50 groszy 1923

50 groszy 1923 to moneta o nominale pięćdziesięciu groszy, wykonana z niklu, która została wprowadzona do obiegu 1 lipca 1924 roku (Dz.U. z 1924 r. nr 34, poz. 351) i wycofana z dniem reformy walutowej, która miała miejsce 30 października 1950 roku.

W niektórych publikacjach z początku XXI wieku jako data wprowadzenia do obiegu pięćdziesięciogroszówki wskazywana jest 31 maja 1924 roku, czyli dzień, w którym zaczęło obowiązywać rozporządzenie dotyczące wzorów monet (Dz.U. z 1924 r. nr 45, poz. 476).

Na monecie brak jest znaku mennicy.

Awers

Na awersie znajduje się godło – stylizowany orzeł w koronie, nad którym widnieje rok „1923”. Wokół umieszczono napis „RZECZPOSPOLITA POLSKA” oraz inicjały projektanta WJ.

Rewers

Na rewersie znajdują się cyfry „50”, a poniżej napis „GROSZY”, które są otoczone ozdobnym wieńcem.

Rewers jest identyczny z tym na monecie 50 groszy z 1938 roku.

Nakład

Moneta z datą 1923 była bita w latach 1924–1925 w niklu, na krążku o średnicy 23 mm i wadze 5 gramów, z gładkim rantem, w trzech mennicach:

  • szwajcarskiej Huguenin Frs w Le Locle,
  • holenderskiej S’Rijks Munt w Utrechcie,
  • austriackiej Hauptmünzamt w Wiedniu.

Całkowity nakład monety wynosił 100 000 000 sztuk (12 000 000 Le Locle, 14 000 000 Utrecht, 74 000 000 Wiedeń).

Opis

Z formalnego punktu widzenia moneta nigdy nie została wycofana z obiegu na mocy jakiegokolwiek aktu prawnego, co oznacza, że była środkiem płatniczym przez cały okres Generalnego Gubernatorstwa. Dekret PKWN z 24 sierpnia 1944 roku zezwalał na używanie wszystkich monet groszowych aż do reformy walutowej 30 października 1950 roku. Po tym dniu w obiegu mogły znajdować się jedynie monety emitowane przez Narodowy Bank Polski.

Zgodnie z zarządzeniem prezesa Narodowego Banku Polskiego nr 5 z dnia 4 czerwca 1957 roku, moneta mogła być wymieniana w kasach NBP po nominalnej wartości jeszcze w latach 60. XX wieku.

Wśród kolekcjonerów trwają poszukiwania różnic pomiędzy monetami, które mogą być przypisane do konkretnej mennicy. W zależności od badacza, zidentyfikowano od trzech do sześciu wariantów awersu i rewersu. Niektórzy autorzy, na podstawie analizy porównawczej i statystycznej, przypisują określone stemple do mennicy w Le Locle, Utrechcie lub Wiedniu.

W tablicy 21. książki „Mennica Warszawska 1765–1965” autorstwa W. Terleckiego znajduje się niepotwierdzona informacja o wybiciu w Warszawie monet 50 groszy z datą 1923:

  • w roku 1936 – 19 460 000 sztuk,
  • w roku 1938 – 12 800 000 sztuk.

Te liczby zostały uwzględnione w ogólnej liczbie monet wybitych w mennicy warszawskiej, jednak w treści książki brakuje wzmianki o wybiciu monet 50 groszy z datą 1923 w Mennicy Państwowej. Możliwe, że autor miał na myśli stalowe monety 50 groszy 1938, które były przygotowywane na wypadek wojny – zgadza się wielkość emisji, lecz były bite w latach 1938 i 1939.

Wersje próbne

Katalogi zawierają informacje o wybiciu próbnych wersji monety z datą 1923:

  • w mosiądzu (30 sztuk),
  • w niklu (ze znakiem mennicy Warszawa, z wypukłym napisem PRÓBA),
  • w niklu (mennica Le Locle, z pionowym napisem HUGUENIN w środku cyfr 0).

Istnieje także wersja lustrzana monety, wybita w nieznanym nakładzie.

Z datą 1938 z wypukłym napisem „PRÓBA” powstały wersje monety w brązie, stali i aluminium, oraz w stali na krążku o średnicy powiększonej do 24,5 mm.

W 1938 roku istnieją wersje z napisem „PRÓBA”, skierowane do masowej produkcji, z nowym wzorem awersu, w żelazie, żelazie niklowanym, aluminium (również bez napisu „PRÓBA”), jednostronna odbitka rewersu, klipa bez napisu „PRÓBA”, a także egzemplarze w żelazie i żelazie niklowanym o średnicy krążka zwiększonej do 24,5 mm.

Katalogi przedstawiają również pierwsze projekty pięćdziesięciogroszówki z 1919 roku.

Zobacz też

Przypisy