50 złotych polskich (1819–1823)

50 złotych polskich (1819–1823) to moneta o nominale pięćdziesięciozłotowym, która była używana w okresie autonomii Królestwa Kongresowego. Znana również jako podwójne złote królewskie, stanowiła następczynię wcześniejszej pięćdziesięciozłotówki bity w latach 1817–1819. Została wprowadzona po dodaniu otoku na awersie i rewersie oraz wprowadzeniu pionowo ząbkowanego rantu. Moneta ta była wykonana ze złota i bita w latach 1819–1823 według systemu monetarnego opartego na grzywnie kolońskiej. Wycofano ją z obiegu 1 maja 1847 roku.

Awers

Na awersie znajduje się prawe popiersie cara Aleksandra I, otoczone wypukłym otokiem z napisem.

Rewers

Rewers monety przedstawia średni herb Królestwa Kongresowego, czyli dwugłowego orła rosyjsko-polskiego, który ma trzy korony – jedną dużą na głowie oraz dwie małe. W prawej łapie orzeł trzyma miecz i berło, a w lewej jabłko królewskie. Na piersi, na tle gronostajowego płaszcza, znajduje się tarcza herbowa z polskim orłem. Po bokach ogona orła widnieje znak intendenta mennicy w Warszawie – I.B. (Jakuba Benika), a na samym dole znajduje się rok bicia: 1819, 1820, 1821, 1822 lub 1823. Całość otacza wypukły otok.

Opis

Moneta była bita w mennicy w Warszawie ze złota próby 916, na krążku o średnicy 24 mm i wadze 9,8102 grama, z rantem ząbkowanym oraz otokiem. Z danych mennicy wynika, że w latach 1819–1826 w obieg wprowadzono 31 148 sztuk pięćdziesięciozłotówek. Dokładne określenie nakładu jest utrudnione, ponieważ w 1819 roku bito dwa typy pięćdziesięciozłotówek:

bez otoku, z rantem skośnie ząbkowanym, oraz
z otokiem, z rantem pionowo ząbkowanym.

Mennica w swoich raportach podawała jedynie liczbę monet konkretnego nominału wprowadzanych do obiegu, bez rozróżnienia na typ.

Stopień rzadkości poszczególnych roczników przedstawiono w tabeli. Moneta ta była bita w czasie panowania Aleksandra I, dlatego w numizmatyce rosyjskiej zaliczana jest do kategorii monet tego cara.

Poprzedniczka pięćdziesięciozłotówki była bita na starych automatach menniczych, które działały już w czasach Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Maszyny te nie umożliwiały emisji monet z wystającym otokiem, co miało na celu zmniejszenie ścierania się rysunków na monetach w codziennym obiegu. W odpowiedzi na pismo Namiestnika Królestwa Polskiego z 9 kwietnia 1818 roku, które zawierało prośbę o zgodę na:

bicie monet z napisem „z miedzi krajowej”, oraz
srebrnych 10-złotówek, które nie były wymienione w akcie prawnym z 1 grudnia 1815 roku,

król-cesarz Aleksander I wyraził zgodę, warunkując ją koniecznością bicia ich przez Mennicę Królewską w Warszawie „w formie cylindrycznej, z wykonaniem obrzeża monet prostopadłego do płaszczyzny krążka”. Aby spełnić wymagania administracji petersburskiej, konieczne było sprowadzenie parowych maszyn menniczych ze stolicy Cesarstwa Rosyjskiego, które miały zostać zainstalowane w nowo budowanym gmachu mennicy. Emisja w 1819 roku różnych nominałów z otokiem, w tym podwójnych złotych królewskich, była związana z uruchomieniem petersburskich automatów.

Pomimo że w aktach normatywnych moneta była określana jako podwójny złoty królewski, na rewersie widniał nominał: 50 złotych polskich. Monety te nie były jednak równowartością 50 złotych polskich w srebrze. Stanowiły dwie odrębne waluty złotowe: