr VI we Lwowie zatwierdził wyrok, a pełniący obowiązki prezydenta RP, Marszałek Sejmu Maciej Rataj, nie skorzystał z prawa łaski. Skazany został rozstrzelany tego samego dnia we Lwowie.
Mobilizacja
6 pułk strzelców konnych, zgodnie z planem mobilizacyjnym w ramach mobilizacji alarmowej w grupie „czerwonej”, w dniach 27–29 sierpnia 1939 roku, zmobilizował w Żółkwi własne pododdziały pułku. Dodatkowo w tym samym czasie zmobilizowano dla macierzystej Kresowej Brygady Kawalerii samodzielny pluton km nr 2, kolumny taborowe kawaleryjskie typu I nr 647 i 648 oraz warsztat taborowy nr 641. W ramach mobilizacji powszechnej, w okresie od 31 sierpnia do 3 września, zmobilizowano dwa szwadrony marszowe brygady, nr 3 i nr 4, tj. dla 6 psk i 12 pułku ułanów oraz uzupełnienia marszowe dla brygadowych szwadronów pionierów nr 4 i łączności nr 2. Dodatkowo, na bazie pozostałości pułku, zmobilizowano Ośrodek Zapasowy Kresowej Brygady Kawalerii (OZKaw. „Żółkiew”) do 5 września 1939 roku. Pułk terminowo i bez większych przeszkód zmobilizował alarmowo swoje pododdziały brygadowe i od godz. 8.00 oczekiwał na zawagonowanie do transportów kolejowych. Z powodu przeciążenia węzła lwowskiego PKP oraz braków taboru, nastąpiło opóźnienie w odjazdach czterech transportów kolejowych od 7 do 24 godzin. 6 psk został dyslokowany w składzie Kresowej Brygady Kawalerii do Armii „Łódź”.
6 psk w kampanii wrześniowej
Działania bojowe pułku
Bój graniczny nad Wartą
Pułk został przewieziony transportami kolejowymi na trasie Brody, Kowel, Brześć n/Bugiem, Siedlce, Warszawa do Poddębic w dniach 30 sierpnia–3/4 września 1939 roku. Koncentrowano go wraz z macierzystą Kresową BK na północnym skrzydle Armii „Łódź” w rejonie Rossoszycy i Szadka. Pułk stacjonował w rejonie Prusinowic, pozostając chwilowo w odwodzie Kresowej BK. Po osiągnięciu pełnej gotowości bojowej, poprzedzany dwoma podjazdami, wyruszył w kierunku rzeki Warty. Maszerując na czele pułku, jako czołowy 2 szwadron, rozpoznał rejon Brodni, którą obsadził, a następnie dokonał wypadu na zachodni brzeg Warty. Główne siły pułku w nocy z 4 na 5 września obsadziły wschodni brzeg Warty w rejonie Popowa. Zgodnie z rozkazem ze sztabu armii, dowódca 6 psk miał jeszcze tej nocy dokonać wypadu siłami głównymi na zachodni brzeg rzeki. W tym celu z sił głównych pułku wysłano podjazd w sile plutonu 1/1 szwadronu w kierunku zachodnim oraz 4 szwadron wzdłuż zachodniego brzegu Warty na południe. Około godz. 6:15, zajmujący stanowiska obronne w rejonie Popowa, niepełny 1 szwadron podjął walkę ogniową ze zmotoryzowanym Oddziałem Wydzielonym niemieckiej 30. Dywizji Piechoty. Do walki włączył się również 3 szwadron, próbując uderzyć na niemiecką piechotę poprzez przeprawę wpław przez Wartę. Mimo wprowadzenia do walki szwadronu ckm oraz pozostałych pododdziałów pułku, nie udało się odrzucić niemieckiego OW 30. DP od rzeki Warty. Silny ostrzał niemieckiej broni maszynowej oraz wsparcie ze strony lotnictwa doprowadziły do rozproszenia koniowodnych walczących nad rzeką strzelców oraz znacznych strat pułku w sile żywej. Podpalenie przez niemiecki ostrzał wsi Popów i kolonii Popów zdezorganizowało obronę 6 psk. Około południa z północnej strony na wschodnim brzegu Warty pojawił się niemiecki podjazd motocyklistów, a ostrzał rozpoczęła niemiecka artyleria. Działania niemieckie pogłębiły trudną sytuację pułku, zmuszając go do odwrotu i rezygnacji z obrony rzeki w rejonie Popowa. Nie doczekano powrotu wysłanych własnych podjazdów. Szwadrony 1 i 3 utraciły około 30% stanów, a pluton łączności 50%.
