6 Pułk Strzelców Granicznych
6 Pułk Strzelców Granicznych to jednostka organizacyjna Strzelców Granicznych w II Rzeczypospolitej.
Formowanie i zmiany organizacyjne
6 pułk Wojskowej Służby Granicznej został utworzony w Biedrusku przez Dowództwo Okręgu Generalnego „Poznań”. Dnia 3 marca 1920 roku, wiceminister spraw wojskowych generał podporucznik Kazimierz Sosnkowski przekształcił dotychczasową formację „Wojskowa Straż Graniczna” w „Strzelców Granicznych”, a dowództwo tej formacji podporządkowało samodzielne pułki WSG. W wyniku tych zmian, jednostka przyjęła nazwę 6 pułku Strzelców Granicznych. Sztab pułku ulokował się we Wronkach, natomiast dowództwo 1 dywizjonu w Czarnkowie, a 2 dywizjonu w Międzychodzie. W połowie marca 1920 roku pułk liczył 1880 żołnierzy i otrzymał zadanie zastąpienia 159 pułku piechoty na odcinku granicy o długości około 260 km, od styku DOG „Pomorze” do Wolsztyna.
Zgodnie z „Historia I dywizjonu”:
7 kwietnia 1920 roku, na podstawie rozkazu dowódcy pułku nr 15, rozpoczęto formowanie I dywizjonu, korzystając z zasobów szwadronu szkolnego w Inowrocławiu. Z tego szwadronu wydzielono 5 oficerów i 40 żołnierzy. Dowódcą dywizjonu został mianowany major Żeromski. Dwa dni później, żołnierzy przeniesiono z koszar artyleryjskich do białych koszar przy ulicy Dworcowej. Już 10 kwietnia do koszar przybyła grupa 700 poborowych z PKU Ostrów, z których utworzono cztery szwadrony. 19 maja, po przeszkoleniu, dywizjon wymaszerował do Leszna, a jego poszczególne szwadrony zaczęły pełnić służbę graniczną.
Na początku kwietnia rozpoczęto również formowanie II dywizjonu. Dowództwo dywizjonu objął etatowy dowódca 5 szwadronu, rtm. Andrzejewski. Dowódcami szwadronów zostali: 6 szwadronu – por. Borowik, 7 szwadronu – por. Sommer, a 8 szwadronu – ppor. Kamiński. W kolejnych dniach do koszar przybywali nowi rekruci. 7 maja dowództwo dywizjonu objął rtm. Lubiak. 20 maja szwadrony batalionu wyruszyły na granicę, a sztab dywizjonu przybył do Ostrowa, skąd kilka dni później przegrupował się do Odolanowa.
W czerwcu 1920 roku sztab pułku oraz I dywizjon stacjonowali już w Lesznie, a dowództwo II dywizjonu w Ostrzeszewie.
23 lipca pułk otrzymał polecenie przekazania do 25 lipca ochranianych odcinków granicy pododdziałom 5 pułku Strzelców Granicznych oraz innym oddziałom ochotniczym. Szwadrony I dywizjonu miały skoncentrować się w Lesznie, a II w Ostrowie, skąd transportami kolejowymi miały zostać przetransportowane do Biedruska. Tam miała nastąpić koncentracja całego pułku, a następnie wyjazd na front polsko-bolszewicki.
—
4 listopada 1920 roku bataliony wartownicze nr 8/VI i 1/VI otrzymały rozkaz zluzowania 6 pułku Strzelców Granicznych. Batalion nr 8/VI przemieszczał się z Siedlec do Szczuczyna, a nr 1/VI z Łodzi do Chorzel. W drugiej dekadzie tego miesiąca bataliony dotarły do wyznaczonych rejonów i przejęły przydzielone im odcinki graniczne.
Służba graniczna
27 marca 1920 roku zachodnią granicę OGen. „Poznań” od granicy OGen. „Pomorze” do okolic Zbąszynia ochraniał jeszcze 159 pułk piechoty, którego dowództwo stacjonowało we Wronkach.
