6 Eskadra Samolotów Szkolnych Oficerskiej Szkoły Lotniczej Nr 4 (6 ess) – to pododdział wojsk lotniczych.
Historia – formowanie, zmiany organizacyjne, wydarzenia
6 Eskadra Samolotów Szkolnych Oficerskiej Szkoły Lotniczej Nr 4 została utworzona na podstawie dyrektywy MON nr 0020/Org. z dnia 21 lutego 1951 roku oraz rozkazu MON nr 0036/Org. z 7 kwietnia. Dowódca Wojsk Lotniczych wydał również dwa własne rozkazy dotyczące sformowania kolejnych dwóch nowych eskadr wyszkolenia podstawowego. W rezultacie w dęblińskiej OSL znajdowało się sześć eskadr szkolnych według etatu nr 20/204. Zmieniła się także numeracja wszystkich eskadr.
6 Eskadra Wyszkolenia Podstawowego Oficerskiej Szkoły Lotniczej Nr 4 powstała 7 kwietnia 1951 roku, a jej dowódcą został kapitan pilot Czesław Królikowski.
W grudniu 1952 roku, w ramach dalszego doskonalenia struktur obu OSL, Dowództwo WL postanowiło znacząco usamodzielnić funkcjonowanie radomskiej OSL-5. Na mocy rozkazu nr 049/Org z 4 grudnia 1952 roku, z OSL-4 do OSL-5 przeniesiono 6 EWP. Po tej zmianie, w OSL-4 nastąpiła nowa numeracja eskadr, a 10 EWP pod dowództwem kapitana pilota Mieczysława Pokorskiego otrzymała numer 6 EWP z siedzibą w Białej Podlaskiej.
W listopadzie 1954 roku 6 EWP została na stałe przeniesiona na lotnisko w Ułężu, jednocześnie zmieniając nazwę na 6 Eskadrę Samolotów Szkolnych. W skład eskadry weszły samoloty CSS-13, a następnie Junak-2 i Jak-18.
W nocy z 27 na 28 lipca 1956 roku czterech podchorążych z 6 Eskadry Samolotów Szkolnych, przynależącej do dęblińskiej „Szkoły Orląt”, uprowadziło z lotniska w Ułężu dwa samoloty treningowe Jak-18. Lesław Szachogłuchowicz (inicjator ucieczki, mający 23 lata), Bohdan Biskupski, Eugeniusz Dębski oraz Karol Kruk pełnili w tym dniu służbę wartowniczą. W piątek 27 lipca 1956 roku około godziny 23:20 zdjęli plandeki i od plombowali samoloty Jak-18, które stały na indywidualnych stanowiskach postojowych. Przenieśli ważące prawie 960 kilogramów maszyny na drugą stronę lotniska, w kierunku wsi Grabowce Górne. Zabrali także po jednym pistolecie maszynowym PPS wz. 1943/52. Wystartowali około godziny 23:40, kierując się w stronę Wiednia, na kursie 240. Pierwsza załoga to Bohdan Biskupski i Karol Kruk, natomiast w drugim samolocie, o numerze ogonowym 0, znajdowali się Eugeniusz Dębski i Lesław Szachogłuchowicz. Lecieli nad południową Polską, następnie przez terytorium Czechosłowacji, w kierunku Wiednia na wysokości 400 m, z prędkością 200 km/h. Załoga jednego z samolotów musiała lądować 5 kilometrów za granicą Austrii z powodu braku paliwa, podczas gdy drugi bez przeszkód wylądował w Wiedniu około godziny 3:00. Piloci pokonali trasę o długości ponad 550 kilometrów bez pomocy radionawigacyjnej w czasie 3,5 godziny. Na lotnisku w Ułężu rozpoczęto poszukiwania oraz ukaranie winnych ucieczki. Dowódca eskadry, kapitan Florian Domal, został odwołany ze swojego stanowiska i przeniesiony na stanowisko drugiego pilota w „Szkole Orląt”. Zastępca komendanta szkoły, major Jan Łapsza, został przeniesiony do rezerwy, a ośmiu przyjaciół uciekinierów usunięto ze szkoły. Zbiegli podchorążowie zostali skazani w zaocznym procesie za zdradę ojczyzny na 15 i 10 lat więzienia. Ucieczka podchorążych była wyjątkowa, ponieważ nie mieli oni doświadczenia w nocnym pilotowaniu w nieznanym terenie, bez łączności oraz pomocy radionawigacyjnej. Taki przelot nawet doświadczonym instruktorom mógłby sprawić trudności. Uciekinierzy udowodnili, że polski system szkolenia lotniczego był skuteczny i spełniał zakładane cele. Po upadku PRL, żadna z uciekinierów nie podjęła starań o rehabilitację, jedynie czterech z nich podjęło próby: Ryszard Kukliński, Obacz, Dubicki i Ostaszewicz, uzyskując (choć nie bez trudności) uniewinnienia. Żaden z nich jednak nie zdecydował się na stały powrót do kraju.
26 sierpnia 1956 roku piloci 6 Eskadry Samolotów Szkolnych wzięli udział w pokazie lotniczym w Warszawie z okazji Święta Lotnictwa. Pilotów do grupowego pokazu na samolotach Jak-18 wytypowała OSL-4, wybierając instruktorów z 6 Eskadry Samolotów Szkolnych z Ułęża. Przed pokazem siedem samolotów przybyło na warszawskie lotnisko w Gocławiu. Pięć samolotów Jak-18, prowadzone przez kapitana Domala, zaprezentowało kilkuminutowy pokaz średniego pilotażu. W skład tej grupy weszli: porucznik Wiktor Wasilewski, porucznik Kazimierz Graczyk, porucznik Siemieniako, porucznik Waldemar Ankiersztajn oraz kapitan Florian Domal. Maszyny nadleciały nad Okęcie w formacji „ława” (pięć samolotów obok siebie, skrzydło w skrzydło). Piloci wykonali kilka wiraży, a następnie przeszli do formacji kolumnowej. W tej formacji zademonstrowali pętlę. W kolejnym przelocie samoloty, lecąc jeden za drugim, wykonały beczki i kilka wiraży z efektownym rozejściem. Tego samego dnia samoloty powróciły na swoje macierzyste lotnisko w Ułężu.