W godzinach popołudniowych 6 psk wycofał się do miejscowości Grabina, gdzie dołączył 2 szwadron. W godzinach nocnych 5/6 września pułk przybył do Prusinowic i zajął tam obronę od strony zachodniej. Do sił głównych pułku nie dołączyły podjazdy wysłane na zachodni brzeg Warty, tj. wzmocnione ckm 4 szwadron oraz 1 pluton 1 szwadronu.
Na szlakach odwrotu, rozdzielenie się 6 psk
Nocą 6/7 września 6 psk, wzmocniony 3 baterią 13 dywizjonu artylerii konnej oraz 61 dywizjonem pancernym, otrzymał zadanie osłony odwrotu Kresowej BK oraz opóźniania przeciwnika na osi Poddębice-Aleksandrów Łódzki do miejscowości Kuciny. Z Albertowa pułk przeszedł do rejonu wsi Kuciny około 5:30, zajmując obronę. Wysłany w kierunku Poddębic pluton samochodów pancernych 61 dywizjonu stracił od niemieckiego ostrzału ppanc. dwa samochody pancerne. Po godzinie 7 podjęto dalszy odwrót w kierunku Aleksandrowa Łódzkiego, a na podstawie rozkazu dowódcy Kresowej BK, pozostał 1 szwadron z plutonem kolarzy do obrony lasu w rejonie Ustronia. Z uwagi na okrążenie Kresowej BK, została ona zmuszona do przebicia się przez pierścień niemieckich wojsk pomiędzy Ozorkowem a Aleksandrowem. Jako I rzutowe natarcie prowadziły 20 i 22 pułki ułanów, wspierane ogniem 13 dak. 6 psk podążał w II rzucie natarcia za 20 pułkiem ułanów. Tego dnia utracono kontakt z 1 szwadronem i plutonem kolarzy. 6 psk maszerował ze zgrupowaniem dowódcy 20 pułku, płk. dypl. A. Kunachowicza, poprzez lukę w ugrupowaniu niemieckim pomiędzy Kęblinem a Strykowem, maszerując nocą 7/8 września. O świcie 8 września zgrupowanie osiągnęło lasy na zachód od Głowna. Z uwagi na nadchodzące oddziały niemieckie od strony Kębliny i Strykowa, zgrupowanie wycofało się na wschodni brzeg rzeki Mrogi. Maszerujące śladem pułku 1 szwadron został rozbity pod Kęblinem, a maszerujący za nim pluton kolarzy został odcięty pod Strykowem i wzięty do niewoli. Z 1 szwadronu tylko kilku żołnierzy dołączyło do 6 psk.
