6 Lwowska Dywizja Piechoty
6 Lwowska Dywizja Piechoty (6 DP) to duża jednostka piechoty Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR oraz Armii Polskiej na Wschodzie, która istniała w latach 1941-1943.
Na podstawie układu Sikorski-Majski, w 1941 roku rozpoczęto formowanie 6 Dywizji Piechoty w Tockoje. 1 września do Moskwy przybyła grupa oficerów, której celem było przejęcie obozu od władz radzieckich, jego organizacja oraz przyjmowanie nadchodzących transportów żołnierzy. Do 9 września przybyły transporty z obozów w Starobielsku, Iwanowie i Griazowcu. Po przeprowadzeniu selekcji część żołnierzy została przekazana do OZA, a reszta wcielona do dywizji.
Formowanie
9 września 1941 roku zorganizowano Sztab Dywizji oraz Kwaterę Główną, a także utworzono 1, 2, 3 i 4 pułk marszowy oraz pułk specjalny. Dalsze uzupełnienia odbywały się poprzez:
- napływ transportów z obozów,
- napływ grup i pojedynczych żołnierzy z obozów pracy i zsyłek,
- pobór przez komisję poborową w Czkałowie.
10 września 1941 roku dowództwo objął gen. Michał Tokarzewski-Karaszewicz. Kapelanem dywizji został st. kap. ks. Franciszek Tyczkowski.
17 września na odprawie dywizyjnej zmieniono numerację pułków marszowych. Nowe nazwy wyglądały następująco:
- 1 pułk marszowy – 18 pułk piechoty,
- 2 pułk marszowy – 16 pułk piechoty,
- 3 pułk marszowy – 17 pułk piechoty,
- 4 pułk marszowy – 6 pułk artylerii lekkiej, z wydzielonym 6 dywizjonem artylerii przeciwlotniczej,
- pułk specjalny utworzył:
- 6 dywizjon kawalerii dywizyjnej,
- 6 batalion pancerny,
- 6 batalion saperów,
- 6 batalion łączności,
- 6 batalion sanitarny,
- 16 kolumna samochodowa.
Dodatkowo, na inicjatywę Dowódcy Dywizji, 29 września powstał samodzielny batalion strzelecki „Dzieci Lwowskich”, a od 30 września zaczęły działać komisje weryfikacyjne, które miały na celu potwierdzenie stopni oficerskich i podoficerskich.
Na mocy rozkazu organizacyjnego dowódcy PSZ w ZSRR z 5 stycznia 1942 roku, dywizja zmieniła miejsce postoju, przenosząc się do Shahrisabzu w Uzbeckiej Republice Radzieckiej.
Struktura organizacyjna
Ordre de Bataille oraz obsada personalna 6 DP wyglądały następująco:
Dowództwo 6 Dywizji Piechoty:
- dowódca – gen. bryg. Michał Tokarzewski-Karaszewicz
- zastępca dowódcy – gen. bryg. Jerzy Wołkowicki
- szef sztabu – mjr dypl. Ludwik Domoń
- dowódca artylerii – ppłk Zenon Staszek
- dowódca łączności – mjr łączn. Tadeusz Błoński
- dowódca saperów – ppłk Edward Peristy
- 16 pułk piechoty
- 17 pułk piechoty
- 18 pułk piechoty
- 6 Lwowski pułk artylerii lekkiej
- 6 dywizjon artylerii przeciwlotniczej – mjr Gustaw Piwakowski
- 6 dywizjon kawalerii – rtm. Witold Uklański
- 6 batalion saperów – od 17 października – kpt. C. Gawłowicz, kpt. Aleksander Borkowski
- 6 batalion łączności – kpt. Wacław Cebrowski
- 6 batalion sanitarny – ppłk dr Adam Sołtysik (od 8 października)
Poza etatem sformowano:
- 6 batalion „Dzieci Lwowskich”
- 6 batalion pancerny – kpt. Bronisław Rafalski
- 6 pluton lotniczy – ppor. Jan Mintowt-Czyż
- 6 oddział Pomocniczej Służby Kobiet – Janina Kaczorowska
- drużyna sanitarna
- drużyna kulturalno-oświatowa
- drużyna administracyjno-gospodarcza
- drużyna wartownicza
Na podstawie rozkazu z 5 stycznia 1942 roku, dywizja została przetransportowana do Shahrisabz w Uzbekistanie, a w sierpniu tegoż roku na Bliski Wschód.
W ramach Armii Polskiej na Wschodzie przeszła gruntowną reorganizację, stając się dywizją kombinowaną, znaną również jako dywizja mieszana. Od listopada 1942 do marca 1943 w jej skład wchodziły:
- 6 Samodzielna Brygada Strzelców – płk dypl. Klemens Rudnicki,
- 2 Brygada Czołgów – (przybyła z Palestyny) – gen. bryg. Gustaw Paszkiewicz.
