5 Wileński Pułk Artylerii Lekkiej (5 pal) – jednostka artylerii lekkiej Polskich Sił Zbrojnych.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Pułk był częścią 5 Kresowej Dywizji Piechoty.
Jego początek stanowiła głównie kadra artylerzystów z 5 Dywizji Piechoty, która reorganizowała się w Armii Andersa. Utworzono go w Tatiszczewie, na bazie organicznego pułku artylerii. W związku z przegrupowaniem armii na południe ZSRR, 20 stycznia 1942 roku 5 pal przeniósł się do Dżalalabadu w Kirgistanie. W marcu 1942 roku pułk przekazał do CWArt. w Kara-Suu dwie baterie, które zostały wyposażone zgodnie z etatem. W pułku pozostały sztaby dwóch dywizjonów oraz cztery baterie. W związku z tym dokonano reorganizacji dywizjonów w kierunku dwubateryjnym, co miało na celu dostosowanie do przyszłych etatów brytyjskich. Część żołnierzy rekrutowała się również z rozformowanego 8 pal. W ostatnim okresie pobytu w Związku Sowieckim rozpoczęto intensywne szkolenie kierowców. 2 sierpnia pułk zainicjował przygotowania do przeniesienia do Krasnowodska, w związku z rozpoczętą ewakuacją do Iranu, a następnie do Iraku.
Wiosną 1943 roku pułk stacjonował na północ od Kirkuku.
Po zakończeniu wojny, będąc częścią wojsk okupacyjnych, pułk pełnił między innymi służbę wartowniczą. W lutym 1946 roku ochraniał obiekty wojskowe oraz komunikacyjne w rejonie Pordenone.
Skład organizacyjny
Dowództwo
3 x dywizjon artylerii
2 x bateria artylerii
Stan pułku na dzień 1 kwietnia 1942 roku:
oficerów – 60,
podoficerów – 319,
kanonierów – 963.
Stan pułku na sierpień 1943 roku:
oficerów – 50,
podoficerów i kanonierów – 679,
24 armaty kal. 25 funtów – 24.
Dowództwo pułku nie miało organów sztabowych, a funkcje te pełnili: adiutant, oficer informacyjny oraz oficer do spraw kwatermistrzowskich.
Wileńscy artylerzyści
Dowódcy:
- ppłk dypl. Leon Tadeusz Sheybal (13 IX 1941 – 26 VII 1943)
- ppłk /płk/ Tadeusz Wirth (do 1 V 1945)
- płk dypl. Kazimierz Kuś (do 5 V 1947)
Zastępcy dowódcy:
- mjr Mieczysław Saraszewski
- mjr Wojciech Biliński
- mjr Gustaw Różycki
- mjr Józef Rydzewski
- mjr Jerzy Janasiewicz
Dowódca I dywizjonu:
mjr Wojciech Biliński
Dowódca II dywizjonu:
kpt. Józef Rydzewski
Dowódca III dywizjonu:
kpt. Bolesław Gustaw Różycki
Obsada pułku według stanu na dzień 1 stycznia 1945 roku
- dowódca – płk Tadeusz Wirth
- zastępca – mjr Józef Rydzewski
- adiutant – por. Stanisław Paczoski
- oficer obserwacyjny – ppor. Eugeniusz Kaźmierczak
- oficer zwiadowczy – ppor. Kazimierz Zamojski
- dowódca I dywizjonu – kpt. Wacław Trawiński
- 1 bateria – por. Leonidas Kulbicki
- 2 bateria – por. Aleksander Wiejak
- dowódca II dywizjonu – kpt. Zygmunt Zwolanowski
- 3 bateria – por. Józef Drozdowski
- 4 bateria – por. Felicjan Wieczorek
- dowódca III dywizjonu – kpt. Honoriusz Halicki
- 5 bateria – por. Włodzimierz Strzałkowski
- 6 bateria – por. Lesław Korzeniowski
Kawalerowie Orderu Virtuti Militari
Przypisy
Bibliografia
Maciej Szczurowski: Artyleria Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie w II wojnie światowej. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2001. ISBN 83-7174-918-X.
Piotr Żaroń: Armia Polska w ZSRR, na Bliskim i Środkowym Wschodzie, Warszawa 1981.
Aleksander Blum, Maciej Przedrzymirski, Jerzy Wisz, Jan Paśnicki: Artyleria polska Bitwa o Bolonię 1945. Materiały do Księgi Pamiątkowej Artylerii Polskiej na Zachodzie 1940-1945. Londyn: Koło Oficerów Artylerii, 1990.
Jan Partyka: Odznaki i oznaki PSZ na Zachodzie 1939–1945. Wojska Lądowe. Rzeszów: Wydawnictwo Libri Ressovienses, 1997. ISBN 83-902021-9-0.
Jakub Żak: Nie walczyli dla siebie. Powojenna odyseja 2 Korpusu Polskiego. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2014. ISBN 978-83-7399-621-2.
5 Dywizja Piechoty w dziejach oręża polskiego. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1997. ISBN 83-87103-20-9.
Andrzej Suchcitz (red.): 5 Kresowa Dywizja Piechoty 1941-1947. Zarys dziejów. Londyn: Fundusz Pomocy Wdowom, Sierotom i Inwalidom 5 Kresowej Dywizji Piechoty, 2012. ISBN 978-0-9559724-0-9.
Michał M. Polak Michał M., Grot – Zeszyty Historyczne nr 18/19 2004. „Obsada dowództw Armii Polskiej na Wschodzie według stanu na 1 stycznia 1943 r.”, Leszno: Wydawnictwo Instytutu im. gen. Stefana „Grota” Roweckiego w Lesznie, 2004, ISSN 1509-9792.