5 szwadron pionierów – pododdział kawalerii Wojska Polskiego.
Historia szwadronu
W 1924 roku powstał szwadron pionierów przy 5 Samodzielnej Brygadzie Kawalerii. 21 listopada tego samego roku minister spraw wojskowych wyznaczył por. Stanisława Szczuckiego na dowódcę szwadronu oraz por. Stanisława Kossowskiego na młodszego oficera. Szwadron był częścią 5 Samodzielnej Brygady Kawalerii, stacjonującej w Krakowie. 6 listopada 1924 roku generał dywizji Stefan Majewski, w zastępstwie ministra spraw wojskowych, wydał rozkaz O.I.Szt.Gen. 11750 Org., w którym określił następujące odznaki dla nowo tworzonego szwadronu pionierów:
- otok na czapkach rogatywkach czarny,
- proporczyki na kołnierzu kurtki i płaszcza w kolorach pąsowo-czarnych (pąsowy u góry, czarny u dołu),
- na naramiennikach kurtki i płaszcza numer (cyfry arabskie) oraz litery „5B”.
Szwadron stacjonował w garnizonie Kraków. W styczniu 1925 roku miała miejsce zmiana na stanowisku młodszego oficera szwadronu. Porucznik Kossowski został przeniesiony do macierzystego 2 pułku szwoleżerów, a jego miejsce zajął por. Kazimierz Tym z tego samego pułku, który służył w szwadronie do 1 sierpnia 1935 roku.
Od sierpnia 1926 roku formacją ewidencyjną dla żołnierzy szwadronu stał się 8 pułk ułanów w Krakowie. W związku z tym minister spraw wojskowych na podstawie zarządzenia Dep. II L. 10260/1926 przeniósł do tego pułku rotmistrza Szczuckiego oraz poruczników Kazimierza Tyma i Stefana Umiastowskiego.
1 października 1926 roku szwadron został oddany pod inspekcję gen. dyw. Aleksandrowi Osińskiemu. 4 sierpnia 1927 roku minister spraw wojskowych ustalił barwy szkarłatno-czarne dla proporczyków szwadronów pionierów. 24 lutego 1928 roku minister wprowadził szkarłatny otok na czapkach oficerów i szeregowych szwadronów pionierów. W 1930 roku pododdział został przemianowany na 5 szwadron pionierów.
13 sierpnia 1931 roku minister spraw wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej szwadronów pionierów. Bezpośredni nadzór nad szkoleniem oraz wychowaniem żołnierzy w szwadronie sprawował jeden z trzech dowódców grup saperów, który był także kierownikiem corocznych koncentracji jednostek saperskich.
W lipcu 1935 roku do szwadronu został przydzielony por. Stefan Piklikiewicz. Od 1937 roku szwadron wchodził w skład Krakowskiej Brygady Kawalerii. Do października tego samego roku szwadron przeszedł reorganizację.
Na podstawie rozkazu Departamentu Kawalerii Ministerstwa Spraw Wojskowych L.1147 z 10 lipca 1939 roku, nakazano sformować zmotoryzowany pluton pionierów Krakowskiej BK przy szwadronie pionierów brygady. Przed ogłoszeniem mobilizacji pluton był w trakcie szkolenia i wyposażania w Modlinie, a do tabeli mobilizacyjnej 8 pułku ułanów miał zostać wpisany prawdopodobnie wiosną 1940 roku.
Zgodnie z zaktualizowanym planem mobilizacyjnym „W”, dowódca 8 pułku ułanów w Krakowie był odpowiedzialny za przygotowanie i przeprowadzenie mobilizacji szwadronu pionierów nr 5. Jednostka była mobilizowana w trybie alarmowym, w grupie jednostek oznaczonych kolorem żółtym. 23 sierpnia 1939 roku ogłoszono mobilizację jednostek „żółtych” na terenie Okręgu Korpusu Nr V, której początek wyznaczono na godzinę 6.00 następnego dnia. Mobilizacja szwadronu odbyła się w terminie (A+36) i zgodnie z elaboratem mobilizacyjnym. Szwadron przyjął organizację wojenną L.3023/mob.org. oraz został ukompletowany według zestawienia specjalności L.4023/mob.AR i wyposażony zgodnie z należnościami materiałowymi L.5023/mob.mat. 26 sierpnia szwadron osiągnął pogotowie marszowe. Pluton motorowy pod dowództwem por. kaw. Ryszarda Dmowskiego nie dołączył do szwadronu, lecz wziął udział w obronie Warszawy. Piątego dnia mobilizacji powszechnej miała być zakończona mobilizacja uzupełnienia marszowego szwadronu pionierów nr 5, które podlegało dowódcy Okręgu Korpusu Nr V i było zaopatrywane przez dowódcę Armii „Kraków”. Zmobilizowany szwadron pionierów nr 5 oraz jego uzupełnienie marszowe były ewidencjonowane w Ośrodku Zapasowym Kawalerii „Dębica”.
W trakcie kampanii wrześniowej szwadron pionierów nr 5 walczył w składzie Krakowskiej BK.
Kadra szwadronu
Dowódcy szwadronu
por. / rtm. Stanisław Henryk Szczucki (XI 1924 – 1937)
rtm. Jan Płosso vel Płosa (do IX 1939)
Obsada personalna w marcu 1939
dowódca szwadronu – rtm. Jan Płosso
dowódca plutonu – rtm. Janusz Lucjan Chrzanowski
dowódca plutonu – por. kaw. Edward Mazurak
Obsada personalna we wrześniu 1939
dowódca szwadronu – rtm. Jan Płosso
dowódca I plutonu – por. kaw. Stanisław Franciszek Smrokowski
dowódca II plutonu – por. kaw. Mieczysław Józef Rakoczy
dowódca III plutonu – por. kaw. Edward Mazurak
szef szwadronu – st. wachm. Kraczyna
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
Rocznik oficerów kawalerii. Warszawa: Nakładem „Przeglądu Kawaleryjskiego”, 1930.
Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
Edward Bałtusis: Kwestionariusz. [w:] B.I.12c [on-line]. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, 21 stycznia 1940. [dostęp 2022-05-11].
Ludwik Głowacki: Obrona Warszawy i Modlina na tle kampanii wrześniowej 1939. Wyd. 5. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1985. ISBN 83-11-07109-8.
Tomasz Kośmider: Toruński Inspektorat Armii w systemie obronnym państwa polskiego w latach 1921-1939. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2009. ISBN 978-83-7543-082-0.
Jan Przemsza-Zieliński: Wrześniowa Księga Chwały Kawalerii Polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1995. ISBN 83-11-08380-0.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
Rudolf Sieradzki, Henryk Wielecki: Wojsko Polskie 1921-1939. Organizacja i odznaki artylerii. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1994. ISBN 83-85621-44-X.
Władysław Steblik: Armia „Kraków” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1989. ISBN 83-11-07434-8.
Juliusz S. Tym: Struktura organizacyjna wielkich jednostek kawalerii w latach 1919–1939. W: Struktura organizacyjna kawalerii cz. 1. (Wielkie Jednostki). Krzysztof Mijakowski (red.). Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2013, seria: Wielka Księga Kawalerii Polskiej 1918–1939. ISBN 978-83-7769-893-8.
Piotr Zarzycki: Plan mobilizacyjny „W”. Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1995. ISBN 83-85621-87-3.