5 Pułk Pancerny – oddział pancerny Polskich Sił Zbrojnych.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Formowanie 5 pułku pancernego rozpoczęto na podstawie rozkazu organizacyjnego nr 6 wydanego przez dowódcę 16 Samodzielnej Brygady Pancernej w dniu 31 marca 1945 roku, w miejscowości Duns, w Szkocji, a formalnie z dniem 5 kwietnia 1945 r. W skład pułku weszły elementy wydzielone z 9 pułku ułanów Małopolskich, w liczbie 6 oficerów i 43 szeregowych. Na czoło grupy organizacyjnej stanął major Konstanty Hajdenko. 25 kwietnia dowództwo pułku objął ppłk Jerzy Łucki. W tym dniu liczba żołnierzy wzrosła do 10 oficerów i 389 szeregowych, a do pułku dotarły również czołgi lekkie Stuart oraz samochody opancerzone Scout-Car przekazane przez 3 pułk pancerny. W maju przybyły pierwsze czołgi Cromwell. Pułk był sukcesywnie wzbogacany o wyszkolone załogi czołgów z Centrum Wyszkolenia Pancernego i Technicznego oraz prowadził własne szkolenie kierowców i specjalistów. Dzięki temu, 19 czerwca 1945 roku, sformowano 3 szwadron pancerny. W dniu 1 lipca 1945 roku pułk dysponował jedynie 16 czołgami średnimi Centaur I i Cromwell, co pozwoliło na rozpoczęcie szkolenia pancernego 1 szwadronu 13 lipca, a następnie kolejnych szwadronów. W połowie czerwca 1945 roku uznano, że 5 pułk pancerny osiągnął przewidzianą etatem strukturę organizacyjną, chociaż brakowało wyszkolonych oficerów. Intensywne szkolenie pancerne trwało do końca sierpnia 1945 roku. Do końca istnienia pułku nie otrzymano etatowego uzbrojenia i sprzętu bojowego, a czołgi stanowiły jedynie 50-60% potrzebnego stanu. Pułk, podobnie jak brygada, nie osiągnął pełnej gotowości bojowej z powodu braku kompletnych zasobów czołgów oraz zakazu dalszego szkolenia bojowego nałożonego przez władze brytyjskie. Pod koniec maja jednostka osiągnęła gotowość organizacyjną.
Pancerni „piątacy” po wojnie
W czerwcu 1945 roku pułk został przeniesiony do rejonu Wick-Thurso w północnej Szkocji, gdzie kontynuował intensywne szkolenie na pozyskanym sprzęcie bojowym. Początkowo stacjonował na Stacji RAF Skitten. W lipcu i sierpniu po zakończeniu szkolenia osiągnął gotowość bojową. Po wrześniu 1945 roku zaprzestano szkolenia, a rozpoczęto przygotowywanie żołnierzy do życia cywilnego, co wiązało się z nauką zawodów. Rozpoczęto proces demobilizacji. W następnym roku oddział został przeniesiony do Carronbridge (Dumfries and Galloway), a w 1947 roku rozformowany.
Dowódca pułku:
podpułkownik Jerzy Łucki,
Zastępca dowódcy pułku:
mjr dypl. Stanisław Bentkowski.
Skład etatowy
dowództwo
pluton czołgów dowództwa – 4 czołgi
pluton rozpoznawczy (11 czołgów lekkich Stuart i Scout-Car)
trzy szwadrony liniowe – czołg dowódcy szwadronu + pięć plutonów – 3 czołgi
Pułk liczył 34 oficerów i 596 szeregowych. Zgodnie z etatem, pułk miał posiadać 52 czołgi średnie i 11 czołgów lekkich, jednak nie dysponował pełnym wyposażeniem w sprzęt.
Proporczyki trójkątne czarno-pomarańczowe z pąsowym paskiem przez środek.
Przypisy
Bibliografia
Witold Biegański: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 5, Regularne jednostki Wojska Polskiego na Zachodzie: formowanie, działania bojowe, organizacja, metryki dywizji i brygad. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1967. Brak numerów stron w książce.
Antoni Nawrocki, Ryszard Jakubowski: 5 Batalion Pancerny. T. 193. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 2003, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. ISSN 08602360.
Zbigniew Wawer: Organizacja polskich wojsk lądowych w Wielkiej Brytanii 1940–1945. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1992. ISBN 83-11-08218-9.
Juliusz S. Tym: 16 Samodzielna Brygada Pancerna. Śladami polskich gąsienic 1939-1947. Polskie Oddziały Pancerne na Zachodzie tom 15. Warszawa: Edipresse-Kolekcje Sp.o.o., 2014. ISBN 978-83-7989-114-6.
Marian Żebrowski: Zarys historii polskiej broni pancernej 1918-1947. Londyn: Zrzeszenia Kół Oddziałów Broni Pancernej, 1971.