5 złotych 1927 Nike

5 złotych z 1927 roku – to próbna moneta z okresu złotowego II Rzeczypospolitej, stworzona jako propozycja wzoru dla pięciozłotówki po reformie systemu monetarnego, która miała miejsce 5 listopada 1927 roku.

Monety występują w wersji z napisem „PRÓBA” oraz bez tego napisu. Na monetach z napisem „PRÓBA” znajduje się również znak mennicy warszawskiej, natomiast na egzemplarzach bez napisu brak tego znaku.

Rys historyczny

W wyniku kryzysu walutowego w Polsce w 1926 roku, 13 października 1927 roku wydano rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej dotyczące stabilizacji złotego. Dnia 5 listopada 1927 roku, także na podstawie rozporządzenia prezydenckiego, zreformowano system pieniężny, wprowadzając między innymi:

monetę srebrną (Ag500) o nominale 2 złote, średnicy 27 mm i masie 10 gramów, która zastąpiła dotychczasową dwuzłotówkę o tych samych parametrach, ale w stopie próby 750,
monetę srebrną (Ag750) o nominale 5 złotych, średnicy 33 mm i masie 18 gramów, która miała zastąpić nigdy nie wprowadzoną do obiegu pięciozłotówkę o średnicy 37 mm, masie 25 gramów, wykonaną w srebrze o próbie 900.

Opracowanie nowych parametrów monety pięciozłotowej zainicjowało stworzenie przez Mennicę Państwową nowego wzoru dla tego nominału.

W drugim dziesięcioleciu XXI wieku, z wszystkich próbnych monet II Rzeczypospolitej, znana jest jedna próbna pięciozłotówka z 1927 roku, zaprojektowana przez Edwarda Wittiga. Posiada ona rewers zgodny z obiegowym wzorem wprowadzonym rozporządzeniem Ministra Skarbu z 6 lipca 1928 roku oraz oryginalny awers.

Edward Wittig stworzył oba awersy. Na każdym z nich orzeł w koronie jest generalnie zgodny z wzorem godła państwowego opracowanym przez Zygmunta Kamińskiego i wprowadzonym w grudniu 1927 roku (Dz.U. z 1927 roku nr 115, poz. 980), z tym że na próbnej monecie z 1927 roku orzeł jest większy, a napis „ZŁOTYCH” jest wygięty w lekki łuk.

Awers

Na awersie znajduje się godło – orzeł w koronie, poniżej data „1927”, a po obu stronach łap cyfry „5”. Pod nimi umieszczono wygięty w łuku napis „ZŁOTYCH”, a wokół znajduje się otok z kreseczek.

Rewers

Rewers przedstawia postać Nike z uniesioną ręką, kroczącą po chmurach. W półkolu u góry znajduje się napis: „RZECZPOSPOLITA POLSKA”. Na niektórych monetach, u dołu nad chmurami, po lewej stronie znajduje się napis „PRÓBA”, a po prawej herb Kościesza, znak mennicy w Warszawie. Na samym dole, po prawej stronie stóp Nike, widnieje monogram E W, otoczony otokiem z kreseczek.

Rant

Na rancie umieszczono wklęsły napis: „SALUS REIPUBLICAE SUPREMA LEX” (pol. dobro Rzeczypospolitej najwyższym prawem).

Opis

Postać kroczącej bogini zwycięstwa na rewersie została stworzona przez Edwarda Wittiga na podstawie projektu pomnika Wolności i Zwycięstwa, który miał być zrealizowany w Gdyni.

Na próbnych monetach z 1927 roku, które posiadają znak mennicy, znajduje się on po prawej stronie postaci Nike, co różni je od obiegowych monet wprowadzonych w następnym roku.

Monetę wybito na krążkach o średnicy 33 mm w dwóch wersjach:

z napisem „PRÓBA” i znakiem mennicy na rewersie,
bez napisu „PRÓBA” i znaku mennicy na rewersie.

Wersja z napisem „PRÓBA” została wybita w srebrze w liczbie 81 sztuk, o masie 18,4 grama.

Wersja bez napisu „PRÓBA” została wybita w:

srebrze – 20 sztuk,
brązie – 100 sztuk, o masie 16 gramów.

Odmiany

Znane są także inne wersje monety:

z napisem „PRÓBA” w brązie, o masie 16,44 grama, nakład nieznany, nieobecna w obiegu kolekcjonerskim,
z napisem „PRÓBA” w srebrze bita stemplem lustrzanym, o masie 18,44 grama, nakład nieznany, nieobecna w obiegu kolekcjonerskim,
bez napisu „PRÓBA” w miedzi, o masie 15,934 grama, nakład nieznany, nieobecna w obiegu kolekcjonerskim.