5 Pułk Zmechanizowany

5 Kołobrzeski Pułk Zmechanizowany im. Otokara Jarosza

5 pz to historyczny oddział Wojsk Zmechanizowanych Sił Zbrojnych PRL oraz SZ RP.

Działania bojowe

Latem 1943 roku, w ZSRR, w ramach 2 Dywizji Piechoty im. J.H. Dąbrowskiego, powstał 5 pułk piechoty. Po krótkim okresie przeszkolenia i złożeniu przysięgi, oddział dotarł na front nad Wisłę w lipcu 1944 roku. W sierpniu pułk po raz pierwszy wziął udział w walkach, starając się o zdobycie przyczółka na lewym brzegu rzeki w rejonie Puław. Kolejne bitwy, w których uczestniczył, to walki na przyczółku warecko-magnuszewskim, przełamanie Wału Pomorskiego pod Bobrujskiem i Wierzchowem, a następnie pod Kamieniem Pomorskim. 15 marca 1945 roku żołnierze pułku w Dziwnówku dokonali symbolicznego aktu zaślubin Polski z Bałtykiem. W czasie operacji berlińskiej pułk wyróżnił się w walkach nad Starą Odrą, Kanałem Ruppinera oraz w bitwie o Linum.

W uznaniu za szczególne zasługi i męstwo wykazane w trudnych bojach, pułk został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari V klasy.

Zgodnie z rozkazem Nr 079 Naczelnego Dowódcy Armii Radzieckiej z dnia 4 maja 1945 roku, pułk otrzymał nazwę „Kołobrzeski”, mimo że nie brał udziału w bitwie o Kołobrzeg. Rozkaz został wydany przez Józefa Stalina, a pomyłka nigdy nie została skorygowana.

Okres służby pokojowej

Po krótkim pobycie w Niemczech, pułk wrócił do kraju, rozpoczynając okres pokojowy w swojej historii. Początkowo pełnił służbę na granicy polsko-czechosłowackiej, a następnie został przeniesiony do Hrubieszowa. Po rocznym pobycie, pułk dotarł do Piotrkowa Trybunalskiego, gdzie od kwietnia 1949 roku pełnił służbę garnizonową.

W połowie maja 1949 roku pułk został przeniesiony do Szczecina i włączony w skład 12 Dywizji Piechoty. Stacjonował w koszarach przy ul. Wojska Polskiego 252. Do 1958 roku jednostka nosiła czterocyfrowy numer JW 1228, a później JW 3446. Pułk pozostawał związany ze stolicą Pomorza Zachodniego przez wiele lat, w tym czasie przechodząc szereg zmian organizacyjnych i zmieniając swój charakter.

W 1958 roku 5 Kołobrzeski pułk piechoty został przekształcony w 5 Kołobrzeski pułk zmechanizowany.

Na podstawie rozkazu Nr 23/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 28 maja 1961 roku, pułk otrzymał imię kapitana Otakara Jaroša, czechosłowackiego bohatera narodowego, który zginął w 1943 roku w trakcie walk na Ukrainie. Z tego względu pułk utrzymywał regularne kontakty z 33 pcz im. przyjaźni czechosłowacko-polskiej Czechosłowackiej Armii Ludowej z Praslavic.

22 lipca 1966 roku pododdziały pułku brały udział w defiladzie w Warszawie dla uczczenia Tysiąclecia Państwa Polskiego.

W grudniu 1970 roku żołnierze pułku zabezpieczali Komitet Wojewódzki PZPR w Szczecinie. Mimo podpalenia, nie dopuścili do przejęcia budynku przez demonstrantów. Wydzielone pododdziały działały również w okolicy Komendy Wojewódzkiej MO oraz gmachu Prezydium MRN.

W grudniu 1981 roku pułk początkowo blokował Stocznię im. Warskiego, a następnie patrolował ulice Szczecina oraz prowadził działania demonstracyjne.

W latach 80. XX wieku pułk posługiwał się kryptonimem Afazja.

Na podstawie zarządzenia Nr Pf 1/MON Ministra Obrony Narodowej z 12 września 1991 roku, pułk utracił prawo do nazwy wyróżniającej i imienia patrona.

W 1995 roku pułk został rozwiązany, a w jego miejsce utworzono 12 Brygadę Zmechanizowaną im. gen. broni Józefa Hallera w Szczecinie.

Dowódcy pułku

ppłk dypl. Łachut (–1969)
ppłk/płk dypl. Henryk Ziemiański (1969–71)
ppłk/płk dypl. Tadeusz Olewiński (1971–73)
mjr/dypl. Jan Kręczkowski (1973–77)
ppłk dypl. Ryszard Lackner (1977–78)
mjr/ppłk dypl. Bolesław Baranowski (1978–82)
mjr/ppłk dypl. Józef Flis (1982–84)
ppłk dypl. Zygmunt Dominikowski (1984–86)
ppłk dypl. Brunon Herrmann (1986–88)
ppłk dypl. Czesław Drewniak (1992–95)
ppłk dypl. Grzegorz Duda (1995)

Skład (lata 80. XX w.)

Dowództwo i sztab
3 x bataliony zmechanizowane
3 x kompanie zmechanizowane
bateria moździerzy 120mm
pluton plot
pluton łączności
batalion czołgów
3 kompanie czołgów
pluton łączności
kompania rozpoznawcza
bateria haubic 122mm
bateria ppanc
kompania saperów
bateria plot
kompania łączności
kompania zaopatrzenia
kompania remontowa
kompania medyczna
pluton chemiczny
pluton ochrony i regulacji ruchu

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

Dariusz Faszcza: Z dziejów 12 Szczecińskiej Dywizji Zmechanizowanej. Warszawa: Dom Wydawniczy „Bellona”, 2005. ISBN 83-11-10131-0.
Tomasz Leszkowicz: Spadkobiercy Mieszka, Kościuszki i Świerczewskiego. Ludowe Wojsko Polskie jako instytucja polityki pamięci historycznej. Warszawa: Wydawnictwo Instytut Pamięci Narodowej, 2022. ISBN 978-83-8229-588-7.
Mała kronika LWP 1943-1973, Wyd. MON, Warszawa 1975 r., s. 365-366.
M. Jędrzejko, M.L. Krogulski, M. Paszkowski, Generałowie i admirałowie III Rzeczypospolitej, Wyd. von Boroviecky, Warszawa 2002.
Kazimierz Kozłowski: Pomorze Zachodnie w latach 1945 – 2010. T. I. Szczecin: Uniwersytet Szczeciński, 2012. ISBN 978-83-7241-870-8.
Andrzej Wojtaszak, Kazimierz Kozłowski: Żołnierz polski na Pomorzu Zachodnim X-XX wiek. Materiały z sesji naukowej z 10 listopada 1999 r. Praca zbiorowa. Szczecin: Oddział Edukacji Obywatelskiej, 2001. ISBN 83-86992-76-X.
Zdzisław Sawicki, Jerzy Waszkiewicz, Adam Wielechowski: Mundur i odznaki Wojska Polskiego: czas przemian. Warszawa: „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08588-9.