5 Galicyjski Pułk Ochotniczy SS (policyjny), Galizisches SS Freiwilligen Regiment 5 – Polizei, to niemiecki pułk policyjny SS, który został utworzony 5 lipca 1943 roku z ukraińskich ochotników, którzy nie zostali przyjęci do nowo formowanej 14 Dywizji Grenadierów SS, oraz z niemieckiej kadry dowódczej.
Historia
W skład pułków policji SS o numerach 4, 5, 6, 7 i 8 weszli ochotnicy, a formowanie 14 Dywizji Grenadierów SS rozpoczęto z kolejnych grup ochotników. Pułk początkowo był szkolony w Niemczech i składał się z 1374 policjantów, dowodzonych przez pułkownika Schutzpolizei, obersturmbannführera Franza Lechthalera.
W okresie od 20 lutego do 9 czerwca 1944 pułk stacjonował wzdłuż Bugu, gdzie realizował budowę linii obronnej. Sztab pułku oraz pierwszy batalion mieściły się w Chełmie, drugi w Hrubieszowie, a trzeci w Białej Podlaskiej. W marcu i kwietniu pułk brał udział w walkach z partyzantami polskimi i sowieckimi, dopuszczając się zbrodni wojennych, m.in. w Smoligowie. Po nawiązaniu kontaktu z oddziałami Ukraińskiej Powstańczej Armii, które działały na Lubelszczyźnie, jeden z pododdziałów pułku, stacjonujący w okolicach Chełma, zdezerterował do UPA.
Pułk stoczył co najmniej dwa starcia z ukraińskim podziemiem: 29 lutego we wsi Horbkowi koło Sokala z UPA, w którym zginął 1 upowiec, oraz 20 marca w Łudynie koło Włodzimierza, gdzie doszło do walk z UPA, SKW i bojówką SB, które próbowały rozbroić oddział OUN-M. Po dwóch godzinach walki, pododdział 5 pułku wycofał się, tracąc 1 zabitego i 3 rannych, natomiast oddziały podziemia straciły 1 zabitego i 2 rannych.
W marcu 1944 4 i 5 galicyjskie pułki policyjne zostały poddane dowództwu SS i policji w Krakowie, który, mimo rozkazów i ponagleń, zdecydował o ich rozformowaniu dopiero w czerwcu 1944. 22 kwietnia 1944 Heinrich Himmler wydał polecenie przekazania 4 i 5 pułku do 14 Dywizji Grenadierów SS, jednak nie zostało ono zrealizowane przez władze policyjne.
9 czerwca 1944 pułk został rozwiązany, a pozostali policjanci zostali wcieleni pod koniec czerwca 1944 do 14 Dywizji Grenadierów SS.
Po rozbiciu 14 Dywizji w bitwie pod Brodami w lipcu 1944, ukraińscy policjanci z pułków policyjnych, również rozbitych na froncie wschodnim, zostali włączeni do 14 Dywizji Grenadierów SS w ramach jej odtwarzania w obozie ćwiczebnym w Neuhammer (Świętoszowie).
Zbrodnie
W Polsce obecnie prowadzone są śledztwa przez pion śledczy Instytutu Pamięci Narodowej dotyczące pacyfikacji wsi Prehoryłe i Smoligów.
Według dotychczasowych ustaleń śledczych, sprawcami zbrodni na ludności polskiej w wymienionych miejscach były pododdziały 5 galicyjskiego pułku policyjnego SS (w niemieckiej nomenklaturze Galizisches SS Freiwilligen Regiment 5 – Polizei), które były skierowane do walki z partyzantami na bezpośrednim zapleczu frontu wschodniego. Składały się one z ukraińskich ochotników, którzy podczas rekrutacji nie zostali zakwalifikowani do 14 Dywizji Grenadierów SS. Liczba zgłoszeń znacznie przekroczyła ustalone przez Niemców stany etatowe dywizji, co skutkowało brakiem zgody ze strony władz III Rzeszy na formowanie kolejnych jednostek złożonych z Ukraińców.
Z badań Krzysztofa Jasiewicza wynika, że w trakcie akcji przeciwpartyzanckich 5 pułk policji SS w rejonie Masłomęcza na Lubelszczyźnie mógł spalić około 100 Polaków w stodole.
Z kolei Zbigniew Kwiecień podaje, że pułk brał udział w pacyfikacji wsi Polskowola w powiecie łukowskim oraz Pościsze, Tłuściec, Żabce i Sielczyk w powiecie bialskim. W Sielczyku (obecnie część Białej Podlaskiej) do zbrodni doszło 12 kwietnia 1944. W trakcie wesela, które usiłowali zakłócić żołnierze ukraińskiego SS, zostali oni rozbrojeni i poturbowani przez miejscową ludność. W ramach odwetu przybył karny oddział, który zabił 10 osób i spalił 8 zabudowań.
Przypisy
Bibliografia
Marek Jasiak: Stanowisko i los Ukraińców w Generalnym Gubernatorstwie (bez Galicji) w latach okupacji niemieckiej. [W:] Polska-Ukraina. Trudne pytania. T. 4. ISBN 83-908944-7-5.
Grzegorz Motyka: Ukraińska partyzantka 1942-1960. Warszawa, 2006.
Linki zewnętrzne
Jarosław Gdański, Galicyjska dywizja Waffen SS