6 Batalion Saperów (6 bsap) – to jednostka saperów Wojska Polskiego działająca w okresie II Rzeczypospolitej.
Batalion (pułk) stanowił wojskową formację, która funkcjonowała w czasie pokoju, realizując zadania mobilizacyjne wobec jednostek i pododdziałów saperskich. Oprócz tego zajmował się organizacją i szkoleniem. Jego baza stacjonowania znajdowała się w Brześciu. W 1939 roku, po mobilizacji jednostek zgodnie z planem, batalion został rozwiązany.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Zgodnie z wytycznymi ministra spraw wojskowych z dnia 18 lutego 1929 roku, do końca tego samego roku 6 pułk saperów został rozwiązany, a na jego bazie powstał 6 batalion saperów, którego miejsce postoju znajdowało się w Brześciu. Nowa jednostka została podporządkowana dowódcy 2 Brygady Saperów.
Ostateczna organizacja wojsk saperskich w czasie pokoju została zatwierdzona 8 listopada 1929 roku, co wiązało się z przekształceniem 9 pułku saperów w 6 batalion saperów.
Wiosną 1935 roku batalion wydzielił jedną kompanię, na bazie której powstała 20 kompania saperów.
Mobilizacja w batalionie
6 batalion saperów pełnił rolę jednostki mobilizującej i w 1939 roku przeprowadził mobilizację:
w alarmie
- 9 batalion saperów typ II dla 9 Dywizji Piechoty,
- 30 batalion saperów typ IIb dla 30 Dywizji Piechoty,
- rezerwowa kompania saperów nr 161,
- rezerwowa kompania saperów nr 162,
- rezerwowa kompania saperów nr 163,
- park saperski (komenda) nr 91,
- pluton parkowy saperów nr 91,
- pluton parkowy saperów nr 92,
- lekka kolumna pontonowa typ II nr 162,
- Szefostwo Fortyfikacji typ II Brześć nad Bugiem,
- dowództwo grupy fortyfikacyjnej nr 91,
- dowództwo grupy fortyfikacyjnej nr 92,
w I rzucie mobilizacji powszechnej
- rezerwowa kompania saperów nr 164,
- rezerwowa kompania saperów nr 165,
- rezerwowa kompania saperów nr 166,
- rezerwowa kompania saperów nr 167,
- rezerwowa kompania saperów nr 168,
- rezerwowa kompania saperów nr 169,
- pluton parkowy saperów nr 93,
- pluton parkowy saperów nr 94,
- lekka kolumna pontonowa typ I nr 161,
- lekka kolumna pontonowa typ II nr 163,
w II rzucie mobilizacji powszechnej
- 56 batalion saperów typ IIb dla 39 Dywizji Piechoty,
- kompania marszowa saperów nr 61.
Żołnierze 6 bsap
Dowódcy batalionu:
- ppłk Mieczysław Wężyk (1929 – 1930),
- mjr dypl. Tomasz Bondarczuk-Galiński (p.o. 28 I 1931 – objęcie obowiązków 1932 – 31 XII 1933),
- mjr sap. Emil Strumiński (od I 1934),
- ppłk sap. Eugeniusz Szubert (1939).
Zastępcy dowódcy batalionu (od 1938 roku – I zastępca dowódcy batalionu):
- ppłk Leon Wrazidło,
- mjr SG Tomasz Bondarczuk-Galiński (23 XII 1929 – 28 I 1931),
- mjr Adolf Antoni Schmidt (1931–1933),
- mjr Witold Bronisław Brzeziński (1939),
- mjr Tadeusz IV Górecki (II z-ca d-cy/kwatermistrz – 1939).