Z nad Mrogi 6 psk w składzie zgrupowania płk. Kunachowicza pomaszerował do okolic Chlebowa, który osiągnął 9 września rano. Ponowny marsz podjęto w kierunku Skierniewic w godzinach południowych, 6 psk maszerował w dwóch kolumnach. Brak łączności i map spowodował całkowite rozproszenie się pododdziałów pułku. W grupie z ppłk. Mossorem znalazła się grupa około plutonu z 1 szwadronu, około plutonu z 2 szwadronu, 3 pluton ze szwadronu ckm, pluton łączności oraz poczet dowódcy pułku. W drugiej grupie maszerował 3 szwadron, część 2 szwadronu i połowa szwadronu ckm, a dowodzenie tą grupą objął rtm. W. Zachoszcz. Maszerujące grupy prowadziły walki z podjazdami i patrolami niemieckimi penetrującymi teren. Grupa ppłk. Mossora przemaszerowała przez Skierniewice do wsi Kamion. 10 września utraciła kontakt ze zgrupowaniem płk. Kunachowicza, dołączyły do grupy po drodze szwadron 1/20 puł. z plutonem ckm, pluton 19 pułku ułanów, bateria 3/13 dak oraz 30 kompania łączności. Nocą 10/11 września grupa przebiła się przez szosę Radom-Warszawa, niszcząc niemiecki patrol zmotoryzowany z 5 motocyklami i 2 samochodami terenowymi. Po sforsowaniu szosy grupa dotarła do lasu pod Osuchowem, 8 km od miejsca potyczki. Około 9:00 11 września zgrupowanie zostało zlokalizowane przez patrole niemieckie, a o 11:00 oddziały niemieckiej 19. DP okrążyły lasy i zaatakowały grupę ppłk. S. Mossora. Grupa walczyła do godz. 16:30, gdzie z uwagi na brak amunicji, była zmuszona do kapitulacji. Do niewoli dostał się dowódca pułku ppłk dypl. Stefan Mossor oraz ponad 100 żołnierzy, pozostali przebili się przez okrążenie. Szwadron 1/20 puł. szarżą, a część poległo – 25 żołnierzy. Grupa rtm. Zachoszcza przedarła się po walkach na wschód od Leszna do Warszawy.
Walki szwadronów 6 psk poza pułkiem
4 Szwadron
Dowódca Kresowej BK płk. dypl. Jerzy Grobicki po odłączeniu się od brygady, pomiędzy 8 a 11 września w rejonie Otwocka, przystąpił do zbierania resztek oraz obrony wschodniego brzegu Wisły. W miejscu koncentracji do Kresowej BK dołączył 4 szwadron 6 psk oraz pluton 1/1 szwadronu. 12 września natarcie Kresowej BK na niemiecki przyczółek na wschodnim brzegu Wisły w rejonie Góry Kalwarii, broniony przez oddziały niemieckiej 1. Dywizji Pancernej, zakończyło się niepowodzeniem. Wszyscy oficerowie 6 psk polegli: ppor. Batycki, Cisło, Sokulski lub zostali ciężko ranni: rtm. Szeloch oraz por. Fusiecki. Dowództwo nad resztkami zbiorczego szwadronu 6 psk przejął plut. Michał Domiszewski. Pluton ten dołączył do 1 p kaw. KOP ppłk. F. Kopcia, a następnie w Wołyńskiej BK, dzieląc dalsze losy Grupy Operacyjnej Kawalerii gen. bryg. W. Andersa, w walkach pod Jacnią 23 września, szwadron/pluton 6 psk został rozbity.
Dywizjon rtm. Zachoszcza
Grupa rtm. Wacława Zachoszcza, poprzez lasy nieborowskie, Błonie, Leszno, dotarła do Warszawy 14 września. Uzupełniono konie i po wypoczynku w koszarach 1 pułku szwoleżerów, 16 września wymaszerowała do miejscowości Dąbrowa Gaj. Na miejscu 2 szwadron uzupełniono plutonem z KD 5 DP. 17 września dywizjon w rejonie gajówki Młyńsko w Puszczy Kampinoskiej osłaniał składy w Palmirach, w składzie Zgrupowania/Pułku Kawalerii mjr Juniewicza jako dywizjon 6 psk pod dowództwem rtm. W. Zachoszcza.
dowódca dywizjonu 6 psk – rtm. Wacław Zachoszcz
dowódca 2 szwadronu – por. Mieczysław Bielecki
dowódca 1 plutonu – por. Walerian Waldemar Tyrakowski, ppor. rez. Ignacy Prądzyński (od 19 IX 1939)
dowódca 3 plutonu – ppor. rez. Julian Medyński
dowódca plutonu KD 5 DP – ppor. rez. Tadeusz Czacki
dowódca 3 szwadronu – por. Mieczysław Kiwała, por. Walerian Waldemar Tyrakowski (od 19 IX 1939)
dowódca 1 plutonu – ppor. Janusz Śmigielski
dowódca 2 plutonu – ppor. rez. Jan Stanek
dowódca 3 plutonu – por. rez. Janusz Paliszewski
dowódca półszwadronu ckm i br. tow. – rtm. Aleksander Filipecki
dowódca plutonu ckm – ppor. rez. Wacław Szmidt
dowódca plutonu ppanc. (2 armaty) – ppor. rez. Bogusław Koch.
