6 Batalion Celny – to jednostka organizacyjna formacji granicznych II Rzeczypospolitej.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych nr 3046/Org z dnia 24 marca 1921 roku, bataliony wartownicze oraz bataliony etapowe zostały przekształcone w bataliony celne. 6 batalion celny został utworzony w granicach DOG Kraków, bazując na 1/V batalionie wartowniczym. Etat batalionu obejmował 14 oficerów oraz 600 szeregowych. Podlegał Komendzie Głównej Batalionów Celnych, a w kwestiach politycznych nadzorował go Minister Spraw Wewnętrznych.
Pomimo że batalion pełnił rolę wojskową, nie wchodził w skład pokojowego etatu armii, co uniemożliwiało pozyskiwanie rekrutów z normalnego poboru. Ministerstwo Spraw Wojskowych często przydzielało do batalionu żołnierzy, którzy mieli być zwolnieni, oficerów rezerwy oraz szeregowców i oficerów uznanych przez dowództwa okręgów generalnych za niezdolnych do dalszej służby wojskowej. Zgodnie z tajnym rozkazem nr 10 z 7 października 1921 roku, Komendant Główny Batalionów Celnych zarządził likwidację batalionów nr 14., 17. i 18. W ramach tego rozkazu, 18 batalion celny miał przekazać swoją 4 kompanię do 6 batalionu celnego w Sanoku. Wszystkie kompanie rozformowywanych batalionów miały odejść do nowych miejsc przeznaczenia do dnia 28 października.
W listopadzie 1921 roku Ministerstwo Spraw Wewnętrznych podjęło decyzję o powołaniu brygad celnych, w związku z czym 6 batalion celny włączono do struktur 3 Brygady Celnej.
Na mocy uchwały Rady Ministrów z dnia 23 maja 1922 roku, bataliony celne zostały rozformowane, a ich miejsce zajęły jednostki graniczne Straży Granicznej. 6 batalion celny zakończył służbę graniczną na granicy południowej 30 lipca 1922 roku o godzinie 12:00. W sierpniu batalion został przeznaczony do wzmocnienia granicy wschodniej i przeniesiony z Sanoka do Szumska (stacja wyładowania Krzemieniec) do dyspozycji Wojewody Wołyńskiego. Po przybyciu na nowe miejsce, obsadził część powiatu krzemienieckiego. Zgodnie z rozkazem Głównej Komendy Straży Granicznej L.dz.6917/tj./org. z 11 września 1922 roku, 28 września komenda 6 batalionu SG dotarła do Dederkał.
W połowie 1922 roku batalion został zluzowany przez jednostki Straży Celnej i przeniesiony na wschodnią granicę.
W związku z uchwałą Rady Ministrów z 23 maja 1922 roku, Minister Spraw Wewnętrznych wydał rozkaz z dnia 9 listopada 1922 roku, zmieniając nazwę „Baony Celne” na „Straż Graniczna”. Wprowadzono również nową organizację wewnętrzną w formacji. 6 batalion celny został przekształcony w 6 batalion Straży Granicznej.
Służba celna
Odcinek batalionowy składał się z czterech pododcinków, które były obsadzane przez kompanie wystawiające posterunki i patrole. Posterunki były rozmieszczone wzdłuż linii granicznej w taki sposób, aby mogły się nawzajem widzieć w ciągu dnia. W tej kwestii batalion współpracował z posterunkami i patrolami Policji Państwowej. Ta współpraca polegała na tym, że Policja Państwowa wystawiała posterunki i patrole w głębi terytorium, poza linią graniczną, podczas gdy batalion obsadzał bezpośrednio granicę. W zakresie ochrony granicy batalion podlegał staroście.
Sąsiednie bataliony
- 8 batalion celny w Nowym Sączu ⇔ 12 batalion celny w Stryju – VI 19218
- 8 batalion celny ⇔ 12 batalion celny – 1922
Kadra batalionu
Dowódcy batalionu
Struktura organizacyjna
Przypisy
Bibliografia
Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
Henryk Dominiczak: Granica polsko-niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
Bogusław Polak: Z dziejów polskich formacji granicznych 1918−1839. Studia i materiały. T. I. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909484-0-0.
Teresa T. Prengel-Boczkowska: Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Bataliony Celne”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2009.
Ordre de bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 i od numeru 20 do 44 → Archiwum Straży Granicznej, Szczecin. (sygn. 110/350 i 110/351)
Zarządzenia i wytyczne Ministerstwa Skarbu, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych oraz Głównej Komendy Batalionów Celnych dotyczące organizacji, reorganizacji i likwidacji Batalionów Celnych → Archiwum Straży Granicznej, Szczecin.
Materiały dotyczące dyslokacji Inspektoratu Wojskowego Granicy Wschodniej Województwa Poleskiego, 1921–1922 → Archiwum Straży Granicznej, Szczecin.
Materiały dotyczące spraw dyslokacyjnych: przeniesienia siedzib komend, batalionów oraz obszarów odcinków granicznych, 1922–1923 → Archiwum Straży Granicznej, Szczecin.