(514107) Kaʻepaokaʻawela /kəˌɛpə.oʊkə.ɑ:Vɛlə/, tymczasowo zidentyfikowana jako 2015 BZ509, to mała planetoida o średnicy wynoszącej około 3 km, która jest koorbitalna z Jowiszem.
Planetoida ta porusza się wokół Słońca ruchem wstecznym, co jest nietypowe w porównaniu do większości innych obiektów w Układzie Słonecznym. Odkrycie miało miejsce 26 listopada 2014 roku, kiedy to astronomowie z programu Pan-STARRS z Obserwatorium Haleakala na wyspie Maui na Hawajach zarejestrowali ją po raz pierwszy. Jest to pierwsza znana planetoida krążąca w ruchu wstecznym, w rezonansie 1:1 z Jowiszem. Istnieje możliwość, że jest to międzygwiezdna planetoida, która została przechwycona na orbitę wokół Słońca około 4,5 miliarda lat temu.
Orbita
Kaʻepaokaʻawela krąży wokół Słońca w odległości od 3,2 do 7,1 au, wykonując pełny obieg w czasie 11 lat i 7 miesięcy (4246 dni; wielka półoś wynosi 5,13 au). Jej orbita ma mimośród równy 0,38 oraz nachylenie 163° w stosunku do ekliptyki.
Okres obiegu planetoidy jest zbliżony do okresu obiegu Jowisza (11,86 roku). W trakcie jednego obiegu Jowisz zakreśla kąt 360° wokół Słońca, podczas gdy Kaʻepaokaʻawela porusza się o 366,3° w przeciwnym kierunku. Mimośród jej orbity pozwala jej na naprzemienne przechodzenie wewnątrz i na zewnątrz orbity Jowisza, z maksymalnym zbliżeniem wynoszącym 176 milionów kilometrów. Za każdym razem, gdy planetoida zbliża się do Jowisza, jej elementy orbitalne, w tym okres obiegu, ulegają niewielkim zmianom. W ciągu tysiącleci różnica długości peryhelium planetoidy i Jowisza oscyluje wokół zera, z okresem około 660 lat i amplitudą wynoszącą około 125°, chociaż czasami ta różnica zmienia się o pełne 360°.
Perturbacje spowodowane grawitacją Jowisza utrzymują stabilność orbity tej planetoidy przez miliony lat. Symulacje wskazują, że Kaʻepaokaʻawela utrzymuje relację koorbitalną z Jowiszem od co najmniej miliona lat i pozostanie w niej przez co najmniej kolejny milion lat. Nie jest do końca jasne, w jaki sposób ta planetoida (lub kometa) trafiła na tę orbitę, ale istnieje hipoteza, że w odległej przeszłości mogła znaleźć się na orbicie podobnej do obecnej w wyniku oddziaływania z Saturnem, po czym jej orbita została przekształcona do obecnego stanu. W przyszłości może ponownie zbliżyć się do Saturna i zostać wydalona z obecnego związku z Jowiszem.
Numer i nazwa
Planetoida początkowo, w okresie od 16 do 31 stycznia 2015 roku, uzyskała tymczasowe oznaczenie 2015 BZ509, będąc 12 750 obiektem zaobserwowanym po raz pierwszy w tym czasie. Po dokładnym określeniu orbity, 2 marca 2018 roku, otrzymała numer 514107 w katalogu małych ciał Układu Słonecznego prowadzonego przez Minor Planet Center.
Nazwa Kaʻepaokaʻāwela została nadana przez program A Hua He Inoa, który zajmuje się nazywaniem obiektów odkrytych przez przegląd nieba Pan-STARRS. Składa się z przedimka określonego „ka”, przymiotnika „ʻepa”, oznaczającego „zdradliwy” lub „figlarny”, co odnosi się do jej wstecznej orbity, oraz rzeczownika z partykułą „o Kaʻāwela”, co oznacza „Jowisza”. Program A Hua He Inoa tworzą eksperci języka hawajskiego oraz astronomowie z Imiloa Astronomy Center of Hawaii. Nazwa została zatwierdzona przez Międzynarodową Unię Astronomiczną 9 kwietnia 2019 roku.
Możliwe pochodzenie międzygwiezdne
W 2018 roku badania Fathi Namouni i Heleny Morais zidentyfikowały 27 z miliona próbnych orbit, podobnych do orbity Kaʻepaokaʻawela, które były stabilne przez 4,5 miliarda lat, co odpowiada okresowi istnienia Układu Słonecznego. Na podstawie tych wyników autorzy doszli do wniosku, że Kaʻepaokaʻawela znajduje się w rezonansie z Jowiszem praktycznie od czasów powstania Układu Słonecznego, zgodnie z zasadą kopernikańską, a nie jest obserwowane w szczególnym momencie, gdy chwilowo przebywa na takiej orbicie. Ponieważ jej ruch jest przeciwny do obiegu ciał, które uformowały się w wczesnym Układzie Słonecznym, autorzy sugerują, że Kaʻepaokaʻawela może mieć pochodzenie międzygwiezdne. Jeśli to zostanie potwierdzone, odkrycie to wpłynie na współczesne teorie dotyczące czasu i mechaniki formowania planet oraz mechanizmów dostarczania wody i materii organicznej na Ziemię. Inne hipotezy sugerują, że Kaʻepaokaʻawela mogła powstać w Obłoku Oorta lub że uzyskała wsteczną orbitę w wyniku oddziaływania z hipotetyczną dziewiątą planetą, a obecnie znajduje się tylko chwilowo w tym rezonansie.
Zobacz też
lista niesklasyfikowanych planetoid
1I/ʻOumuamua, kometa hiperboliczna, obiekt międzygwiezdny
2I/Borisov, kometa hiperboliczna, obiekt międzygwiezdny
Przypisy
Linki zewnętrzne
Diagram orbity (514107) Kaʻepaokaʻawela w bazie Jet Propulsion Laboratory (ang.)
Efemeryda (514107) Kaʻepaokaʻawela na Horizons (ang.)
The first retrograde co-orbital asteroid: 2015 BZ509 w serwisie YouTube, Scientias.nl (0:52 min)
Animacja orbity (514107) Kaʻepaokaʻawela w serwisie APOD: Astronomiczne zdjęcie dnia