Z uwagi na pojawienie się niemieckich oddziałów pancerno-motorowych, dywizjon prowadził rozpoznanie szosy Warszawa-Modlin oraz miejscowości Sadowa. 19 września dywizjon dokonał wypadu na wieś Sadowa, gdzie w ataku na gniazdo karabinu maszynowego poległ por. Kiwała, a szwadron poniósł znaczne straty w potyczce z niemieckim pododdziałem pancernym. Zgrupowanie kawalerii dozorowało Wisłę od Warszawy do Modlina oraz zabezpieczało brzeg rzeki od desantu z wschodu, jak również składy broni i amunicji w Palmiry. 21 września, położenie dywizjonu uległo zmianie z uwagi na odcięcie drogi do Warszawy przez oddziały niemieckie z XI Korpusu Armijnego oraz 1. Dywizji Lekkiej oraz napływ oddziałów i rozbitków z Armii „Poznań” i Armii „Pomorze”. W okolicy składów w Palmiry, gen. bryg. Mikołaj Bołtuć zebrał wszystkie będące tam oddziały, a z uwagi na bezcelowość dalszego utrzymywania terenów składów przez broniącą ich załogę, podjął próbę przebicia się do Warszawy wzdłuż zachodniego brzegu Wisły, toru kolejowego Warszawa-Palmiry oraz szosy Modlin-Warszawa. Pułk mjr. Juniewicza o świcie 22 września wykonał natarcie na odcinku od toru kolejowego do szosy z Modlina, z lasu na południowe i zachodnie skraj Łomianek. Dywizjon 6 psk, spieszony, nacierał prawą stroną szosy z modlińskiej, jako czołowy 2 szwadron zlikwidował kilka gniazd oporu, ponosząc jednak ogromne straty w zabitych i rannych, sięgające 90% oficerów oraz 60% podoficerów i szeregowych. Polegli ppor. Prądzyński i Śmigielski, ciężko ranni zostali rtm. Zachoszcz oraz por. Tyrakowski, pozostali dostali się do niewoli. Duża grupa koniowodnych pod wodzą rtm. Filipeckiego galopem po wale wiślanym zaatakowała pozycje niemieckie, część z nich poległa, a część się przebiła przez pozycje niemieckiej piechoty. 22 września był ostatnim dniem istnienia dywizjonu. Strzelcy konni 6 pułku, którzy dotarli do Warszawy od 16 września, przedzierali się z południowych i północnych przedpoli miasta, byli gromadzeni w koszarach 1 p szwol. oraz 1 dak w szwadronie por. Kazimierza Branickiego, wchodzącym w skład dywizjonu kawalerii rtm. A. Kropielnickiego, bronili wylotu ul. Belwederskiej oraz okolic Fortu Dąbrowskiego do końca obrony Warszawy.
Szwadron marszowy 6 psk
Sformowany w I rzucie mobilizacji powszechnej, osiągnął gotowość bojową 2 września 1939 roku. Umundurowany, uzbrojony i wyposażony z magazynów mobilizacyjnych, otrzymał konie, które nie odeszły z I rzutem bojowym pułku. Skład obsady dowódczej szwadronu marszowego 6 psk:
dowódca szwadronu – rtm. rez. Jan Pianowski-Kwiatkowski
dowódca 1 plutonu – ppor. rez. Jan Nycz
dowódca 2 plutonu – ppor. rez. Wiesław Bułkowski
dowódca 3 plutonu – ppor. rez. Stanisław Laubert.
