6 Dywizjon Żandarmerii (6 dżand.)
6 Dywizjon Żandarmerii to jednostka żandarmerii Wojska Polskiego.
Historia dywizjonu
6 Dywizjon Żandarmerii, wraz z podporządkowanymi pododdziałami, stacjonował na obszarze Okręgu Korpusu Nr VI, którego dowództwo znajdowało się we Lwowie. W skład dywizjonu wchodziły plutony z Lwowa I, Lwowa II, Stanisławowa, Tarnopola, Złoczowa, Czortkowa, Kołomyi i Brzeżan. Dowódca dywizjonu pełnił jednocześnie funkcję szefa żandarmerii w Dowództwie Okręgu Korpusu Nr VI.
17 listopada 1921 roku, w wyniku przekazania części terytoriów oraz oddziałów z dotychczasowego Dowództwa Okręgu Generalnego Lwów do Dowództwa Okręgu Korpusu Nr X, plutony żandarmerii wojskowej z Przemyśla, Jarosławia, Gródka, Sambora i Stryja zostały przydzielone do X dywizjonu żandarmerii wojskowej.
Na początku 1924 roku w dywizjonie służbę czynną pełniło 18 oficerów żandarmerii oraz jeden porucznik administracji, który zajmował stanowisko oficera kasowego. Dywizjon był jednostką macierzystą dla jednego oficera zawodowego (kpt. Kazimierza Rembacza) oraz dwóch oficerów rezerwy: ppłk. Wiktora Hoszowskiego i ppor. Tadeusza Konarskiego.
Do 20 marca 1924 roku zlikwidowane zostały plutony żandarmerii: Brzeżany, Lwów II oraz Złoczów, a w ich miejsce utworzono posterunki żandarmerii.
W sierpniu 1924 roku posterunek żandarmerii w Bóbrce został przeniesiony do Chodorowa i zwiększony o dwóch żandarmów, co podniosło jego stan do sześciu żandarmów. Rejon służbowy posterunku obejmował powiaty bóbrecki (województwo lwowskie), przemyślański (województwo tarnopolskie) oraz rohatyński i żydaczowski (województwo stanisławowskie).
17 lutego 1928 roku minister spraw wojskowych zatwierdził datę 12 stycznia jako święto dywizjonu. Natomiast 12 grudnia 1935 roku minister spraw wojskowych unieważnił tę datę i ustanowił 13 czerwca dniem święta żandarmerii.
W lutym 1929 roku starszy żandarm Ignacy Mazur z Plutonu Żandarmerii w Tarnopolu został odznaczony Medalem za Ratowanie Tonących.
31 grudnia 1937 roku minister spraw wojskowych nadał koszarom dywizjonu nazwę „Koszary imienia Generała Inż. Aleksandra Litwinowicza”.
Jednostka nie miała sztandaru ani odznaki pamiątkowej. Oficerowie i podoficerowie od 1931 roku mogli ubiegać się o odznakę pamiątkową Żandarmerii. W 1939 roku planowano wprowadzenie „Znaku Służbowego Żandarmerii”, który miał być numerowany. Dla 6 dywizjonu przewidziano znaki z numerami od 6000 do 6999.
W okresie międzywojennym w dywizjonie służbę pełnili m.in. majorzy Leon Cehak oraz Jan Mieczysław Zborucki, kapitanowie Wiktor Hausman, Rudolf Klemens i Józef Korytowski, a także porucznik Alfred Theuer.
Z zapisów dziennika dowódcy Okręgu Korpusu Nr VI we Lwowie, gen. bryg. Władysława Langnera, wynika, że „w nocy z 19/20 sierpnia 1939 roku skradziono z magazynu mobilizacyjnego jednego ze szwadronów 22 pułku kawalerii w Brodach dwa karabiny maszynowe. Natychmiast wysłałem na miejsce komisję w składzie prokuratora, szefa wywiadu oraz dowódcę plutonu żandarmerii ze Stanisławowa w celu wykrycia sprawców. Po dokładnym sprawdzeniu ewidencji, jeden z wartowników tej nocy został podejrzany o przynależność do organizacji bojowej ukraińskiej. Dzięki błyskawicznej akcji żandarmerii po kilku dniach odnaleziono karabiny maszynowe ukryte w stodole w rejonie Krasne.”