Obsada personalna w 1939 roku
Ostatnia organizacja pokojowa i obsada personalna batalionu:
- dowódca batalionu – ppłk Eugeniusz III Szubert,
- I zastępca dowódcy batalionu – mjr Witold Bronisław Brzeziński,
- adiutant – ppor. Stanisław Ryszard Gordon,
- oficer sztabowy ds. wyszkolenia – por. Paprocki Michał Władysław,
- lekarz – por. lek. Henryk Ługowski,
- II zastępca dowódcy (kwatermistrz) – mjr Tadeusz IV Górecki,
- oficer mobilizacyjny – kpt. Paszkowski Józef II,
- z-ca oficera mobilizacyjnego – ppor. Gzula Eugeniusz,
- oficer administracyjno-materiałowy – por. Tober Edward,
- oficer gospodarczy – por. int. Dułek Władysław Paweł,
- dowódca kompanii gospodarczej – por. Kuźba Kazimierz,
- oficer żywnościowy – por. Korczyński Franciszek Jakub,
- komendant parku – kpt. Woźnicki Jan,
- zastępca komendanta – por. Stankiewicz Mieczysław Norbert,
- dowódca plutonu łączności – por. Turowski Józef,
- dowódca plutonu przeciwgazowego – ppor. Rześny Wacław Witold,
- dowódca kompanii szkolnej – kpt. Młynarczyk Marian,
- dowódca plutonu – por. Jakubowski Jerzy,
- dowódca plutonu – por. Lempke Otton,
- dowódca plutonu – por. Wendorff Bolesław,
- dowódca 1 kompanii – kpt. Zakrzewski Henryk Konstanty,
- dowódca plutonu – ppor. Józefowicz Edmund,
- dowódca plutonu – ppor. Wojewódzki Juliusz,
- dowódca 2 kompanii – kpt. Kłoniecki Zygmunt,
- dowódca plutonu – por. rez. pdsc. Budziszewski Piotr Paweł,
- dowódca plutonu – ppor. Gawłowski Stanisław,
- dowódca 3 kompanii – kpt. Skalski Jerzy,
- dowódca plutonu – chor. Starzyński Władysław,
- dowódca 4 kompanii – kpt. Bogusław I Jaworski,
- dowódca plutonu – ppor. Pieregut Jerzy,
- dowódca plutonu – ppor. rez. pdsc. Olejnik Stanisław Bolesław,
- dowódca 56 hydrograficznej kompanii JHP – kpt. Skalski Jerzy.
Oddelegowani na kurs:
- por. Polaczek Jan Adam,
- por. Staniszewski Edmund.
Żołnierze batalionu – ofiary zbrodni katyńskiej
Biogramy zamordowanych można znaleźć na stronie Muzeum Katyńskiego.
Symbole jednostki
Sztandar
20 lutego 1925 roku Prezydent RP Stanisław Wojciechowski zatwierdził wzór lewej strony płachty chorągwi 9 psap.
24 czerwca 1925 roku w Brześciu gen. dyw. Edward Śmigły-Rydz wręczył dowódcy pułku chorągiew ufundowaną przez Magistrat i Radę Miejską Brześcia.
W 1929 roku, w związku z reorganizacją wojsk saperskich, zlikwidowano 9 pułk saperów, a jego sztandar przekazano 6 batalionowi saperów.
Sztandar 6 batalionu saperów został przewieziony do Francji po klęsce wrześniowej. 30 marca 1940 roku gen. Władysław Sikorski wręczył sztandar dowódcy 1 Modlińskiego Batalionu Saperów im. Tadeusza Kościuszki.
Po przegranej kampanii francuskiej sztandar został zakopany, a 24 listopada 1940 roku odkopany i przewieziony do Grenoble, skąd przez Hiszpanię dotarł do Wielkiej Brytanii. W 1941 roku sztandar został przekazany do Kwatery Polowej Naczelnego Wodza w Gask w Szkocji.
Obecnie sztandar 6 batalionu saperów jest eksponowany w Instytucie Polskim i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie.
Odznaka pamiątkowa
Odznakę pamiątkową 6 batalionu saperów przejęto od 9 pułku saperów. Jest to srebrny wieniec dębowo-laurowy, przeplatany emaliowaną czerwono-czarną wstęgą. Na wieńcu znajduje się kotwica oraz krzyżujące się kilof i łopata. Na szczycie umieszczono ukoronowanego orła z rozpostartymi skrzydłami. W centrum znajduje się czerwono-emaliowana tarcza z symbolem pułku – szarżującym żubrem. W dolnej części wieńca wpisano numer „6”. Odznaka jest pięcioczęściowa, wykonana w srebrze, mocowana sześcioma nitami.
Na awersie wieniec i kotwica mają próby srebra oraz imiennik grawera JM, natomiast rewers jest gładki. Wymiary odznaki to 60 mm x 54 mm. Wykonanie: Józef Michrowski – Warszawa.
Prawo do noszenia odznaki pamiątkowej 6 batalionu saperów przysługiwało oficerom i szeregowym, którzy pozostawali w szeregach batalionów saperskich 6 i 9 pułku saperów od 1 marca 1918 r. do 21 marca 1921 r., nie krócej niż: na froncie – przez 3 miesiące, w oddziale przez rok. W czasie pokoju: oficerom i podoficerom zawodowym – po przesłużeniu dwóch lat, oficerom niezawodowym – po przesłużeniu roku.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
Zdzisław Józef Cutter: Saperzy II Rzeczypospolitej. Warszawa [etc.]: Pat, 2005. ISBN 83-921881-3-6.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918–1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918–1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 83-204-3299-5.
Spis byłych oddziałów Wojska Polskiego, Przegląd Historyczno-Wojskowy Nr 2 (183), Warszawa 2000, s. 105-108.
„Jednodniówka 2 Korpusu Poleskiego w X rocznicę Niepodległości Państwa Polskiego” – 1928,