6 Pomorska Dywizja Powietrznodesantowa (6 DPD)
6 Pomorska Dywizja Powietrznodesantowa (6 DPD) to jednostka taktyczna Wojsk Powietrznodesantowych Sił Zbrojnych PRL.
Formowanie
Dywizja powstała na podstawie rozkazu Nr 0048/Org. Ministra Obrony Narodowej z 15 czerwca 1957 roku oraz rozkazu Nr 00400/Org. dowódcy Warszawskiego Okręgu Wojskowego z 26 czerwca 1957 roku, bazując na 6 Pomorskiej Dywizji Piechoty. Stan etatowy jednostki przewidywał 2013 żołnierzy oraz 36 pracowników kontraktowych. Uzbrojenie miało obejmować: 111 ręcznych karabinów maszynowych, 35 ciężkich karabinów maszynowych, 14 wielkokalibrowych karabinów maszynowych, 117 granatników przeciwpancernych, 45 dział bezodrzutowych oraz 45 moździerzy.
Inicjatorem utworzenia nowego rodzaju wojsk w LWP był ówczesny dowódca Warszawskiego Okręgu Wojskowego, gen. bryg. Józef Kuropieska. Pierwszym dowódcą 6 DPD został płk dypl. Bolesław Chocha, który pełnił tę funkcję w latach 1957–1960. Z racji braku doświadczenia w organizacji takich jednostek, wzorowano się na 1 Samodzielnej Brygadzie Spadochronowej PSZ na Zachodzie, dowodzonej przez gen. Sosabowskiego, korzystając z wiedzy byłych spadochroniarzy 1 SBS, którzy zostali przywróceni do służby w 6 DPD. Wśród twórców Dywizji znalazło się czterech byłych oficerów 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej powołanych z rezerwy, w tym: mjr Wacław Płoszewski, były dowódca 2 batalionu spadochronowego 1 SBS, ppłk Władysław Klemens Stasiak, oficer operacyjny sztabu 1 SBS, por. Władysław Brzeg, adiutant szefa sztabu 2 batalionu 1 SBS oraz por. Stanisław Nocoń, dowódca kompanii spadochronowej 2 batalionu 1 SBS.
W dniu 5 maja 1957 roku zorganizowano Specjalistyczny Kurs Instruktorów Spadochronowych, a następnie przeprowadzono nabór i szkolenie kadry zawodowej na kolejnych kursach. Pierwsze kursy dla kadry odbywały się w obiektach koszarowych byłego 16 Pułku Piechoty przy ulicy Wrocławskiej w Krakowie. Celem tych kursów było przygotowanie kadry do szkolenia spadochronowego (w tym nowych instruktorów) oraz opracowanie odpowiednich form i metod szkoleniowych dla nowo formowanych jednostek. Skład dowództwa kursów obejmował: mjr Józefa Karcza – dowódcę, kpt. Adama Prużka – zastępcę ds. politycznych, mjr Józefa Wiśniewskiego – szefa sztabu oraz mjr Mieczysława Kamińskiego – pomocnika ds. spadochronowych. Do szkolenia na pierwszych kursach oddelegowano 8 instruktorów spadochronowych z Wojsk Lotniczych, a kolejnych 12 żołnierzy rezerwy powołano z cywila w ramach okresowej służby wojskowej.
12 października 1957 roku dowódca 6 DPD rozkazem nr 068 nadał tytuły skoczka spadochronowego 181 żołnierzom, w tym 65 oficerom, 100 podoficerom oraz 16 szeregowym.
Żołnierze dywizji nosili charakterystyczne bordowe berety, co sprawiło, że zyskała ona nazwę „Czerwone berety”. Dodatkowo, mundury polowe żołnierzy różniły się od tych w innych rodzajach wojsk. Uzyskali oni także prawo do noszenia mundurów polowych z podwiniętymi rękawami poza rejonami zakwaterowania, co wówczas było zjawiskiem wyjątkowym.
W czasie pokoju dywizja podlegała dowódcy Warszawskiego Okręgu Wojskowego. W przypadku mobilizacji miała zostać przekształcona w 6 Brygadę Powietrznodesantową i podporządkowaną dowódcy Frontu Polskiego.
20 października 1959 roku do dywizji włączono 19 Samodzielny Batalion Rozpoznawczy, który w 1961 roku przemianowano na 19 Batalion Powietrznodesantowy, a w 1967 roku na 18 Kołobrzeski Batalion Powietrznodesantowy. Jednostka ta stacjonowała w garnizonie Bielsko.
W 1964 roku sformowano 6 Batalion Zabezpieczenia i Remontu, a dwa lata później 35 Dywizjon Artylerii Samobieżnej. W grudniu 1967 roku utworzono rezerwowy 33 Batalion Powietrznodesantowy oraz 6 Dywizjon Artylerii Przeciwlotniczej.
Bezpośrednio przed wprowadzeniem stanu wojennego 6 Pomorska Dywizja Powietrznodesantowa otrzymała rozkazy: 12 grudnia o godz. 24.00, 10 batalion, pod dowództwem kpt. Jacka Kapłona, zajmuje w Warszawie Pałac Kultury i Nauki oraz Centrum Polskiego Radia i Telewizji przy ul. Woronicza, a 16 batalion dostaje rozkaz zajęcia lotniska Okęcie. O godz. 6.00 13 grudnia 1981 r. siły główne (komp. szturmowa i pododdziały wsparcia) lądują na lotnisku Okęcie (desant lądujący) i wykonują swoje zadanie. 15 grudnia – pozostałe w koszarach w Krakowie 2 kompanie szturmowe 16 bpd biorą udział w pacyfikacji Huty im. Lenina (HiL), a w kolejnych dniach dołączają do nich dwie kompanie szturmowe 10 batalionu. Współdziałają z oddziałami MO i ZOMO w dalszych działaniach na terenie HiL.
W 1986 roku dywizja została przemianowana na 6 Pomorską Brygadę Powietrznodesantową, która w 1992 roku przekształcona została w 6 Brygadę Desantowo-Szturmową, a 1 lipca 2010 roku ponownie przyjęła nazwę 6 Brygady Powietrznodesantowej.
Struktura organizacyjna 6 DPD w 1975 roku
Dowódcy dywizji
W kulturze masowej
Czerwone berety – to polski film przygodowy z 1962 roku w reżyserii Pawła Komorowskiego, oparty na noweli „Pół godziny przyjaźni” autorstwa Albina Siekierskiego.
Z jasnego nieba – polski film dokumentalny z 1966 roku, który przedstawia ćwiczenia 6 Pomorskiej Dywizji Powietrznodesantowej pod kryptonimem „Burza październikowa” w NRD (Erfurt) w roku 1965.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945-1960: skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń; Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6.
Hubert Marcin Królikowski: 6 Pomorska Dywizja Powietrznodesantowa. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1997. ISBN 83-87103-19-5.
Krzysztof Witulski: Połączyła nas czasza spadochronu i esprit de corps. Kraków: Polskie Towarzystwo Geopolityczne, 2019. ISBN 978-83-948626-2-6.
Krzysztof Witulski: Elitarni błękitnych przestworzy. Polskie Towarzystwo Geopolityczne, 2021. ISBN 978-83-961500-0-4.