Zgodnie z „historią pułku”:
W drugiej połowie maja I dywizjon pułku rozpoczął obsadzanie granicy z Niemcami na odcinku od Brenna do (wył.) Zdun. Dowództwo 1 szwadronu, pod dowództwem ppor. Tallen-Wilczewskiego, zostało ulokowane w Zbarzewie, 2 szwadronu – por. Podlewskiego w Bojanowie, 3 szwadronu – por. Nowickiego w Rawiczu, a 4 szwadronu – ppor. Giżyńskiego w Jutrosinie. Szwadrony I dywizjonu do 20 czerwca 1920 roku zatrzymały 93 przemytników.
II dywizjon przemieścił się w rejon Ostrowa, aby 21 czerwca udać się na granicę, gdzie luzował 159 Bytomski pułk piechoty od Zdun do Siemianic.
9 grudnia 1920 roku pułk otrzymał polecenie przekazania ochrony granicy państwowej na odcinku I dywizjonu pododdziałom 6/I batalionu wartowniczego z Osowca.
Wydarzenia:
4 czerwca 1920 roku strzelec Feliks Milosz z 4 szwadronu przypadkowo zastrzelił strzelca Stanisława Jeruzalma.
10 czerwca na odcinku II dywizjonu przeprowadzono regulację linii granicznej, przekazując folwark Maliers i przyłączając do Polski wsie: Niwki, Katy i Zbyczyn.
15 czerwca aresztowano komendanta wartowni Bogdaj, kpr. Szczepaniaka, z powodu nadużyć.
19 czerwca 1920 roku strzelcy Idzi Osada i Szczepan Magnuski z 2 szwadronu przypadkowo przekroczyli granicę. Interweniujący niemiecki żandarm, chcąc ich aresztować, przystawił pistolet do skroni jednego z nich, a drugi żołnierz zastrzelił żandarma.
22 czerwca na odcinku 5 szwadronu, w starciu z przemytnikami, został ciężko ranny strzelec Klabecki.
Żołnierze pułku
Dowódcy pułku:
płk Sergiusz Bogucki (od 25 II 1920)
Obsada personalna pułku w listopadzie 1920:
- dowódca pułku – płk Sergiusz Bogucki
- dowódca I dywizjonu – mjr Józef Liwo
- adiutant dywizjonu – ppor. Henryk Kostiha
- dowódca 1 szwadronu – por. Marcin Nowicki
- dowódca 2 szwadronu – por. Józef Podleski
- dowódca 3 szwadronu – por. Włodzimierz Somański
- dowódca 4 szwadronu – por. Józef Borewicz
- dowódca szwadronu karabinów maszynowych – ppor. Stanisław Giżyński
- dowódca II dywizjonu – mjr Romuald Kubiak
- dowódca 5 szwadronu – rtm. Walerian Andrzejewski
- dowódca 6 szwadronu – rtm. Michał Wojtasiewicz
- dowódca 7 szwadronu – rtm. Małachowski
- dowódca 8 szwadronu – rtm. Piotr Koczerzewski
- pozostali oficerowie – ppor piech. Władysław Portykowski
Struktura organizacyjna pułku
Szwadron karabinów maszynowych I dywizjonu stacjonował w Grajewie.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
Henryk Dominiczak: Granica polsko-niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4. OCLC 37244743.
Karolina Piekarz. Polskie formacje graniczne 1918 – 1924. „Mówią Wieki”. 2s, 2017. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Mówią Wieki”. ISSN 1897-8088.
Bronisław Prugar-Ketling (red.): Księga chwały piechoty. Warszawa: Departament Piechoty MSWojsk., Warszawa 1937–1939. Reprint: Wydawnictwo Bellona, 1992.
Materiały dotyczące dyslokacji 6 pułku Strzelców Granicznych 1920 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.21/45.)
Ordre de Bataille 6 pułku Strzelców Granicznych 1920 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.21/48.)
Książka ewidencyjna oficerów 6 pułku Strzelców Granicznych 1920–1921 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.21/70.)
Historia 6 pułku Strzelców Granicznych. 1920 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.21/134.)
Dyslokacja oddziałów Strzelców Granicznych 1920–1921 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.15/86.)