W 1958 roku 6 Eskadra Samolotów Szkolnych Oficerskiej Szkoły Lotniczej Nr 4 została rozformowana, a na jej bazie powstała 24 Eskadra Szkolenia Pilotów Rezerwy Oficerskiej Szkoły Lotniczej im. Jana Krasickiego, która w 1959 roku weszła w skład 52 Pułku Szkolnego Oficerskiej Szkoły Lotniczej.
13 lipca 1960 roku druga eskadra, dowodzona przez kapitana pilota Ryszarda Mierzwińskiego z 52 Pułku Szkolnego Oficerskiej Szkoły Lotniczej, została przydzielona do 66 Lotniczego Pułku Szkolnego OSL im. Żwirki i Wigury, który 13 maja 1964 roku został włączony w skład Oficerskiej Szkoły Lotniczej im. Jana Krasickiego w Dęblinie i rozformowany 31 grudnia 1989 roku w związku z reorganizacją Wyższej Oficerskiej Szkoły Lotniczej.
Dowódcy eskadr 1951-1958
porucznik pil. Czesław Królikowski (1951-1952)
kapitan pil. Mieczysław Pokorski (1952-1954)
kapitan pil. Florian Domal (1954-1956)
kapitan pil. Stanisław Piekara (1956-1958)
Samoloty
Na wyposażeniu eskadry znajdowały się następujące samoloty:
Po-2 → 16
CSS-13 → 14
Junak-2 → 14
Jak-18 → 14
Przypisy
Bibliografia
Józef Zieliński [red.]: Polskie lotnictwo wojskowe 1945-2010: rozwój, organizacja, katastrofy lotnicze. Warszawa: Bellona SA; Wojskowe Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne „SWAT”, 2011, s. 166-167. ISBN 978-83-1112-14-09.
Józef Zieliński, Marian Mikołajczuk: Historia polskiego lotnictwa wojskowego 1945-1962. Warszawa: ZP Grupa Sp. z o.o.; Wojskowe Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne „SWAT”, 2010, s. 366-369. ISBN 978-83-61529-78-1.
Marian Mikołajczuk [red.]: Lotnicze tradycje Białej Podlaskiej. Warszawa: ZP Grupa Sp. z o.o.; 2008, s. 99-110. ISBN 978-83-926606-7-5.
Janusz Ziółkowski, Andrzej Marciniuk: Wyższa Szkoła Oficerska Sił Powietrznych, 75 lat Dęblińskiej Szkoły Orląt. Toruń-Dęblin: Adam Marszałek, 2001, s. 86-87, 187. ISBN 83-7174-711-X.
Jan Celek [red.]: Wyższa Oficerska Szkoła Lotnicza im. Jana Krasickiego. Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej, 1979, s. 434-435. ISBN 83-11-06169-6.
L. Woroniecki [red.]: Oficerska Szkoła Lotnicza w Radomiu 1951-1964. Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej, 1967, s. 59-60; mps. Biblioteka WAP, obecnie Akademia Obrony Narodowej.
D. Kondej [red.]: Oficerska Szkoła Lotnicza im. kpt. pil. F. Żwirki i inż. S. Waligóry w Radomiu 1951-1964. Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej, 2000, s. 56; mps. Biblioteka Akademii Obrony Narodowej.
Tadeusz Kmiecik [red.]: Polskie lotnictwo wojskowe 1945-1962: organizacja, szkolenie i problemy kadrowe. Warszawa: 2002. ISBN 83-87226-29-7. Brak numerów stron w książce.
Marian Mikołajczuk, Mieczysław Różański: Pułki Lotnictwa Polskiego 1945-2000, 66. Lotniczy Pułk Szkolny. Warszawa: ROSSAGRAPH, 2004, s. 20-21. ISBN 83-89717-65-4.
Elżbieta Szumiec-Zielińska [red.]: Lot za żelazną kurtynę. Warszawa: Bellona, Polska Zbrojna nr 14 z 5 kwietnia 2009, s. 59.
S. Bartosik, M. Łaz, M. Mikołajczuk, R. Senkowski: „Jak-18 w polskim lotnictwie wojskowym”, Lotnictwo z szachownicą nr 11 i 12. Brak numerów stron w książce.
D. Morgała [red.]: „Polskie samoloty wojskowe 1945-1980”. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1980. Brak numerów stron w książce.
D. Luranc: Z. „Samolot szkolno-treningowy Jak-18”, Seria „Typy Broni i Uzbrojenia” nr 145. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1991. Brak numerów stron w książce.
A. Kochański: „Polska 1944-1991. Informator historyczny”, t. 1, Warszawa: 1996. Brak numerów stron w książce.
Źródła nieweryfikowalne
6 eskadra została opisana w archiwach wojskowych:
Kronika Oficerskiej Szkoły Lotniczej nr 4 w Dęblinie
Inne
http://www.videofact.com/polska/ucieczki_oficerow_lwp2proba.html
http://www.polskieradio.pl/68/2461/Audio/330992,Ucieczka-do-Austrii