Dokładne OdB oraz obsada personalna 6 Lwowskiej Dywizji Piechoty przedstawiały się następująco:
- dowódca – gen. bryg. Michał Tokarzewski-Karaszewicz
- szef sztabu – mjr dypl. Antoni Bolesław Lewiński
- kwatermistrz – kpt. Jan Reichert
- szef służby zdrowia – ppłk Kazimierz Polkowski
- dowódca 2 Brygady Czołgów – gen. bryg. Gustaw Paszkiewicz
- zastępca dowódcy 2 Brygady Czołgów – ppłk dypl. Antoni Korczyński
- szef sztabu 2 BCz. – mjr dypl. Tadeusz Kolasiński
- dowódca 4 batalionu czołgów – mjr Stanisław Gliński
- dowódca 5 batalionu czołgów – mjr Kazimierz Zaorski
- dowódca 6 batalionu czołgów – mjr Henryk Świetlicki
- dowódca ośrodka wyszkolenia broni pancernej – mjr Stanisław Szostak
- dowódca 6 Samodzielnej Brygady Strzelców – płk dypl. Klemens Rudnicki
- zastępca dowódcy 6 Samodzielnej Brygady Strzelców – ppłk dypl. Zygmunt Szafranowski
- szef sztabu 6 SBStrz. – kpt. dypl. Aleksander Jedziniak
- dowódca 16 batalionu strzelców – mjr Włodzimierz Latawiec
- dowódca 17 batalionu strzelców – ppłk dypl. Andrzej Hytros
- dowódca 18 batalionu strzelców – ppłk dypl. Ludwik Domoń
- dowódca 6 pułku artylerii lekkiej – ppłk Czesław Obtułowicz
- dowódca 6 dywizjonu artylerii przeciwpancernej – kpt. Ludwik Zenon Offenkowski
- dowódca 6 dywizjonu artylerii przeciwlotniczej – kpt. Stanisław Małecki
- dowódca 6 samodzielnej kompanii saperów – mjr Stanisław Maculewicz
- dowódca 6 kompanii sanitarnej – kpt. dr Zenon Szemis
11 marca 1943 roku dywizja została rozwiązana, a jej brygada strzelców przekształciła się w 6 Lwowską Brygadę Piechoty, wchodząc w skład 5 Kresowej Dywizji Piechoty. 2 Brygadę Czołgów usamodzielniono.
Symbole dywizji
Oznaka rozpoznawcza dywizji przedstawiała wizerunek lwa, zaczerpnięty z herbu Lwowa, który trzymał w przednich łapach koło zębate, wewnątrz którego znajdowało się ramię pancerne z mieczem. Na tle tarczy, podzielonej skośnie na górną czerwoną i dolną niebieską część, umieszczono biały wizerunek lwa. Krawędzie tarczy były obrębione białą nicią. Oznaka została przyjęta przez 6 Lwowską Brygadę Piechoty i zatwierdzona w Dzienniku Rozkazów Naczelnego Wodza oraz Ministra Obrony Narodowej nr 1 poz.2 z 6 marca 1944 roku.
Przypisy
Bibliografia
Witold Biegański: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1990. ISBN 83-03-02923-1.
Witold Biegański: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 5, Regularne jednostki Wojska Polskiego na Zachodzie: formowanie, działania bojowe, organizacja, metryki dywizji i brygad. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967.
Tadeusz Błoński: Relacja z kampanii wrześniowej 1939 roku. [w:] Samodzielna Grupa Operacyjna „Narew”. Sztab. Sygn. B.I.13a [on-line]. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, 1941. [dostęp 2017-01-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-07-07)].
Jerzy Murgrabia: Symbole wojskowe Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1990. ISBN 83-11-07825-4.
Kazimierz Sobczak (red.): Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
Praca zbiorowa: Dywizja Lwów – Wspomnienia żołnierskie z Z.S.R.R. i Iraku – 1941-1943, Fundusz Wydawniczy Historii 6 Dywizji LWÓW, Jerozolima 1944, Reprint, Państwowe Wydawnictwo Naukowe Warszawa 1991, ISBN 83-01-09963-1.
Praca zbiorowa: Polskie Siły Zbrojne w drugiej wojnie światowej, t. II, Kampanie na obczyźnie, cz. 2, Londyn: Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego 1975.
Tadeusz Kryska-Karski, Henryk Barański: Piechota Polska 1939-1945. Zeszyt nr 13. Londyn: 1973.
Michał M. Polak, Grot – Zeszyty Historyczne nr 18/19 2004. „Obsada dowództw Armii Polskiej na Wschodzie według stanu na 1 stycznia 1943 r.”, Leszno: Wydawnictwo Instytutu im. gen. Stefana „Grota” Roweckiego w Lesznie, 2004, ISSN 1509-9792.