3 lub 5 września szwadron opuścił Żółkiew i przemaszerował do rejonu Krechowa, a następnie zajął pozycje obronne wzdłuż szosy Janów-Lwów. Następnie, na rozkaz dowódcy OK VI, pułk maszerował do okolic Sokolnik na północ od Lwowa, gdzie prowadził rozpoznanie i patrolowanie okolicy. Po 10 września wycofał się przez rogatkę Gródecką do Lwowa, kwaterując w koszarach 14 pułku ułanów. We Lwowie uzupełniono szwadron ochotnikami oraz utworzono półpluton ckm Maxim wz. 1908 na jukach pod dowództwem por. rez. Antoniego Hlebko. W połowie września wszedł w skład Korpusu Ochotniczego do Zadań Specjalnych gen. dyw. st. sp. Mariana Żegoty-Januszajtisa. Działał patrolami na przedpolu Lwowa oraz całością szwadronu 15 września w wypadzie na Kozielniki, a 16 września, ze szwadronem konnym rezerwy policyjnej, na Śnichów, gdzie stoczył potyczkę, mając 7 rannych. 19 września dokonał zagonu, marszem nocnym Grzybowice Wielkie i Brzuchowice, docierając o świcie 20 września do Hołoska, gdzie po drobnym starciu utracił kontakt z 3 plutonem (dostał się do niemieckiej niewoli?) i wycofał się do Lwowa, który osiągnął 21 września przed południem. Z chwilą kapitulacji Lwowa, szwadron marszowy 6 psk zakończył działania bojowe. Oficerowie w większości nie poszli do niewoli i przedostali się przez granicę na zachód.
Szwadrony 6 psk w Ośrodku Zapasowym Kawalerii „Żółkiew” Kresowej BK w działaniach i w walce
W składzie OZ Kaw. „Żółkiew” Kresowej BK prowadzono intensywną pracę organizacyjną, formując w ramach ośrodka szwadrony konne i piesze z nadwyżek rezerwistów, koni, broni oraz wyposażenia pułków 12, 22 ułanów, 6 strzelców konnych i innych pododdziałów, które dołączyły pod dowództwem ppłk. Stefana Gołaszewskiego. Zastępcą dowódcy ośrodka został mjr Stanisław Mirecki, pokojowy zastępca dowódcy 6 psk. 9 września gotowość bojową osiągnął szwadron konny 6 psk pod dowództwem por. rez. Tadeusza Kownackiego. W rejonie wsi Trościanica, pod dowództwem mjr. Ignacego Drozdowskiego, formowano szwadrony piesze, wśród nich z 6 psk. 9 września, ze składu OZKaw. Kresowej BK, wydzielono konny dywizjon/pułk rozpoznawczy rtm. Józefa Murasika, w skład którego wszedł szwadron 6 psk por. rez. Kownackiego (opis działań szwadronu znajduje się w artykule Pułk Marszowy/Rozpoznawczy Kresowej BK rtm. Murasika). Dodatkowo, opis działań pozostałych szwadronów formowanych z kadry i rezerwistów 6 psk w ramach OZKaw. „Żółkiew” Kresowej BK znajduje się w artykule Ośrodek Zapasowy Kresowej Brygady Kawalerii.
Symbole pułkowe
Sztandar
Nadanie przepisowego sztandaru oraz zatwierdzenie jego wzoru zostało ujęte w Dzienniku Rozkazów MSWojsk. nr 24 z 1925 roku, poz. 249.
11 października 1925 roku w Żółkwi gen. Aleksander Pajewski wręczył pułkowi sztandar, ufundowany przez społeczeństwo powiatów żółkiewskiego, rawskiego i sokalskiego.
23 września 1939 roku sztandar został ukryty na boisku szkolnym we wsi Zarzecze pod Rzeszowem. W czasie remontu szkoły w 1959 roku został odnaleziony i przekazany do Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, gdzie do dziś jest eksponowany.
