5 złotych polskich (1816–1818)
Moneta pięciozłotowa Królestwa Kongresowego z okresu autonomii, wprowadzona na mocy ukazu cara Aleksandra I z 1 grudnia 1815 roku, była bita w srebrze w latach 1816–1818. Oparta na systemie monetarnym z grzywną kolońską, nie miała otoku i została wycofana z obiegu 1 maja 1847 roku.
Wszystkie początkowe emisje Królestwa Polskiego w tym okresie również nie miały otoku.
Awers
Na awersie widnieje prawe popiersie cara Aleksandra I, a dookoła umieszczono napis w formie otoku:
Awers był bity:
- w 1816 roku stemplem głębokim (wypukły wizerunek króla),
- w 1817 roku zarówno stemplem głębokim, jak i płytkim (płaski wizerunek króla),
- w 1818 roku jedynie stemplem płytkim.
Rewers
Na rewersie znajduje się średni herb Królestwa Kongresowego, przedstawiający orła rosyjsko-polskiego, czyli dwugłowego orła z trzema koronami (jedną dużą pośrodku i dwiema małymi na głowach). W prawej łapie orzeł trzyma miecz i berło, a w lewej jabłko królewskie. Na piersi, na tle gronostajowego płaszcza, znajduje się tarcza herbowa z polskim orłem. Po obu stronach dużej korony rok bicia: 1816, 1817 lub 1818. Na dole, po obu stronach ogona orła, umieszczony jest znak intendenta mennicy w Warszawie – I.B. (Jakuba Benika), a dookoła napis w formie otoku:
Ogon orła na rewersie miał:
- w 1816 roku jednorzędowy – krótszy,
- w 1817 roku zarówno jednorzędowy, jak i dwurzędowy – dłuższy,
- w 1818 roku tylko dwurzędowy.
Opis
Monetę bito w mennicy w Warszawie z srebra próby 868, na krążku o średnicy 32 mm i masie 15,54 grama, z rantem skośnie ząbkowanym, bez otoku. Z danych mennicy wynika, że w latach 1816–1819 w obieg trafiło 3 757 617 sztuk pięciozłotówek.
Rzadkość poszczególnych roczników i typów monety przedstawia poniższa tabela:
Moneta była bita w latach panowania Aleksandra I, co powoduje, że w numizmatyce rosyjskiej klasyfikowana jest jako moneta tego cara.
Pięciozłotówka była produkowana na starych automatach menniczych, które rozpoczęły działalność jeszcze w czasach Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Te maszyny nie umożliwiały emisji monet z wystającym otokiem, który miał na celu zmniejszenie ścierania się rysunków na monetach w codziennym obrocie. W odpowiedzi na pismo Namiestnika Królestwa Polskiego z 9 kwietnia 1818 roku, zawierające prośbę o zgodę na:
- bicie monet z napisem „z miedzi krajowej”, oraz
- srebrnych 10-złotówek, które nie były wymienione w akcie prawnym z 1 grudnia 1815 roku,
król-cesarz Aleksander I wyraził zgodę, uzależniając ją od konieczności bicia ich przez Mennicę Królewską w Warszawie „w formie cylindrycznej, z obrzeżem monet prostopadłym do płaszczyzny krążka”. Aby spełnić wymagania administracji petersburskiej, konieczne było sprowadzenie maszyn parowych z stolicy Cesarstwa Rosyjskiego, które zainstalowano w nowo budowanym gmachu mennicy. W 1819 roku pojawiły się różne nominały z otokiem, co było efektem uruchomienia petersburskich automatów. W przypadku pięciozłotówek, ich emisja z otokiem miała miejsce dopiero w 1829 roku, z nowymi wzorami awersu i rewersu, ponieważ po roku 1818 wystąpiła 11-letnia przerwa w emisji tego nominału srebrnego.
Zobacz też
- 5 złotych polskich (1829–1834)
- 5 złotych polskich 1831
- ¾ rubla – 5 złotych (1833–1841)
- 1 złoty polski (1818–1819)
- 2 złote polskie (1816–1820)
- monety Królestwa Kongresowego
- tabela cennikowa Bolcewicza
- rosyjskie monety bite dla Polski (1815–1841)