Organizacja pokojowa i dyslokacja 6 dżand. w 1939
Organizacja pokojowa oraz dyslokacja 6 dżand. w 1939 roku przedstawia się następująco:
- dowództwo dywizjonu we Lwowie, Plac Bema 3,
- pluton żandarmerii Lwów, ul. Kordeckiego 2,
- posterunek żandarmerii Skniłów (rejon służbowy: 6 pułk lotniczy),
- posterunek żandarmerii Hołosko (rejon służbowy: Składnica Uzbrojenia nr 6),
- posterunek żandarmerii Żółkiew,
- posterunek żandarmerii Gródek Jagielloński,
- pluton żandarmerii Tarnopol, Plac Dominikański 1,
- posterunek żandarmerii Brody,
- posterunek żandarmerii Brzeżany,
- posterunek żandarmerii Trembowla,
- posterunek żandarmerii Złoczów,
- pluton żandarmerii Kołomyja, ul. Jagiellońska 102,
- pluton żandarmerii Stanisławów,
- posterunek żandarmerii Stryj.
Kadra żandarmerii okręgu generalnego i dywizjonu
Dowódcy
- mjr żand. Wiktor Hoszowski (XII 1918 – XII 1919)
- ppłk żand. Emil Tintz (XII 1919 – VI 1921)
- mjr żand. Brunon Baduszek (VI – 30 IX 1921)
- ppłk żand. Wacław Harasymowicz (30 IX 1921 – 18 III 1922 → dowódca 1 dżand)
- mjr żand. Brunon Baduszek (19 III 1922 – IX 1927)
- mjr żand. Teofil Ney (p.o. IX 1927 – V 1933)
- ppłk żand. Kazimierz Chodkiewicz (V 1933 – 30 VIII 1939)
Obsada personalna 6 dżand w marcu 1939
- dowódca dywizjonu – ppłk żand. Kazimierz Chodkiewicz → dowódca żandarmerii Armii „Karpaty”
- I zastępca dowódcy – mjr żand. Jan Smereczański
- p.o. II zastępcy dowódcy (kwatermistrz) – kpt. żand. Jan Władysław Łysakowski
- adiutant – por. żand. Wincenty Kwiatkowski
- oficer mobilizacyjny – kpt. żand. Michał Szlachetko
- oficer śledczy – wakat
- oficer gospodarczy – por. int. Władysław Trojan
- oficer do zleceń – wakat
- dowódca plutonu Kołomyja – por. żand. Edward Karol Walerian Landsman → dowódca plutonu konnego żandarmerii nr 6
- dowódca plutonu Lwów – por. żand. Józef Alfred Wrześniowski → dowódca plutonu pieszego żandarmerii nr 127
- oficer plutonu – ppor. kaw. rez. pdsc mgr Zygmunt Julian Władysław Danek
- dowódca plutonu Stanisławów – kpt. żand. Franciszek Ksawery Kugler → dowódca plutonu pieszego żandarmerii nr 11
- oficer plutonu – ppor. kaw. rez. pdsc mgr Władysław Wilhelm Uzar
- dowódca plutonu Tarnopol – por. żand. Eugeniusz Zboromirski
Polegli i zmarli w obronie Lwowa
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2023-10-30].
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Lista strat Wojska Polskiego. Polegli i zmarli w wojnach 1918-1920. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1934.
- W obronie Lwowa i Kresów Wschodnich. Polegli od 1 listopada 1918 do 30 czerwca 1919. Lwów: Straż Mogił Polskich Bohaterów, 1926.
- Grzegorz Ratajczyk: Żandarmeria Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej. Toruń: Dom Wydawniczy DUET, 2004. ISBN 83-89706-20-2.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
- Jan Suliński: Żandarmeria organ bezpieczeństwa armii 1918-1945. Warszawa: Kompas II, 2003. ISBN 83-912638-5-1.
- Edward Jaroszuk. Dywizjon Żandarmerii Wojskowej Nr 6. Lwowska żandarmeria w okresie międzywojennym. „Biuletyn Żandarmerii Wojskowej”. 10, listopad-grudzień 2005. Warszawa: Komenda Główna Żandarmerii Wojskowej.
- Władysław Trojan: Kwestionariusz dla oficerów PSZ w ZSRR – walki w 1939 r.. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, sygn. B.I.12j, 1942. [dostęp 2016-10-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-07-07)].