6 Batalion Pancerny (6 bpanc) to jednostka broni pancernych Wojska Polskiego, która funkcjonowała w okresie II Rzeczypospolitej.
Batalion był oddziałem wojskowym, który działał w czasie pokoju, realizując zadania mobilizacyjne wobec innych oddziałów i pododdziałów broni pancernej. Ponadto zajmował się sprawami organizacyjnymi oraz szkoleniowymi. Jego siedzibą było Lwów. W 1939 roku, po mobilizacji jednostek zgodnie z planem mobilizacyjnym, batalion został rozwiązany.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Wiosną 1934 roku 6 dywizjon samochodowy, stacjonujący w garnizonie Lwów, został przekształcony w 6 batalion czołgów i samochodów pancernych. W skład nowej jednostki weszły dwie kompanie czołgów oraz jedna kompania szkolna z 3 pułku pancernego. W 1935 roku 6 batalion czołgów i samochodów pancernych został przekształcony w 6 batalion pancerny. W maju 1937 roku batalion podporządkowano dowódcy 2 Grupy Pancernej.
Święto batalionu obchodzono 15 sierpnia, w rocznicę otrzymania sztandaru i złożenia przysięgi na sztandar.
Na dzień 15 lipca 1939 roku, na uzbrojeniu i wyposażeniu batalionu znajdowały się: 73 lekkie czołgi rozpoznawcze (tankietki) TK-3 i TKS, 17 samochodów pancernych wz. 1934, 156 samochodów ciężarowych, 24 pojazdy specjalne, 18 samochodów osobowych, 68 motocykli oraz 26 przyczepek. Batalion zaliczano do typu I, a jego stacjonowaniem był Lwów.
Mobilizacja
6 batalion pancerny pełnił rolę jednostki mobilizacyjnej. W 1939 roku, zgodnie z planem mobilizacyjnym „W”, sformował trzynaście pododdziałów broni pancernych:
- w mobilizacji alarmowej, w grupie jednostek oznaczonych kolorem żółtym i czerwonym od A+36 do A+60:
- 61 dywizjon pancerny dla Kresowej BK
- 62 dywizjon pancerny dla Podolskiej BK
- 61 samodzielna kompania czołgów rozpoznawczych dla Armii „Kraków”
- 62 samodzielna kompania czołgów rozpoznawczych dla Armii „Modlin”
- 63 samodzielna kompania czołgów rozpoznawczych dla Armii „Modlin”
- kolumna samochodów osobowych nr 61 dla odwodu NW – ppor. rez. Dionizy Choraszewski
- kolumna samochodów sanitarnych PCK typ I nr 601 (Fiat 614) dla Armii „Kraków”
- kolumna samochodów ciężarowych typ I nr 651 (Ursus) dla Armii „Kraków”
- w I rzucie mobilizacji powszechnej od 5 do 7 dnia mobilizacji:
- kolumna samochodów ciężarowych typ II nr 652 (Berliet) dla Armii „Prusy”
- kolumna samochodów ciężarowych typ II nr 653 dla Armii „Kraków”
- kolumna samochodów osobowych i sanitarnych w kraju nr 6 dla OK VI
- kolumna samochodów ciężarowych w kraju nr 61 dla OK VI
- w II rzucie mobilizacji powszechnej:
- park stały broni pancernych nr 61 dla odwodu NW – kpt. Tadeusz Kannenberg
Po rozwiązaniu 6 batalionu pancernego, nadwyżki osobowe i sprzętowe zostały przekształcone w Oddział Zbierania Nadwyżek 6 bpanc., który po wybuchu wojny został skierowany do Ośrodka Zapasowego Broni Pancernych typ III nr 3 w Żurawicy.
Żołnierze batalionu
Dowódcy batalionu:
- mjr kaw. Janusz Górecki (1934 – 1936 → dowódca 5 bpanc)
- ppłk dypl. sap. Mieczysław Józef Wilczewski (1936 – 1937 ? 1938 → komendant SPSap)
- ppłk dypl. Tadeusz Adam Majewski (1937-1939 → sztab Armii „Karpaty”)
Podoficerowie batalionu:
- Zygmunt Wilczyński
Organizacja i obsada personalna w 1939
Obsada personalna batalionu w marcu 1939 roku
Żołnierze 6 batalionu pancernego – ofiary zbrodni katyńskiej
Biogramy zamordowanych można znaleźć na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego.
Symbole batalionu
Sztandar
Na mocy zarządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 25 marca 1938 roku, batalion otrzymał sztandar. Jak w przypadku innych sztandarów broni pancernych, miał on ujednoliconą prawą stronę płatu. Zamiast numeru oddziału, na białych tarczach pomiędzy ramionami krzyża kawaleryjskiego umieszczono Znak Pancerny, który również znalazł się na przedniej ściance podstawy orła.
Na lewej stronie płatu sztandaru znajdowały się:
- w prawym górnym rogu — wizerunek Matki Boskiej Ostrobramskiej
- w lewym górnym rogu — wizerunek św. Michała
- w prawym dolnym rogu — godło Lwowa
- w lewym dolnym rogu — odznaka honorowa 6 batalionu pancernego
26 maja 1938 roku, na Polu Mokotowskim w Warszawie, Minister Spraw Wojskowych generał dywizji Tadeusz Kasprzycki, w imieniu Prezydenta RP, wręczył sztandar dowódcy batalionu.
Obecnie sztandar jest eksponowany w Instytucie Polskim i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie.
Odznaka pamiątkowa
4 marca 1938 roku Minister Spraw Wojskowych zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 6 bpanc. Nieznany jest autor projektu odznaki, która miała formę srebrnego krzyża maltańskiego, oksydowanego i emaliowanego na czarno. Odznaki były produkowane w dwóch wersjach: oficerskiej – emaliowanej oraz żołnierskiej – srebrzonej, bez emalii.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
Krzysztof M. Gaj: Polska broń pancerna w 1939 roku – organizacja wojenna i pokojowa jednostek. Oświęcim: NapoleonV, 2014. ISBN 978-83-7889-122-2.
Adam Jońca: Wrzesień 1939: pojazdy Wojska Polskiego: barwa i broń. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1990.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 83-204-3299-5.
Rajmund Szubański: Polska broń pancerna 1939. Warszawa: Bellona, 2011. ISBN 978-83-11-12106-5.
Jan Tarczyński, Krzysztof Barbarski, Adam Jońca: Pojazdy w Wojsku Polskim = Polish Army vehicles : 1918-1939. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”; Londyn: Komisja Historyczna b. Sztabu Głównego PSZ, 1995. ISBN 83-85621-57-1.
Marian Żebrowski: Zarys historii polskiej broni pancernej 1918 – 1947. Londyn: Zarząd Zrzeszenia Kół Oddziałowych Broni Pancernych, 1971.
Antoni Nawrocki: 6 Batalion Pancerny. Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt 125. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 2001. ISBN 0388773194.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].