50 złotych polskich (1817–1819) to moneta o nominale pięćdziesięciu złotych, stworzona w czasach Królestwa Kongresowego podczas jego autonomii. Znana jest także jako podwójne złote królewskie, a jej wprowadzenie miało miejsce na mocy ukazu cara Aleksandra I z 1 grudnia 1815 roku. Moneta była bita w złocie w latach 1817–1819, zgodnie z systemem monetarnym opartym na grzywnie kolońskiej. Brak otoku sprawił, że została zastąpiona inną wersją pięćdziesięciozłotówki (1819–1823), która już posiadała otok. Obieg tej monety zakończono 1 maja 1847 roku.
Moneta ta była wybita bez otoku, co było typowe dla wszystkich pierwszych emisji Królestwa Polskiego w tym okresie.
Awers
Na awersie umieszczono prawe popiersie cara Aleksandra I, a wokół niego znajduje się napis w formie otoku.
Rewers
Na rewersie widnieje średni herb Królestwa Kongresowego, przedstawiający dwugłowego orła rosyjsko-polskiego z trzema koronami: jedną dużą pośrodku i dwiema mniejszymi na głowach orła. W prawej łapie orzeł trzyma miecz i berło, a w lewej jabłko królewskie. Na piersi orła, na tle gronostajowego płaszcza, znajduje się tarcza herbowa z polskim orłem. Po obu stronach dużej korony znajduje się rok bicia: „18 17″, „18 18″ lub „18 19″. Na dole, obok ogona orła, widnieje znak intendenta mennicy w Warszawie – I.B. (Jakuba Benika), a wokół umieszczono napis w formie otoku.
Opis
Moneta była produkowana w mennicy w Warszawie, w złocie próby 916. Jej średnica wynosiła 24 mm, a masa 9,8102 grama. Rant monety był skośnie ząbkowany i nie miała ona otoku. Zgodnie z danymi z mennicy, w latach 1817–1819 do obiegu trafiło 86 740 sztuk pięćdziesięciozłotówek. Dokładne określenie nakładu jest trudne, ponieważ w 1819 roku bito dwa typy pięćdziesięciozłotówek:
- bez otoku, z rantem skośnie ząbkowanym oraz
- z otokiem, rant pionowo ząbkowanym.
Mennica w swoich sprawozdaniach podawała jedynie ilość monet wprowadzanych do obiegu, bez rozróżnienia typów.
Rzadkość poszczególnych roczników przedstawiono w tabeli:
Moneta była bita w czasie panowania Aleksandra I, w związku z czym w numizmatyce rosyjskiej zalicza się ją do monet tego cara.
Moneta o nominale 50 złotych była produkowana na starych automatach menniczych, które rozpoczęły działalność jeszcze w czasach Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Maszyny te nie umożliwiały emisji monet z wystającym obrzeżem (otokiem), które miało na celu zmniejszenie ścierania się wzorów monet w codziennym obiegu. W odpowiedzi na pismo Namiestnika Królestwa Polskiego z 9 kwietnia 1818 roku, które zawierało prośbę o zgodę na:
- bicie monet z napisem „z miedzi krajowej” oraz
- srebrnych 10-złotówek, które nie były wymienione w akcie prawnym z 1 grudnia 1815 roku,
król-cesarz Aleksander I wyraził zgodę, z zastrzeżeniem, że monety mają być bite przez Mennicę Królewską w Warszawie „w formie cylindrycznej, z obrzeżem monet prostopadłym do płaszczyzny krążka”. Aby wypełnić te wymagania, konieczne było sprowadzenie parowych maszyn menniczych z Petersburga, które zainstalowano w nowo budowanej mennicy. Wprowadzenie w 1819 roku różnych nominałów z otokiem, w tym podwójnych złotych królewskich, było związane z uruchomieniem tych automatów.
Chociaż w aktach normatywnych moneta określana była jako podwójny złoty królewski, na rewersie umieszczono nominał 50 złotych polskich. Monety te nie były jednak równowartością 50 złotych polskich w srebrze; były to de facto dwie różne waluty złotowe:
- złoty polski w złocie oraz
- złoty polski w srebrze.
Zobacz też
- 50 złotych polskich (1819–1823)
- 50 złotych polskich (1827–1829)
- 25 złotych polskich (1817–1819)
- monety Królestwa Kongresowego
- tabela cennikowa Bolcewicza
- rosyjskie monety bite dla Polski (1815–1841)
Przypisy