57 Dywizja Strzelców to jednostka piechoty Armii Czerwonej, która działała w czasie wojny domowej w Rosji oraz wojny polsko-bolszewickiej.
Formowanie i walki
57 Dywizja Strzelców została utworzona latem 1919 z jednostek walczących w okolicach Połtawy. Uczestniczyła w walkach z armią Denikina w rejonie Połtawy oraz Siewska. W listopadzie 1919 została przeniesiona na Front Południowo-Zachodni, gdzie przez dwa miesiące pozostawała w odwodzie. W lutym 1920 weszła w skład 12 Armii i broniła obszaru Mozyrza. W marcu poniosła porażkę w starciu pod Barbarowem z oddziałami mjr. Franciszka Jaworskiego. Od maja do września 1920 walczyła w składzie Grupy Mozyrskiej. W czerwcu bez powodzenia próbowała zdobyć polski przyczółek pod Rzeczycą nad Dnieprem. Na przełomie lipca i sierpnia przeprawiła się przez Bug w rejonie Brześcia.
Na dzień 1 sierpnia 1920 dywizja liczyła 5264 żołnierzy, w tym 3116 piechoty i 48 kawalerii. Na uzbrojeniu miała 96 ciężkich karabinów maszynowych oraz 22 działa.
W połowie sierpnia jej czołowe pododdziały dotarły do Wisły. Po polskim ataku z rejonu Wieprza pozostałości dywizji wycofały się za Bug w okolice Żabinki, gdzie zostały uzupełnione.
W walkach pod Żabinką ponownie doświadczyła dużych strat. Od 14 do 24 września toczyła intensywne walki pod Horodłem. W wyniku poniesionych strat, przestała mieć większe znaczenie bojowe. Po podpisaniu rozejmu z Polską brała udział w walkach z oddziałami gen. Bułaka-Bałachowicza na Białorusi.
W 23 kwietnia 1920 odwodowe formacje dywizji zostały zaatakowane przez 2 Brygadę Halicką.
5 marca 1920 bolszewicy przenieśli ją z głębi kraju na front i włączyli do walk na odcinku poleskim. Sztab dywizji miał siedzibę w Kalenkowiczach, ale już 7 marca 1920 został rozbity.
12 marca 1920 polscy ułani otoczyli i wzięli do niewoli sztab 2 Brygady 57 DS.
Stan osobowy dywizji został szybko uzupełniony nowymi żołnierzami, a 16 marca 1920 57 DS wzięła udział w silnym koncentrycznym ataku bolszewickim na pozycje Grupy Poleskiej gen. Władysława Sikorskiego.
W 29 lipca 1920 dywizje 2, 10 i 57 wzięły udział w szturmie twierdzy brzeskiej.
26 sierpnia 1920 w czasie walk pod Żabinką sztab dywizji został wzięty do polskiej niewoli, a szef sztabu zginął z rąk sierżanta sztabowego Bolesława Marca.
W 12 września 1920 po zdobyciu Kobrynia przez wojska polskie do niewoli dostało się 180 żołnierzy z 48 i 57 DS.
Struktura organizacyjna
Skład w sierpniu 1920:
dowództwo dywizji
169 Brygada Strzelców
- 505 pułk strzelców
- 506 pułk strzelców
- 507 pułk strzelców
171 Brygada Strzelców
- 509 pułk strzelców
- 511 pułk strzelców
- 512 pułk strzelców
Dywizja liczyła 3116 „bagnetów”, 48 „szabel” oraz miała 96 karabinów maszynowych.
Dowódcy dywizji
- F.A. Kuzniecow (X 1919 – IV 1920)
- W.E. Klimowski (IV 1920)
- W.Z. Timofiejew-Naumow (IV – V 1920)
- L.J. Ugriumow (VI 1920)
- Nikifor Zacharowicz Kolada (VII – 26 VIII 1920)
- M.M. Olszański (VIII – IX 1920)
Przypisy
Bibliografia
Grzegorz Łukomski, Bogusław Polak, Mieczysław Wrzosek: Wojna polsko-bolszewicka 1919-1920. Koszalin: Wyższa Szkoła Inżynierska w Koszalinie, 1990, seria: Monografie Instytutu Nauk Społecznych.
Józef Moszczeński: Rosyjski plan bitwy nad Wisłą w 1920. W: Izabela Borańska-Chmielewska (projekt): Polskie zwycięstwo dla wolności Europy; księga pamiątkowa arma virumque cano; 100-lecie bitwy warszawskiej 1920. Warszawa: Wojskowy Instytut Wydawniczy; Centralna Biblioteka Wojskowa, 2020. ISBN 978-83-955800-5-5.
Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
Marek Tarczyński (red.): Bitwa lwowska 1920. Dokumenty operacyjne. T. 1. Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2002. ISBN 83-7399-012-7.