6 Brygada Ochrony Pogranicza
6 Brygada Ochrony Pogranicza (6 Brygada OP) – była to zlikwidowana jednostka Wojsk Ochrony Pogranicza, która pełniła służbę na granicy polsko-czechosłowackiej oraz polsko-niemieckiej.
Formowanie i zmiany organizacyjne
6 Brygada Ochrony Pogranicza JW 1762 (zgodnie z Zarządzeniem SzSG Nr 053/Org. z dnia 30 marca 1946) została utworzona 24 kwietnia 1948 roku na podstawie Łużyckiego Oddziału WOP nr 1, w oparciu o rozkaz MON nr 055/org. z 20 marca 1948. Brygada składała się z pięciu batalionów i liczyła 1954 żołnierzy oraz 12 pracowników cywilnych. Podlegała Głównemu Inspektoratowi Ochrony Pogranicza, a zaopatrzenie realizowane było przez kwatermistrzostwo okręgu wojskowego. Na mocy rozkazu Ministra Obrony Narodowej nr 205/Org. z 4 grudnia 1948, od 1 stycznia 1949, Wojska Ochrony Pogranicza zostały podporządkowane Ministerstwu Bezpieczeństwa Publicznego, a zaopatrzenie brygady przejęła Komenda Wojewódzka MO. Sztab brygady mieścił się w Lubaniu.
Aby nadać większą rangę ochronie granic, podkreślano wojskowy charakter tej formacji. Od 1 stycznia 1950 roku przywrócono wcześniejsze nazewnictwo jednostek jako „Wojska Ochrony Pogranicza”. Z dniem 1 stycznia 1951 roku wprowadzono nową numerację batalionów oraz brygad w Wojskach Ochrony Pogranicza, a na podstawie 6 Brygady Ochrony Pogranicza powstała 8 Brygada WOP.
Struktura organizacyjna
W roku 1948 struktura jednostki przedstawiała się następująco:
- dowództwo i sztab
- płk Eugeniusz Buchwałow – dowódca brygady
- mjr Sroczyński – zastępca dowódcy brygady ds. politycznych
- mjr Sznajdleder – szef sztabu
- kpt. Zaprygałow – szef służby samochodowej
- kpt. Orzechowski – szef łączności
Pododdziały dowodzenia i obsługi:
- Trojanowski – kapelmistrz
- samodzielny batalion ochrony pogranicza nr 12 – Szklarska Poręba
- samodzielny batalion ochrony pogranicza nr 14 – Leśna
- samodzielny batalion ochrony pogranicza nr 16 – Bogatynia
- samodzielny batalion ochrony pogranicza nr 18 – Zgorzelec
- samodzielny batalion ochrony pogranicza nr 30 – Tuplice
Etat brygady obejmował 5 batalionów, 1954 wojskowych oraz 12 pracowników cywilnych.
Na obszarze odpowiedzialności brygady działało siedem GPK:
- Graniczna Placówka Kontrolna nr 63 „Zawistów” (kolejowo-drogowa)
- Graniczna Placówka Kontrolna nr 61 „Turów” (kolejowa)
- Graniczna Placówka Kontrolna nr 59 „Jakuszec” (drogowa)
- Graniczna Placówka Kontrolna nr 1 „Zgorzelec” (drogowa)
- Graniczna Placówka Kontrolna nr 2 „Kaławsk” (kolejowa)
- Graniczna Placówka Kontrolna nr 3 „Kleinbademeissel” (drogowa)
- Graniczna Placówka Kontrolna nr 4 „Tuplice” (kolejowa)
Sztandar oddziału
Wręczenie sztandaru miało miejsce 25 maja 1947 roku w Lubaniu. Sztandar został przekazany przez I zastępcę ministra obrony narodowej, gen. dyw. Mariana Spychalskiego, ówczesnemu dowódcy 1 Łużyckiego Oddziału Ochrony Pogranicza, ppłk Eugeniuszowi Buchwałowowi. W drzewcu sztandaru umieszczono 65 gwoździ pamiątkowych.
W trakcie przekształcenia jednostki w 6 Brygadę Ochrony Pogranicza, na sztandarze wprowadzono poprawki, zmieniając napisy z „1 Oddz. Ochrony Pogranicza” na „6 Brygada Ochrony Pogranicza”. Później, pomimo kolejnych zmian nazwy i numeru brygady, nie wprowadzano już dalszych poprawek na sztandarze.
Sztandar został przekazany do Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie przez mjr. Henryka Kowalskiego 30 października 1963 roku.
Dowódca brygady
ppłk Eugeniusz Buchwałow (24.04.1948–31.12.1950).
Przekształcenia
1 Oddział Ochrony Pogranicza → 1 Łużycki Oddział WOP → 6 Brygada Ochrony Pogranicza → 8 Brygada WOP → 8 Łużycka Brygada WOP → Łużycka Brygada WOP → Łużycki Oddział SG.
Przypisy
Bibliografia
Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985. Warszawa: Wojskowa Drukarnia w Łodzi, 1985.
Henryk Dominiczak: Wojska Ochrony Pogranicza w latach 1845–1948. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1971.
Grzegorz Goryński. Wojska Ochrony Pogranicza w latach 1945–1965. Próba oceny – cz. I. „Biuletyn Centralnego Ośrodka Straży Granicznej”. 1/11, 2011. Koszalin: Centralny Ośrodek Straży Granicznej. ISSN 1429-2505.
Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza (1945–1991). Krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
Tadeusz Niedziela: Wojska Ochrony Pogranicza w pięćdziesiątą rocznicę objęcia służby w ochronie granicy Polski 1945–1995. Jednodniówka Związku Byłych Żołnierzy Zawodowych Środowiska WOP. 1995.
Janusz Skowroński: „Łużyce nieznane. Tajemnice Lubania”, Skryty, małomówny. Porozmawiać koniecznie!, Warszawa, wyd. II zm., nickt.pl, 2010. [dostęp 2021-05-28]. (pol.).
Archiwum Straży Granicznej, DWOP sygn. 2825/1. Rejestr główny jednostek WOP.
Wykaz dyslokacyjny pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza w latach 1948–1956, Szczecin, Archiwum Straży Granicznej.
Archiwum Straży Granicznej, zespół arch. ŁB WOP, sygn. 3035/20. Historia Łużyckiej Brygady WOP 1945–1991. Lubań 1991.