55 Dywizja Piechoty Rezerwowa
55 Dywizja Piechoty Rezerwowa, w skrócie 55 DP (rez.) – to duża jednostka piechoty Wojska Polskiego w okresie II Rzeczypospolitej.
W trakcie kampanii wrześniowej dywizja działała w ramach Armii „Kraków” i broniła umocnień na Śląsku. Od września prowadziła działania w odwrocie, szczególnie skutecznie broniąc przyczółka w rejonie Baranowa. Wzięła również udział w pierwszej bitwie tomaszowskiej.
Udział w wojnie obronnej 1939
55 Dywizja Piechoty (Rezerwowa), pod dowództwem płk. Stanisława Kalabińskiego, była częścią Grupy Operacyjnej „Śląsk” w Armii „Kraków”. Została zmobilizowana na koniec sierpnia 1939 roku, składając się z batalionów Śląskiej Brygady Obrony Narodowej oraz Dąbrowskiej Półbrygady Obrony Narodowej. Jej głównym celem była obrona umocnionego odcinka „Mikołów”. W dniach 1–2 września toczyła intensywne walki w rejonie Kobióra i Wyr przeciwko niemieckiej 8 Dywizji Piechoty, która atakowała z północnego zachodu, oraz 28 Dywizji Piechoty, która nacierała z zachodu w kierunku Wyr. 2 września jeden z batalionów dywizyjnych przeprowadził kontratak, odzyskując wieś Wyry. Niestety, 3 września, po ciężkich starciach w bitwie granicznej, dywizja zmuszona była do odwrotu. 4 września otrzymała rozkaz wycofania się nad Nidę, w stronę Pińczowa i Miechowa. 5 września ostatnie bataliony dywizji stoczyły zaciętą walkę w rejonie Rudawy i Młynki, znajdując się pomiędzy Krzeszowicami a Krakowem.
W dniach 6 i 7 września pułki dywizji prowadziły trudne i chaotyczne walki odwrotowe na północny wschód od Krakowa, w rejonie ujścia Wisły i jej lewobrzeżnego dopływu Nidzicy. 204 pułk piechoty toczył krwawe boje w Proszowicach, 201 pułk piechoty walczył z nieprzyjacielem pod Klimontowem, a następnie w okolicach Słonowic, gdzie skutecznie odparł atak niemieckich czołgów, podczas gdy 203 pułk walczył pod Kazimierzą Wielką. W dalszej części walki toczyły się na lewym brzegu Nidzicy, w okolicach Gabułtowa i Jakuszowic. Po intensywnych starciach i 30-kilometrowym marszu, oddziały dywizji mogły kontynuować odwrót w kierunku rzeki Nidy, docierając tam 9 września. 11 września dywizja zorganizowała i zacięcie broniła przyczółka pod Osiekiem, który miał służyć do przeprawy całej Armii „Kraków”. W dniach 14–17 września jednostki dywizji angażowały siły niemieckie w pobliżu Biłgoraja. Kolejne walki osłonowe 55 DP miały miejsce w rejonie Górecka, gdzie najcięższe starcia stoczył 201 pułk piechoty, skutecznie stawiając opór przez cztery dni od 17 do 20 września. W nocy z 18 na 19 września dywizja wsparła polskie oddziały atakujące Tomaszów Lubelski, w nieudanym natarciu uczestniczył 203 pułk piechoty. W nocy z 22 na 23 września, po naradzie oficerów sztabu, z uwagi na brak zdolności resztek dywizji do dalszego działania, dowódca dywizji podjął decyzję o rozwiązaniu jednostki w rejonie wsi Ulów.
Ordre de Bataille i obsada personalna
Obsada personalna Dowództwa 55 DP (rez.):
- dowódca dywizji – płk piech. Stanisław Kalabiński (dowódca PD 30 DP)
- dowódca piechoty dywizyjnej – płk piech. Józef Giza (dowódca Górnośląskiej BON)
- dowódca artylerii dywizyjnej – płk art. Eugeniusz Ignacy Luśniak
- dowódca saperów dywizyjnych – kpt. Czesław Wójtowicz
- szef służby sprawiedliwości – mjr aud. Władysław Różycki
- szef służby duszpasterskiej – ks. kapelan Wacław Jabłoński
- szef sztabu – ppłk dypl. Józef Ullman
- oficer operacyjny – kpt. dypl. Stanisław Czupryna
- pomocnik oficera operacyjnego – kpt. Michał Dawiskiba
- oficer informacyjny – kpt. Tadeusz Horoszkiewicz
- dowódca łączności – mjr Stefan Polz
- kwatermistrz – kpt. dypl. Roman Jan Różycki
- szef służby intendentury – por. int. z wsw Bohdan Romuald Kowalski
- komendant kwatery głównej – kpt. Karol Brandys
- szef sanitarny – mjr dr med. Józef Mazurek
Organizacja wojenna 55 DP:
- Dowództwo 55 Dywizji Piechoty
- dowódcy broni i szefowie służb
- Sztab
- Kwatera Główna 55 DP (23 pal, jako Rezerwa Personelu Etapowego Typ II Nr 24)
- kompania asystencyjna Nr
- pluton pieszy żandarmerii nr 66
- poczta polowa nr 105 (Urząd Pocztowo–Telegraficzny w Krakowie)
- sąd polowy Nr 53 (KRU Będzin)
- kompania gospodarcza KG 55 DP
- Piechota dywizyjna
- 201 pułk piechoty
- 203 pułk piechoty
- 204 pułk piechoty
- kompania kolarzy
- Artyleria dywizyjna
- samodzielny patrol meteorologiczny nr 65
- 65 pułk artylerii lekkiej
- Jednostki broni
- 75 kompania saperów (5 batalion saperów w Krakowie)
- kompania telefoniczna nr 66
- pluton łączności Kwatery Głównej nr 66
- pluton radio nr 66
- drużyna parkowa łączności nr 66
- Jednostki i zakłady służb
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Tadeusz Jurga: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. Regularne jednostki Wojska Polskiego w 1939: organizacja, działania bojowe, uzbrojenie, metryki związków operacyjnych, dywizji i brygad. T. 7. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
Wacław Stachiewicz: Wierności dochować żołnierskiej: przygotowania wojenne w Polsce 1935-1939 oraz kampania 1939 w relacjach i rozważaniach szefa Sztabu Głównego i szefa Sztabu Naczelnego Wodza. Warszawa: „Rytm”, 1998. ISBN 83-86678-71-2.
Jan Przemsza-Zieliński: Jeden z tysiąca Zagłębiaków. Rzecz o pułkowniku Stanisławie Kalabińskim, ostatnim dowódcy śląsko-dąbrowskiej Obrony Narodowej: Sosnowiecka Oficyna Wydawniczo-Autorska „SOWA-PRESS”, Sosnowiec 1999 r.
Jan Przemsza-Zieliński: Księga wrześniowej chwały pułków śląskich t. 1 i 2: Biblioteka Śląska w Katowicach, Sosnowiecka Oficyna Wydawniczo-Autorska „SOWA-PRESS”, Katowice-Sosnowiec 1993 r.
Apoloniusz Zawilski: Bitwy polskiego września. Kraków: Znak Horyzont, 2019. ISBN 978-83-240-5692-7.