Odznaka pamiątkowa
Odznaka została zatwierdzona Dz. Rozk. MSWojsk. nr 49, poz. 872 z 13 grudnia 1921 roku. Ma kształt krzyża maltańskiego, którego ramiona o złoconych krawędziach są pokryte białą emalią. Na ramionach wpisano cyfry I III 46. Na środek krzyża nałożono złote półsłońce, stanowiące tło dla miniatury odznaki Armii Polskiej we Francji. Jest czteroczęściowa – oficerska, wykonana w srebrze, emaliowana. Wymiary: 60×60 mm. Projekt: Maurycy Gąssowski, Feliks Ryl, Zygmunt Mieszczankowski. Wykonanie: RS – Lion, Stefan Wincenty Wiśniewski – Warszawa.
Barwy i insygnia
29 stycznia 1937 roku Minister Spraw Wojskowych nadał 6 psk nazwę „6 Pułk Strzelców Konnych imienia Hetmana Wielkiego Koronnego Stanisława Żółkiewskiego” oraz zarządził noszenie przez żołnierzy pułku na naramiennikach kurtek i płaszczy – w miejsce dotychczasowej numeracji – inicjałów „S.Ż.” z buławą hetmańską. Dla oficerów i chorążych inicjały oraz buława były haftowane nićmi metalowymi, oksydowanymi na stare srebro, natomiast dla podoficerów i strzelców wykonane były z białego matowanego metalu. Podoficerowie zawodowi mogli nosić inicjały oraz buławę haftowane podczas występowania w ubiorze pozasłużbowym.
Od 1921 roku pułk używał proporczyków barwy ciemnozielono-białej, a w latach 1922–1927 otoków barwy oliwkowej. Rozkazem Ministerstwa Spraw Wojskowych z 24 marca 1927 roku pułk otrzymał otok barwy białej.
Żurawiejka
Kadra pułku
Żołnierze 6 pułku strzelców konnych – ofiary zbrodni katyńskiej
Biogramy zamordowanych oficerów znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2023-10-30].
Krzysztof Filipow, Bohdan Wróblewski: Odznaki pamiątkowe Wojska Polskiego 1921–1939. Kawaleria. Warszawa: Feniks editions, 1992. ISBN 83-900217-3-0.
Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24 zeszyt 2, dział III. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
Zbigniew Gnat-Wieteska: 6 Pułk Strzelców Konnych im. Hetmana Wielkiego Koronnego Stanisława Żółkiewskiego. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 1998, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt 60. ISBN 83-87103-36-5.
Szymon Kucharski, Juliusz Tym: 6 pułk strzelców konnych. T. 24. Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2019, seria: Wielka Księga Kawalerii Polskiej 1918–1939. Odznaki kawalerii. ISBN 978-83-8164-151-7.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
Księga jazdy polskiej, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 1993, reprint wydania z 1936.
Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Pantera Books, 2007. ISBN 83-204-3299-5.
Lesław Kukawski, Juliusz Tym: 6 pułk strzelców konnych. Wielka Księga Kawalerii Polskiej 1918-1939 tom 36. Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2013. ISBN 978-83-7769-363-6.
Marcin Majewski: Kresowa Brygada Kawalerii w kampanii 1939 roku. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2011. ISBN 978-83-7629-280-9.
Kazimierz Mazurkiewicz: Zarys historji wojennej 10-go pułku strzelców konnych. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1930, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
Henryk Smaczny: Księga kawalerii polskiej 1914-1947: rodowody, barwa, broń. Warszawa: TESCO, 1989. ISBN 83-00-02555-3.
Andrzej Wesołowski (red.): Boje nad Wartą. 10 Kaniowska Dywizja Piechoty i Kresowa Brygada Kawalerii w kampanii wrześniowej. Opracowania i dokumenty tom 1. Warszawa, Sochaczew, Zduńska Wola: Wydawnictwo Tetragon, Muzeum Ziemi Sochaczewskiej i Pola Bitwy nad Bzurą, Muzeum Historii Miasta Zduńska Wola, 2021. ISBN 978-83